این سوره به تاکیدهاى پى در پى و استدلالات گوناگون در زمینه توحید و مبارزه با شرک معروف است.در این آیه هم از طریق دیگرى منطق مشرکان را مورد انتقاد قرار مى دهد و مى گوید: به آنها بگو و از آنها بپرس آیا سزاوار است غیر از خداوند یگانه را پروردگار خود بدانم، در حالى که او مالک و مربى و پروردگار همه چیز است و حکم و فرمان او در تمام ذرات این جهان جارى است. جمعى از مشرکان کوتاه فکر که خدمت پیامبر صلی الله علیه وآله رسیدند و گفتند: اتبعنا و علینا وزرک ان کان خطا: تو از آئین ما پیروى کن، اگر برخطا باشد، گناه تو به گردن ما پاسخ مى گوید:هیچکسى جز براى خود عملى انجام نمى دهد و هیچ گنهکارى بار گناه دیگرى را به دوش نمى کشد. وَ لا تَکْسِبُ کُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَیْها وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى .وسرانجام، همه شما به سوى خدا باز مى گردید، و شما را به آنچه در آن اختلاف داشتید، آگاه مى سازد.در اینجا به دو نکته باید توجه کرد:
1- گاهى بار گناه دگران را بر دوش مى کشیم.گاهى ممکن است توهم شود که آیه فوق که دو اصل مسلم منطقى را که در تمام ادیان وجود داشته است بیان مى کند -یعنى هیچکس جز براى خود عملى انجام نمى دهد و هیچ گنهکارى بار گناه دیگرى را به دوش نمى کشد- با پاره اى از آیات دیگر قرآن و بعضى از روایات تطبیق نمى کند، زیرا مثلا در سوره نحل آیه 25 مى خوانیم: لِیَحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ کامِلَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ مِنْ أَوْزارِ الَّذِینَ یُضِلُّونَهُمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ آنها در روز رستاخیز بار سنگین گناهان خویش را باید بر دوش بکشند، و همچنین بار گناهان کسانى را که با بى خبرى و جهل خود گمراه ساختند.اگر هیچکس بار گناه دیگرى را به دوش نمى کشد، چگونه این گمراه کنندگان بار گناهان گمراه شدگان را نیز بر دوش مى کشند؟
احادیث مربوط به سنت حسنه و سنت سیئه که از طرق شیعه واهل تسنن وارد شده است، و مضمون آنها این است: اگر کسى سنت خوبى بر جاى نهد پاداش تمام کسانى را که به آن عمل مى کنند خواهد داشت (بدون آنکه از پاداش خود آنها کاسته شود) و همچنین کسى که سنت بدى را بر جاى نهد گناه کسانى که به آن عمل کنند، براى او نوشته مى شود (بى آنکه از گناهان آنها چیزى کاسته گردد) قال رسول اللَّه صلی الله علیه وآله من سن سنة حسنة کان له اجر من عمل بها من غیر ان ینقص من اجورهم شى ء و من سن سنة سیئة کان علیه وزر من عمل بها من غیر ان ینقص من اوزارهم شى ء
نیز با مفهوم آیه مورد بحث سازگار نیست.ولى پاسخ این ایراد روشن است، زیرا آیه مورد بحث مى گوید: بى جهت و بدون ارتباط، گناه کسى را بر دیگرى نمى نویسند، ولى آیات و روایاتى که اشاره شد مى گوید اگر انسان بنیانگذار عمل نیک و بد دیگرى باشد، و به اصطلاح از طریق- تسبیب- در انجام آن عمل دخالت داشته باشد، در نتائج آن شریک خواهد بود و در حقیقت عمل خود او محسوب مى شود، زیرا پایه و اساس آن، به دست وى گذارده شده است.
2- آیا اعمال نیک دیگران براى ما مفید است؟توهم دیگرى که از آیه مورد بحث ممکن است بشود، این است که آیه مى گوید عمل هر کس تنها بدرد خود او مى خورد بنا بر این کارهاى خیرى که به عنوان نیابت یا هدیه کردن ثواب براى اموات و مردگان و حتى گاهى براى افراد زنده انجام مى گیرد، نمى تواند مفید به حال آنها بوده باشد، در حالى که در روایات فراوانى که از طرق شیعه و اهل تسنن از پیامبر ص یا امامان اهل بیت ع به ما رسیده مى خوانیم که این گونه اعمال گاهى مفید و سودمند است، نه تنها عمل فرزند براى پدر و مادر بلکه براى دیگران نیز هم نتیجه بخش است.
به علاوه مى دانیم پاداش اعمال بستگى به اثراتى دارد .که از انجام کار خیر در روح و جان انسان به جاى مى ماند و در تکامل و ترقى او مؤثر است، اما کسى که هیچ کار نیکى انجام نداده و حتى در مقدمات آن نیز دخالت نداشته است. چگونه ممکن است آن اثر روحى و معنوى را پیدا کند؟