وقایع اَبَرگسترش: علت اصلی بقا و غلبه واریانت‌های جدید کرونا

عصراسلام: اگر انتقال بیماری به‌صورت انفرادی اتفاق بیافتد و هر بار تنها یک نفر مبتلا شود احتمال غلبه یک واریانت جدید بسیار پایین خواهد بود و حتی قدرتمندترین واریانت‌ها به تدریج ناپدید می‌شوند. 

یک واقعه اَبَرگسترش (superspreading) به حالتی گفته می‌شود که یک نفر تعداد بیش از حد بالایی از افراد را مبتلا کند. این پدیده که در همه‌گیری‌ها با رشد انفجارگونه موارد بیماری همراه است از اصل پارِتو پیروی می‌کند. این اصل که با نام‌های قانون ۸۰–۲۰، قانون افراد اندک کلیدی و اصل عوامل نادر نیز شناخته می‌شود، بیان می‌کند که ۸۰ درصد رخدادها از ۲۰ درصد دلایل به‌وجود می‌آید. 

در همه‌گیری‌هایی که در اثر اَبَرگسترش رخ می‌دهد، حدود ۲۰ درصد مبتلایان مسؤول ایجاد حدود ۸۰ درصد عفونت‌ها هستند. چنین الگویی پیش از کووید-۱۹ در سایر بیماری‌ها مانند سارس، مِرس، اچ‌آی‌وی، سل، و حصبه نیز گزارش شده است. 

رفتار اجتماعی افراد نقش اساسی در اَبَرگسترش دارد و برخی افراد به دلیل تعداد بیشتر ملاقات‌های احتمالی و تعداد بیشتر اطرافیانی که از آنان مراقبت می‌کنند، احتمال بیشتری وجود دارد که اَبَرگسترنده (superspreader) باشند. 

برخی افراد ناقل تعداد بیشتری ویروس هستند و تعداد بیشتری هم پخش می‌کنند. بیماران بستری معمولا بدحال هستند و دستگاه ایمنی آنان ضعیف است و به‌همین دلیل ناقل ویروس‌های بیشتری هستند. شرایط محیطی نیز مؤثر است. هوای مانده و ساکن در فضای بسته یا ازدحام جمعیت در فضای مشترک، خطر واقعه اَبَرگسترش را افزایش می‌دهد. 

براساس الگوهای ریاضی یک واریانت کروناویروس به شرطی باقی می‌ماند که در مراحل ابتدایی پیدایش خود در یک واقعه اَبَرگسترش دست‌کم با شرکت ۵ نفر منتشر شود. اگر تعداد افراد در وقایع اَبَرگسترش بیش از ۲۰ نفر باشد این واریانت در نهایت به واریانت غالب تبدیل خواهد شد. 

این شواهد دلیل دیگری بر لزوم پرهیز از تجمع افراد به تعداد بالا به‌ویژه در فضاهای بسته و تأکید بر تهویه کافی و استفاده همگانی از ماسک باکیفیت در مواقعی است که تجمع اجتناب‌ناپذیر باشد. 

دکتر بابک عزیزافشاری