خانه » همه » مذهبی » منظور از اينكه خداوند هر كه را بخواهد هدايت يا گمراه مي كند چيست؟

منظور از اينكه خداوند هر كه را بخواهد هدايت يا گمراه مي كند چيست؟

سوره نحل، آيه 93: «يُضِلٌّ مَن يَشَآءُ وَيَهْدِى مَن يَشَآءُ»
ظاهر آيه نشان مي دهد كه خداوند هر كس را بخواهد هدايت، و هر كه را بخواهد، گمراه مي كند.

هدايت دو قسم است: ابتدايي و پاداشي.
هدايت ابتدايي يا عمومي سرمايه اي است كه خداي سبحان از راه درون(عقل و فطرت) و بيرون(وحي و نبوت) به انسان عطا كرده است. بر اين اساس، خدا همه انسانها را با سرمايه هاي دروني و بيروني به راه راست هدايت كرده است. كساني كه اين هدايت را مغتنم شمرده، به دنبال آن حركت كرده اند، از هدايت پاداشي خداوند برخوردار مي شوند و به معارف و فضايل الهي مي رسند.
اضلال يا گمراهي ابتدايي از صفات سلبيه است كه در خداوند وجود ندارد و خدا هرگز كسي را گمراه نكرده و نمي كند، خدايي كه عقل و فطرت را از درون و عزيزترين مخلوقات خود، يعني پيامبران و امامان معصوم(ع) را از بيرون، براي هدايت بشر فرستاده، هرگز كسي را گمراه نخواهد كرد. اگر كسي با همه اين هدايتها به بيراهه برود، خداوند راه توبه و بازگشت را باز گذاشته و اگر با همه اين وسيله ها، باز هم به بيراهه برود، از آن پس، خداوند او را « اضلال» مي كند.
البته بايد توجه داشت كه سخن فوق بدان معنا نيست كه خداوند چيزي بعنوان ضلالت به او مي دهد، چون ضلالت امري عدمي است. اضلال، يعني خداوند لطف خود را از او مي گيرد و او را به حال خود وا مي گذارد. آنگاه اين شخص با شهوت و خشم خود تنها مي ماند و به هر سو كه اين دو بكشانند، پيش مي رود و به آساني به گناه روي مي آورد.
بر اين اساس، هدايت ابتدايي مقابلي ندارد؛ يعني خداوند بدون استثنا، همگان را هدايت كرده است و منظور از آيه «يُضِلٌّ مَن يَشَآءُ وَيَهْدِى مَن يَشَآءُ»، هدايت ثانوي( پاداشي) و ضلالت كيفري است.
ضلالت (كيفري) در مقابل هدايت ثانوي يا پاداشي قرار دارد، پس هدايت ابتدايي سرمايه اي است كه بدون استثنا به همه عنايت شده است و كساني كه از اين هدايت استفاده مي كنند. از فيض خاص به عنوان پاداش برخوردار مي شوند كه همان هدايت پاداشي است:«مَن يُؤْمِن بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ»[تغابن/11] «وَإِن تُطِيعُوهُ تَهْتَدُواْ»[نور/54] «وَالَّذِينَ اهْتَدَوْاْ زَادَهُمْ هُدىً وَ آتَاهُمْ تَقْوَاهُمْ»‏[محمد/17] اين گروه از پاداشي الهي برخوردار مي شوند و كارها را به آساني انجام مي دهند؛ يعني اگر در گذشته براي روزه گرفتن يا اقامه نماز دچار سختي مي شد، اكنون به راحتي اين امور را انجام مي دهد.
همه اضلالها كيفري است؛ يعني خداوند همه كساني را كه از هدايت ابتدايي يا عمومي پيروي نكردند، از هدايت پاداشي محروم كرده، به حال خود وا مي گذارد؛ در اين حال، او با شهوت و خشم خود تنها مي ماند و علم او در حس، و عملش در شهوت محدود مي شود. البته به لطف الهي، اين اضلال هم قابل جبران است و راه توبه همواره براي بنده باز است. او مي تواند از اضلال نجات يابد و در جرگه مومناني كه از هدايت ثانوي يا پاداشي برخوردار هستند، قرار گيرد. خداي سبحان در قرآن كريم مي فرمايد: «وَإِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا»[اسراء/8]  «وَإِن تَعُودُواْ نَعُدْ»[انفال/19]

منبع:

 *  نسيم انديشه (پرسش و پاسخها از آيت الله جوادي آملي)، دفتر اول.

 

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد