منابع مهدویت

کتاب الغیبه تالیف شیخ الطائفه ابو جعفر محمدبن حسن طوسی از بهترین، مهم ترین و کامل ترین منابع شیعه در موضوع مهدویت است .
در رابطه با معرفت امام زمان کتب زیر پیشنهاد می شود:
1. امام مهدی از ولادت تا ظهور
این کتاب ترجمه کتاب الامام المهدی من المهد الی الظهور اثر ارزشمند سید محمد کاظم قزوینی است.
مؤلف در این کتاب ، موضوعاتی را در مورد شخصیت والای حضرت مهدی مورد بحث قرار داده که عبارت است از:
1. امام مهدی کیست؟
2. نام و نسب آن حضرت،
3. قرآن و نوید از آن حضرت،
4. نویدها در سنّت پیامبر،
5. نوید از آن حضرت در روایات امامان نور،
6. آیا حضرت مهدی جهان را به نور وجودش روشن ساخته است؟
7. چگونه از دیدگان نهان گشت؟
8. غیبت کوتاه آن حضرت،
9. سفیران چهارگانه یا چهار نایب خاص،
10. چه کسانی در دوران غیبت کوتاه او، به دیدارش مفتخر شده اند؟
11. غیبت طولانی او،
12. چه کسانی در غیبت طولانی او به دیدارش نایل شده اند؟
13. چگونه تا کنون زیسته است؟
14. چه زمانی ظهور خواهد کرد؟
15. ویژگی ها ،
نشانه های ظهور،
مدعیان دروغین،
چگونه و از کجا ظهور می‌کند؟ ،
پس از ظهور چگونه حکومت خواهد کرد؟ ،
چگونه دولت‌ها وقدرت‌ها در برابر او سر فرود خواهند آورد؟ ،
زندگی جامعه در عصر طلایی او،
مدت حکومت عادلانه او،

و…
کلیه مطالب کتاب مستند به احادیث و روایات است. کتاب شامل، چندین فهرست است که کار را برای خوانندگان آسان نموده است
2.مهدویت (پیش از ظهور ) و (پس از ظهور ) دوجلد
کتاب «مهدویت (پیش از ظهور)» مجموعه‌ای از پرسش‌ها و پاسخ‌های مربوط به اندیشه مهدویت (پیش از ظهور) نوشته آقای رحیم کارگر است که در ده فصل به نگارش درآمده است.
نویسنده در فصل اول به «خاستگاه و ضرورت مباحث مهدویت» و در فصل دوم به «منجی‌گرایی در میان ادیان و ملل» پرداخته است.
پس از آن «مهدویت در اسلام» و موضوع «ولادت وامامت حضرت مهدی(عج)» بررسی شده است.
در فصل پنجم و ششم نیز، رحیم کارگر به توضیح «خصایص و ویژگی‌های حضرت مهدی(عج)» و «غیبت و طول عمر امام مهدی(عج)» پرداخته است.
«سفیران و جانشینان امام در عصر غیبت»، «کارکردهای امام در عصر غیبت»، «زندگی و محل سکونت امام زمان(عج)» و «انتظار امام زمان(عج)» نیز، عناوین فصل‌های هفتم تا دهم این کتاب است.
برخی پرسش‌هایی که در آخرین بخش این کتاب بدان‌ها پاسخ گفته شده است، عبارت‌اند از:
1. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟
2. چه تناسبی میان انتظار موعود و حیات پویا، کسب علم، ظلم‌ستیزی و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا خود انتظار و چشم به راه ماندن، به گوشه‌ای خزیدن و ساکن و ساکت ماندن نیست؟
3. وظیفه فردی، اخلاقی و اعتقادی شیعیان و منتظران واعقی حضرت مهدی(عج) چیست؟
4. آیا شیعیان و منتظران ظهور، علاوه بر وظایف فردی و دینی، تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ یعنی، باید در اجتماع و صحنه سیاست نیز اقداماتی انجام دهند که شایسته عنوان «منتظر واقعی» باشند؟
5. آیا شخصی که گناه کرده، می‌تواند با امام زمان(عج) ارتباط داشته باشد؟ من خودم از امامم شاکی هستم؛ چون وقتی ازش می‌خواهم بیاید نجاتم دهد، نمی‌آید یا فکر می‌کنم به خاطر گناهانی که می‌کنم، محلم نمی‌گذارد؟
کتاب «مهدویت (پیش از ظهور)» نوشته رحیم کارگر را دفتر نشر معارف، برای نخستین بار در تابستان 87، در تیراژ 5000 نسخه و با قیمت 2400 تومان در قطع رقعی (240 صفحه) منتشر کرده است.
3.المهدی
سیّد صدر الدین صدر، مؤلف کتاب، از دانشمندان بزرگ شیعه است. وی در این اثر، با بهره‌گیری از منابع حدیثی اهل سنّت به موضوعات مربوط به حضرت مهدی پرداخته با مروری بر آیات ناظر بر موضوع، به نقل روایات مربوط به نسب مهدی می‌پردازد.
وی دربارة انگیزة تألیف در مقدمه می‌نویسد: «در مجلس دوستانه‌ای، از مهدی منتظر و آنچه شیعة امامیه، در این باب بدان معتقدند، سخن به میان آمد. برخی حاظران در مجلس، اظهار داشتند: «برادران اهل سنت، در این موضوع چه عقیده‌ای دارند؟ آیا از طریق آنان، احادیثی که موافق احادیث شیعه باشد، وارد شده و دانشمندان آنان، نوشته‌ای دارند یا خیر؟»
در پاسخ گفتم: «از طریق اهل سنّت، احادیث مستفیضه، بلکه متواتره وارد شد و علمای آنان در این باب، تألیفات زیادی دارند. البته بعضی مناقشات و استبعاداتی نیز دارند که از گذشتگان خود گرفته‌اند و میان آنان رواج یافته و به تألیفات آنان، با اختلاف در تعبیر، سرایت کرده است».
بعضی از حاضران در مجلس گفتند: «برای شما امکان دارد در این موضوع کتابی بنویسید؟» گفتم: «پرداختن به این مسأله، سبب جریحه‌دار شدن عواطف می‌شود و این را نمی‌پسندم؛ به‌ویژه مثل این زمان که ما به وحدت کلمه نیاز شدید داریم». گفتند: «بحث علمی با حفظ آداب مناظره و خارج نشدن از آداب و اخلاق اسلامی، اشکال ندارد».
از این رو پذیرفتم در این باب، کتابی بنگارم. آن‌گاه پس از مطالعه کتاب‌هایی که در دسترس بود، احادیث مربوط به موضوع را ذیل عنوان مناسب، گردآوری کردم. اگر حدیثی بر چند عنوان دلالت داشته، آن را زیر هر یک از عناوین آوردم.
در نقل روایات، بر کتاب‌هایی که در چاپخانه‌های اهل سنّت به طبع رسیده بود، یا آثار مخطوطی که اعتبار آن‌ها مسلّم بود، اکتفا کردم و جز اندکی از کتاب‌های چاپ شده در ایران، نقل نکردم. عنایت داشتم مطالبی گرد آورم که از کتاب‌های اهل سنّت و مورد اعتماد آنان باشد. از علمای شیعه و منابع شیعی که احادیث نبوی را از طریق اهل سنّت نقل کرده‌اند، حدیث نقل نکردم، مگر مقداری از کتاب الدرر الموسویة فی شرح عقاید الجعفریة، تألیف حسن صدر کاظمی، به سبب ادای بعضی حقوق و تأیید مطالب.
مؤلف، در پایان مقدمه می‌گوید: «خدا را شاهد می‌گیرم من به دیده انصاف به احادیث و سخنان سلف صالح نگریستم و بر آن رویه مشی کردم که اعتقاد خود را با دلیل منطبق سازم».
این کتاب، در هشت فصل بدین قرار گرد آمده است:
فصل اول: درباره بشارت‌هایی است که بر ظهور حضرت مهدی در قرآن، سنّت پیامبر ، سخنان حضرت علی و بزرگان و دانشمندان، در قالب نظم یا نثر وارد شده است.
فصل دوم: مهدی منتظر، عرب و از امت پیامبر اکرم است و بیت شریف و خانواده وی مشخص بوده و شواهد بسیاری بر این دلالت دارند.
فصل سوم: در ویژگی‌های ظاهری و باطنی، ملکات فاضله، دانش، قضاوت، بیعت، حکومت، اصلاحات و…
فصل چهارم: در مقام و منزلت حضرت مهدی نزد خداوند و…
فصل پنجم: در ولادت، تعیین اسم، لقب، کنیه، نام پدر، مادر، طول عمر شریف و…
فصل ششم: در چگونگی غیبت، محل غیبت و علت غیبت، چگونگی بهره‌مندی مردم از حضرتش در زمان غیبت و…
فصل هفتم: در نشانه‌های آسمانی و زمینی ظهور، اوضاع عمومی جهان در آستانه ظهور و…
فصل هشتم: فضیلت انتظار فرج، نهی از تعیین زمان ظهور، محل ظهور، بیعت، شمار بیعت‌کنندگان و
4.تاریخ غیبت کبرا
تاریخ غیبت کبرا، کتابی تاریخی و کلامی است که اصل آن، به زبان عربی با عنوان تاریخ الغیبة الکبری توسط سید محمد صدر به رشته تحریر در آمده است.
این اثر، دومین مجموعه از رشته پژوهش هایی درباره حضرت مهدی است و عنوان کلی آن، موسوعة الامام‌المهدی می باشد. این کتاب، دارای پیشگفتاری درباره تعریف «غیبت کبرا» و سه بخش است:
بخش اول: تاریخ زندگی شخصی حضرت مهدی که دارای پنج فصل است:
1. راز بنیادی غیبت حضرت مهدی . تکلیف اسلامی امام، در زمان غیبت کبرا و کارهایی که در این مدت انجام می دهد؛
3. زندگی خصوصی آن حضرت؛
4. دیدارهایش در طول غیبت کبرا؛
5. نامه های او به شیخ مفید.
بخش دوم: تاریخ انسانیت در روزگار غیبت کبرا که دارای سه فصل است:
1. بررسی اخبار مربوط به پیشگویی آینده؛
2. اخباری مشتمل بر پیشگویی ها؛
3. تکلیف اسلامی در عصر غیبت کبرا.
بخش سوم: شرایط ظهور و نشانه های آن که دارای دو فصل است:
5. مهدی منتظر
این اثر، پژوهشی تفصیلی درباره امامت و ظهور امام مهدی است که به شیوه روایی ـ تحلیلی و با محتوای کلامی ـ حدیثی به قلم محمد جواد خراسانی، تألیف شده است. این کتاب دارای عناوین
اصلی و فرعی گسترده و متنوع است که مهم‌ترین موضوعات آن عبارتند از : علائم شخصی نشانه‌های امامت، علائم تشریفی مانند همراه داشتن آثار و مواریث انبیا، نواب اربعه، خصوصیات غیبت، غیبت صغرا و کبرا، وقایع دوران غیبت، پاسخ به شبهات غیبت، فرج کلی و جزئی، بروز فتنه‌های اجتماعی، دینی، تربیت، اخلاقی و سیاسی، فتنه‌های مختص به عالم تشیع، شرح تفصیلی علائم ظهور، تکالیف منتظران، کیفیت ظهور و پیروزی و سیرة حکومتی حضرت مهدی
کتاب عصر ظهور و نویسنده محترم آن :
آیت الله علی کورانی از مهدی پژوهان عصر حاضرمی باشد که در زمینه مهدویت مطالعاتی داشته و آثاری نوشته و در مجامع مختلف در این موضوع سخنرانی هایی داشته است و از علما و مراجع ، کسی در رابطه با ایشان و کتابشان واکنش منفی نشان نداده اند. وی در سال 1324 شمسی در منطقه جبل عامل لبنان دیده به جهان گشودند. شروع تحصیلات ایشان با علامه سید عبدالحسین شرف‌الدین در زادگاهش آغاز می شود و دروس مقدماتی را از محضر آیت الله شیخ ابراهیم سلیمان فرا می‌گیرند. در سال 1338 شمسی به نجف مهاجرت و بقیه دروس را نزد اساتید بزرگواری همانند حضرات آیات شیخ محمد تقی فقیه، علامه بحرالعلوم، شیخ باقر ایروانی و سید محمد سعید حکیم ادامه داده و در دروس خارج حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خوئی (قدس سره) و شهید آیت الله محمد باقر صدر حضور می‌یابند.از سال 1343 شمسی به عنوان وکیل، مرجع بزرگ آیت الله العظمی سید محسن حکیم و بعد از وفات وی از سال 1347 شمسی به عنوان وکیل آیت الله العظمی خوئی در آن جا ایفای نقش می‌نمایند.در سال 1351 به لبنان مراجعت و خدمات تبلیغی، تالیف و اجتماعی چندی همانند تاسیس مسجد الرسول الاعظم (ص) و بیمارستان الرسول الاعظم (ص) در بیروت را بنا می‌نهند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) در حوزه علمیه قم سکنی گزیده و به اشتغالات علمی می‌پردازند و سرپرستی «مرکز معجم الفقهی» حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی (ره) را عهده‌دار می‌شوند که اولین مرکز معجم فقهی در جهان می‌باشد.از دیگر خدمات علمی معظم له تاسیس «مرکز المصطفی» تحت نظارت آیت الله العظمی سیستانی دامت برکاته در قم می‌باشد که متمرکز در مباحث عقاید دینی می‌باشد. علامه کورانی علاوه بر تدریس، همکاری با شبکه‌های برون مرزی سیمای عربی جمهوری اسلامی، دارای تالیفات ارزشمند زیادی هستند که در این میان با تالیف چندین اثر تحقیقی در موضوع مهدویت در شمار یکی از مهدی پژوهان معاصر می‌باشند. آثار منتشره از ایشان در حوزه مهدی پژوهی عبارتند از: 1ـ معجم احادیث الامام المهدی در 6 جلد 2ـ عصر الظهور که به فارسی هم ترجمه شده است. 3ـ الممهدون للمهدی در رابطه با کتاب عصر ظهور باید عرض کنیم که این کتاب نوشته و استدلالات خود نویسنده است که البته با استناد به روایات و قرآن انجام شده است . کتاب حاضر حوادث و اتفاقات امروز دنیا را براساس روایات بررسی و تفسیر کرده است. و بر همین اساس به بیان اوضاع و شرایط نقاط مختلف و حساس دنیا در زمان قیام حضرت بقیه الله پرداخته است. این کتاب تصویر کلی از حوادث نزدیک به ظهور ارائه می دهد. و در 18 سرفصل تقسیم بندی شده است که عبارتند از: سیمای کلی ظهور، آشوب گری شرق و غرب علیه مسلمانان، رومیان و نقش آنها در دوران ظهور، ارکان و نقش آنها در دوران ظهور، یهودیان و نقش آنها در دوران ظهور، اعراب و نقش آنها در دوران ظهور، جنبش سفیانی یمن و نقش آن در دوران ظهور، مصر وحوادث آن در دوران ظهور، عراق و نقش آن در دوران ظهور، جنگ جهانی در دوران ظهور، ایرانیان و نقش آنها در دوران ظهور، ایرانیان و آغاز زمینه سازی برای ظهور حضرت مهدی(ع)، نهضت ظهور مقدس سیمای حکومت جهانی امام مهدی(ع)، حضرت مهدی(ع) از دیدگاه شیعه و مهدی منتظر(ع) از دیدگاه اهل تسنن.چاپ پنجم این کتاب در سال 1375 منتشر شده است .در رابطه با ارزیابی این کتاب بهتر است به گفتگویی که با نویسنده کتاب صورت گرفته است رجوع کنیم: در این گفتگو ایشان به سوالاتی در زمینه کتاب و تطبیق در آن پاسخ داده اند.*درباره نوشته های خود مثل عصر ظهور، ملائکه الغیب قادمون (فرشتگان غیبی در حال آمدنند) توضیح بفرمایید؟از نظر شیعیان دنیا، انقلاب ایران، به عنوان زمینه ساز ظهور مطرح است. آنان کم وبیش، می داند که این از علایم ظهوراست. در روایت های موجود، عبارات «رجل من قم» و «قوم من قبل المشرق» آمده است. به این انگیزه خواستم کتابی بنویسم تا خلأ موجود اندکی پر شود؛ یعنی، برای آشنایی شیعیان با عصر ظهور و زمینه سازی برای آن و برای شناخت علامت های ظهور ورابطه انقلاب اسلامی ایران با آن علایم، کتاب «عصر ظهور» را تألیف کردم. *به نظر شما تطبیقاتی که در کتاب آورده اید، چه قدر صحیح است؟ آیا ما می توانیم درحوزه تطبیق وارد شویم؟ البته تطبیق قابل مناقشه است. تطبیق؛ یعنی، برداشت که بعضی ازآنها یقینی وبرخی ظنی است؛ مثلاً نقش ایرانی ها، یمنی ها، ابدال شام و نجبای مصر، درظهور حضرت، یقینی و قطعی است؛ اما بقیه ظنی است. * درمورد تطبیق قیام مشرق به انقلاب ایران، چنانچه خدای ناکرده انقلاب به بن بست رسید آیا خواننده کتاب در اصل روایت تردید نمی کند؟ من تطبیق قطعی نکردم؛ بلکه ترجیح دادم. البته در صورت تجدید چاپ، تذکر می دهم که بعضی ازاحتمالات، ظنی است. *شما ترک ها را بر روس ها تطبیق داده اید؛ درحالی که عملاً شوروی از بین رفته واین روایت چگونه بر روس ها تطبیق شده است؟ البته روس ها هنوز هستند؛ اما این تطبیق قابل مناقشه است.من از روایت برداشت کردم که منظور ترک های کافر است، نه مسلمان. در روایات، «اقوام الترک» و«امم الترک» آمده واینها وسیع تر از ترک های ترکیه است؛ یعنی حتی، به هند، چین وبلغار، «امم الترک» گفته می شود. من قبلاً خیال می کردم طالقان، همین منطقه طالقان است؛ بعد به این نتیجه رسیدم که این گونه نیست. پیامبر (ص) وقتی می خواستند از سرزمین ایران صحبت کنند، فرمودند: «ارض المشرق» یا «منطقه جبال طالقان»، مخصوصاً وقتی که دیدم اهل بیت عنایت داشته اندکه مفهوم قم را گسترده کنند. یک روز عده ای به خدمت امام هادی (ع) رفتند، آن حضرت فرمود: «اهل کجا هستید؟ گفتند: اهل ری.فرمودند« اهلاً باهل قم»؛ گفتند: آقا جان! ما اهل ری هستیم، فرمودند: «اهلا باهل قم»؛ یعنی، معنای قم (تشیع) وخط فکری واعتقادی آن مطرح است. از این رو بعداً متوجه شدم که معنای حرفی مراد نیست. حتی به ایران یا از مشهد تا قزوین، خراسان می گفتند. * آیا احتمال دارد منظور از «سفیانی» کسی باشد که تفکر ابوسفیانی دارد؟ یا مراد«از دجال» کسی باشد که اهل نفاق است؟ یعنی شخص حقیقی مراد نباشد؟ من نگفتم «خراسانی» شخص حقیقی نیست؛ بلکه شخص حقیقی منسوب به خراسان است. اما این خراسان ممکن است از پنجوین تا تاشکند باشد.اما درباره سفیانی گفتنی است که در ده ها روایت آمده که او اموی واز اولاد ابوسفیان است، از این رو نمی توانیم بگوییم : سفیانی، شخص حقیقی نیست. همچنین نمی توانیم بگوییم «دجال» رمزی است. نظر آن شخص لبنانی هم که در کتابش گفته دجال همین تمدن واسرائیل است. سلیقه ای است وعلمی نیست. * شما درکتاب «عصر ظهور» فقط به نقل روایات پرداخته اید. وبحث سندی یا تعارض روایات و… را مطرح نکرده اید!انگیزه شما چه بوده است؟بله، این نقص کتاب است، اما اعتقاد دارم که کلیات آن صحیح است، لذا اگر دوباره بخواهم بنویسم، اول روایات را بررسی می کنم، بعد می نویسم. درصورتی که مخاطب بگوید: چرا به این روایات اعتماد کردی؟ می گویم: من به آن نقل ها اعتقاد داشتم؛ اما این تصور قابل بحث است. * درنمای کلی کتاب «عصر ظهور» برنامه حکومتی حضرت کمتر مطرح بوده و چهره خشنی از حکومت آن حضرت ارائه شده است؛ نه چهره پدرانه و مهربان ایشان؟! بلی، این نقص است. من به جهت این که شیعه، هزاران سال در مظلومیت بوده ودر دوران جنگ هم این کتاب نوشته شده است؛ خواستم انتقام حضرت را مطرح کنم؛ اما باید به جوانب دیگر هم پرداخته شود. * نقش انقلاب اسلامی وحضرت امام خمینی (قدس سره) درحکومت جهانی حضرت مهدی (عج) چیست؟ این حرکت حتماً از علامات ظهور است ودرسال ظهور هم، حرکت عظیم مردم ایران د رجهت ظهور حضرت خواهد بود. اما فاصله این حرکت معلوم نیست؛ ولی این انقلاب مقدمه است. * با توجه به این روایات که هر قیامی قبل از قیام حضرت مهدی(عج) باطل است؛ وبعضی با همین مطلب، علیه انقلاب ایران تبلیغ می کنند، نظر شما دراین باره چیست؟امام خمینی (رحمه الله) جواب دادند: مراد، رایتی است که مقابل رایت حضرت باشد؛ نه رایتی که دعوت به ایشان و ولایتشان می کند. * آیا این روایت از نظر سند، صحیح است یا ضعیف؟ روایت، صحیح است؛ فقط بحث دلالی در آن مطرح است. انتظار: دلالت آن را می توان قید زد به این که «کل رایه» یعنی به خودش دعوت بکند. این تفسیر را امام خمینی داشتند. *اهل بیت (ع) نیز بعضی از قیام ها را تأیید می فرماید واین مطلب قضیه را حل می کند.بله، امام معصوم(ع) فرمود: «رحم الله عمی زیداً انه لم یدع لنفسه ولو ظفر لوص»؛ یعنی، برای خودش دعوت نکرد، برای ما بود. منبع:مجله امان شماره 29مورد «غیبت» حضرت مهدی (عج) است.
پژوهشها و مقالات :
1. آسیب شناسی تربیتی مهدویّت ، خسرو باقری
2. آسیب های سیاسی ،اجتماعی فرهنگ انتظار، مهین پورحامد و همکاران
3.بررسی جامعه شناختی آسیب های سیاسی اجتماعی فرهنگ انتظار، نبی ا… قاسمی خطیر، معصومه اکرحمیدی
4. آسیب شناسی سیاسی اجتماعی فرهنگ انتظار ، شعبان‌علی رزاقی
5. بررسی آسیب های مهدویت گرایی ، بیاری علی اکبر
6. اندیشة مهدویت و آسیب‌ها ، محمد صابر جعفری
7. بسترها و پی‌آمدهای اجتماعی خرافات در مهدویت ،مرتضی داوودپور
8. انتظار فرج، راه‌برد کاهش ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی، محمدباقر آخوندی
9.چشم‌انداز تربیت اجتماعی زنان در فرهنگ مهدویت ، حسن ملّایی
10. بررسی تأثیر انتظار امام مهدی بر سلامت ذهن و کیفیت زندگی دانشجویان ، مهرداد کلانتری . رسول روشن چلسی . رضوان صدرمحمدی