از متون دینی و روایات استفاده می شود که امامان معصوم(علیهم السلام) توسط خداوند به امامت و رهبری منصوب شده اند. بدین گونه نبوده است که ائمه(علیهم السلام) فرزندان خویش را به عنوان رهبر منصوب نمایند و یا مردم در انتخاب آن ها نقش داشته باشند؛ تا گفته شود چرا بعد از امام حسین(علیه السلام) امامان از فرزندان امام حسن(علیه السلام) گزینش نشده و امامت به فرزندان وی منتقل نشده است.در اسلام امامت و رهبری از اهمّیت ویژه ای برخوردار است تا آن جا که از آن به عنوان عهد الهی یاد شده است.(1) این مقام باید به کسانی داده شود که لیاقت و شایستگی های ذاتی و اکتسابی داشته باشند. خداوند خطاب به حضرت ابراهیم(علیه السلام) که خواسته بود منصب امامت به فرزندان و دودمان وی منتقل شود فرمود: .. لاینال عهدی الظّالمین؛(2) پیمان من – یعنی امامت – هرگز به ستمکاران نمی رسد. این آیه بیانگر عظمت و بزرگی این مقام است.انتصاب رهبر از سوی خداوند بهترین گزینه و راهکار معقول و منطقی است، زیرا خداوند مصالح و مفاسد مردم را دانسته و کسانی را برای رهبری گزینش می کند که لیاقت داشته باشند: اللَّه أعلم حیث یجعل رسالته.(3)به سبب لیاقت و قابلیت های امامان معصوم(علیهم السلام) بود که آن ها حکومت و مرجعیت دینی را حق خود می دانستند، چنان که امام حسین(علیه السلام) در برابر فرماندار مدینه بدان تصریح نمود.(4) بنابراین امامت بر اساس شایستگی اعطا شده به آن شایستگی ها خداوند آگاهی دارد و این شایستگی ها در فرزند امام حسین(علیه السلام) وجود داشت.
در بعضی از روایات تصریح شده است که ائمه(علیهم السلام) به دستور خداوند به منصب امامت و رهبری منصوب شده اند و اسامی نیز بیان شده است.
جابربن عبداللَّه انصاری از پیامبر اسلام(ص) در خصوص پیشوایان بعد از حضرت پرسید که از فرزندان علی بن ابی طالب چه کسانی جانشینان شما هستند؟
فرمود: حسن و حسین (که آقای جوانان اهل بهشت هستند) سپس زین العابدین، پس از او باقر محمد بن علی (که او را ملاقات خواهی کرد. هرگاه او را ملاقات نمودی، سلام مرا به او برسان) پس از او جعفر فرزند محمد، پس از او موسی فرزند جعفر، پس از او علی فرزند موسی، سپس محمد بن علی و پس از او علی بن محمد، سپس حسن بن علی و پس از او فرزندش مهدی. او کسی است که جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد، بعد از آن که پر از ظلم و جور شده است. ای جابر! آن ها خلفا و جانشینان من از فرزندان و عترت من هستند. هر کس آن ها را اطاعت کند، مرا اطاعت کرده و هر کس آنان را نافرمانی نماید، مرا نافرمانی کرده است. هر کس یکی و یا همه آن ها را انکار کند، گویا مرا انکار نموده است. به وجود آن ها خداوند جهان را نگه داشته است و حفظ و بقای جهان نیز به واسطه آن ها حفظ می شود تا زمانی که خدا بخواهد.(5)
پی‌نوشت ها:
1. بقره (2) آیه 124؛ پیام قرآن، ج 9، ص 27.
2. همان، آیه 124.
3. انعام (6) آیه 124.
4. مثیرالاحزان، ص 24.
5. بحارالانوار، ج 27، ص 119 – 120.