عوامل متعددی در به وجود آمدن نوعی نارضایتی نسبت به کارآمدی نظام با وجود دستاوردهای چشمگیر در عرصه های مختلف و پیشرفت های به دست آمده ، تأثیر داشته اند که به مهمترین آنها به اختصار اشاره می کنیم rn1.افزایش سطح انتظارات نسبت به نظام ؛ یکی از عواملی که در ایجاد نارضایتی در میان مردم و حتی برخی نخبگان مؤثر است ، افزایش سطح انتظارات از نظام جمهوری اسلامی در همه عرصه ها به ویژه عرصه فرهنگی و اخلاقی است که موجب شده تا با وجود دستاوردهای نظام در عرصه های گوناگون ، مشکلات و کاستیها قابل پذیرش نباشد و نظام جمهوری اسلامی با آرمان ها و اهداف ترسیم شده، مقایسه شود . « افزایش گرایش جامعه به سمت ارزش های والای اسلامی _ حداقل در سطح انتظارات و توقعات – که خود یکی از برترین و ارزنده ترین آثار فرهنگی انقلاب اسلامی است , موجب شده که به طور ناخود آگاه شاخص ها و ملاک های اندازه گیری فضایل و ارزش های جامعه ما برای همه _ البته با تفاوت در سطح و عمق _ نسبت به شاخص های قبل از انقلاب , حساستر و ریزترشده باشد و خود به خود و ناخود آگاه , اندک ناهنجاری ارزشی جامعه در وضع فعلی , بسیار برجسته تر از مورد مشابه یا بزرگ تر از دوران قبل از انقلاب به چشم آید و مورد نقادی قرار گیرد .» (ذو علم , انقلاب و ارزشها , تهران, پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی , 1379 , ص 209)rnگرچه نظام جمهوری اسلامی در مسیر تحقق اهداف اسلامی گام برداشته و تلاش می کند ، اما فاصله آن با نظام مطلوب اسلامی نیز باید مورد توجه قرار بگیرد و آنچه در نظام جمهوری اسلامی اتفاق افتاده به عنوان نظام آرمانی و مطلوب اسلامی تلقی نگردد . همانگونه که حضرت امام فرمودند: « اینجانب هیچگاه نگفته و نمی گویم که امروز در این جمهوری به اسلام بزرگ با همه ابعادش عمل می شود و اشخاصی از روی جهالت و عقده و بی انضباطی بر خلاف مقررات اسلام عمل نمی کنند ، لکن عرض می کنیم که قوه مقننه و قضائیه و اجرائیه با زحمات جان فرسا کوشش در اسلامی کرد این کشور می کنند و ملت ده ها میلیونی نیز طرفدار و مددکار آنان هستند.» (وصیت نامه الیه – سیاسی امام خمینی (ره) ، قم:دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه ،1380،ص22)rnمقام معظم رهبری نیز فرمودند: « ما همیشه می گوییم، بارها گفتیم که ما نتوانستیم خواسته‌هاى اسلام را به‌طور کامل تحقّق ببخشیم، این قطعى است؛ امّا ما راه زیادى در این زمینه طى کردیم. ما نتوانستیم عدالت اجتماعى را به‌طور کامل در این کشور به‌وجود بیاوریم امّا خیلى از راه را جلو آمدیم. نباید اینها ندیده گرفته بشود. یک‌روزى همه‌ ثروت این کشور صرف تعدادى خانواده‌هاى اشرافى [مى‌شد] و احیاناً سرریز آن به چند شهر بزرگ می رسید؛ امروز اقصى‌ نقاط کشور برخوردار از خیرات این کشورند. این حرکت عظیم، حرکت به سمت عدالت اجتماعى، حرکت به سمت اخلاق اسلامى ‌[وجود دارد]. حالا می شنویم گاهى اوقات راجع به اخلاق حرف زده می شود، انتقاد می کنند؛ بله؛ با آن اخلاق اسلامى مطلوب، امروز ما فاصله داریم، در این شکّى نیست؛ امّا ما خیلى پیش رفتیم، راه زیادى را ملّت ایران طى کردند، اینها را ندیده نگیرند… بله، البتّه راه طولانى‌اى در پیش داریم؛ ما به آرمانهایمان هنوز نرسیده‌ایم؛ آرمانهاى اسلامى خیلى بالاتر از این حرفها است.» (بیانات در دیدار مردم قم به مناسبت سالروز قیام نوزدهم دی ، 17/10/93)rn2. تغییر الگوی مصرف جامعه و بهتر شدن نسبی سطح زندگی مردم، به خصوص از دهه دوم انقلاب به بعد نیز از سویی موجب افزایش سطح انتظارات آنان از زندگی و نظام شده و از سوی دیگر نوعی نارضایتی نسبت به نظام را با وجود دستاوردهای مثبت آن به همراه داشته است.rn3. افزایش چشمگیر سطح آگاهی های اجتماعی و اقتصادی افراد جامعه نیز از دیگر عواملی است که در ایجاد نارضایتی نسبت به نظام تأثیر گذار است . جامعه امروز بر خلاف گذشته نسبت به مسایل مختلف کشور اطلاع و آگاهی گسترده ای پیدا نموده اند و در جریان مسایل خرد و کلان کشور هستند که همین امر در ایجاد نارضایتی نسبت به نظام مؤثر است . rn4. گسترده بودن اهداف انقلاب و زمان بر بودن دستیابی به برخی از این اهداف نیز از عوامل تأثیر گذار در ایجاد نوعی نارضایتی در مردم نسبت به نظام است . نظام جمهوری اسلامی اهداف و ارزش های بلندی را برای پیشرفت مادی و معنوی کشور ترسیم نموده است که تحقق برخی از این اهداف نیازمند فراهم شدن امکانات، زمینه ها و شرایط و گذشت زمان و فرصت زیادی است در حالی که مردم انتظار دارند که در فرصت کوتاهی نظام به همه اهدافی که ترسیم کرده است دست یابد و همین امر موجب نوعی نارضایتی نسبت به نظام می شود . rn5. نادیده گرفتن امکانات و موانع کشور در قضاوت ها ؛ در ارزیابی و قضاوت در مورد عملکرد نظام ، باید به مجموعه امکانات و موانع و مشکلات نظام نیز توجه نمود . در برخی موارد قضاوت و ارزیابی در مورد عملکرد نظام ، بدون توجه به امکانات و موانع و مشکلات فرا روی آن از جمله برخی مشکلات وکارشکنیهای داخلی و تلاش دشمنان نظام برای مقابله با از تحمیل جنگ هشت ساله برکشور گرفته تا تحریم ها و فشارهای اقتصادی و حمایت از جریان ها و گروههای معاند و معارض نظام و جنگ نرم و روانی ، صورت می گیرد . در حالی انتظار از نظام و ارزیابی و قضاوت نسبت به عملکرد نظام باید با توجه به مجموعه امکانات و موانع و مشکلات صورت بگیرد . rn6. توجه بیشتر به نقاط ضعف و نادیده گرفتن نقاط مثبت ؛ هر گونه قضاوت منصفانه در مورد عملکرد نظام باید با در نظر گرفتن مجموعه نقاط ضعف و قوت در کنار یکدیگر بدون بزرگ نمایی مشکلات و ضعف ها و نادیده گرفتن نقاط قوت باشد . در برخی موارد تمرکز بر نقاط ضعف و نادیده گرفتن نقاط قوت و اقدامات مثبت صورت گرفته و به اصطلاح تنها دیدن نیمه خالی لیوان و یا بزرگ نمایی در مورد نقاط ضعف موجب شده تا نوعی نارضایتی از نظام به وجود بیاید .rn7. عدم اطلاع رسانی مناسب ؛ در برخی موارد ، انعکاس نیافتن مناسب دستاوردها و عدم ارایه آمارهای دقیق، شفاف و تطبیقی از ابعاد اقدامات و تلاشهای صورت پذیرفته از سوی مسئولان نظام جمهوری اسلامی و مشکلات کشور ، در ایجاد نارضایتی تأثیر گذار است.rn8. متوجه کردن همه مسئولیت ها به دولت ؛ متوجه کردن همه مسئولیت ها به دولت نیز از دیگر عواملی است که نوعی نارضایتی را نسبت به نظام ایجاد می کند . اینکه همه مسئولیت ها در همه زمینه ها را متوجه نظام بدانیم و مسئولیت افراد و خانواده ها را نادیده بگیریم ، نوعی نارضایتی نسبت به نظام را به همراه خواهد داشت . به عنوان نمونه در زمینه اشتغال و فرهنگ گرچه مسئولیت دولت قابل انکار نیست ، اما اینکه همه مسئولیت را متوجه دولت بدانیم از سویی نوعی انتظار بیجا را ایجاد می کند و از سوی دیگر با محقق نشدن انتظارات ، موجب نارضایتی خواهد شد . rn9. بروز مفاسد اقتصادی ؛ بروز برخی مفاسد اقتصادی و عدم برخورد لازم و قاطع با همه موارد آن و ضعف نهادهای نظارتی در جلوگیری از آن و تکرار چندین باره آن ، آثار مخربی بر افکار عمومی داشته و بر دستاوردهای نظام ، سایه افکنده و مجموعه اقدامات نظام را زیر سؤال می برد و نوعی نارضایتی را از نظام به دنبال دارد. rn10. ضعف برنامه ریزی و مدیریت ها ؛ در برخی موارد ضعف برنامه ریزی و سوء مدیریت ها موجب می شود تا دستاوردها و اقدامات مثبت نظام تحت الشعاع قرار بگیرد و زمینه نارضایتی در میان مردم نسبت به نظام ایجاد شود.rn11. سیاست زدگی و نگاه سیاسی به همه امور کشور و رقابت های منفی احزاب و گروههای سیاسی نیز از دیگر عوامل نارضایتی نسبت به نظام بوده است و در میان افراد جامعه این ذهنیت ایجاد می شود که مسئولان نظام به جای توجه به مشکلات کشور به رقابت های سیاسی مشغول شده اند و از انجام وظایف خودشان غافل شده اند و این مسأله عاملی برای ایجاد نارضایتی در میان آنان خواهد شد . rn 12. فضا سازی و تبلیغات گسترده دشمنان نظام ؛ گرچه وجود برخی مشکلات و کاستیها در کشور قابل انکار نیست ، امابخشی از نارضایتی ها از نظام ، نتیجه فضا سازی رسانه های غربی و تبلیغات گسترده دشمنان نظام و بزرگ نمایی و سیاه نمایی در مورد مشکلات نظام و القای ناکارآمدی آن است . rnمجموعه این عوامل موجب شده تا با وجود دستاوردهای ارزشمند در عرصه های مختلف و پیشرفت های حاصل شده ، شاهد نوعی عدم رضایت مندی از نظام در میان بخشهایی از جامعه و برخی نخبگان باشیم .