پرسشگر محترم، تجربه ‌تقلید سیگار کشیدن در دوره کودکی بخاطر عواملی نظیر تصور بزرگ شدن و مرد شدن، تقلید از بزرگ‌ترها ، مشکلات عاطفی و عدم‌ موفقیت تحصیلی شروع می شود. سرگرم‌کردن کودکان، تفریح‌های مفید و نشاط ‌آور، بهترین و مؤثرترین راه است و برخورد لفظی، تنبیه، لجاجت و مخالفت بی‌منطق با کودک، تحریک‌کننده وی به سمت کشیدن سیگار است.

معمولا خانواده‌ها در برخورد با فرزندانشان با مشکلات متعددی مواجه هستند. مشکلاتی از قبیل: پرخاشگری، بی‌نظمی، بدغذایی، بدخوابی و تقلید رفتارهای نادرست از بزرگترها مثل سیگار کشیدن… . رفتار‌درمانی از تکنیک‌هایی است که برای مواجه با این مشکلات و فائق آمدن بر آنها کاربرد بالایی دارد. این تکنیک‌ها به دلیل سهولت به کارگیری و اثرمندی بالا، موجب می‌شوند تا والدین به طریقه مناسب و صحیح بتوانند مشکلات رفتاری فرزندانشان را برطرف کرده و رفتارهای نامطلوب آنها را به سمت رفتارهای مطلوب سوق دهند. با استفاده از روش های تغییر رفتار و رفتاردرمانی، والدین می‌توانند مجموعه‌ای از فنون یادگیری را که هدف آن اصلاح رفتار، افزایش رفتار مطلوب، کاهش رفتار مطلوب و حذف رفتار نامطلوب است را در مورد فرزندان خود به کار بندند، لذا بهتر است که ابتدا نوع رفتار و رفتار هدف مشخص شده و سپس راه حل مناسبی برای تغییر رفتار تعیین گردد. در این مکاتبه با شما در مورد ترک این رفتار فرزندتان با شما سخن می گوییم اما در



*** کاهش و حذف رفتار نامطلوب در کودکان :

برخی رفتارها مثل نخوردن غذا، صحبت کردن در میان صحبت دیگران، بی‌نظمی و تقلید سیگار کشیدن از بزرگترها … هستند که بهتر است برای از بین بردن این نوع رفتارها با توجه به شرایط یکی از روش های ذیل را انتخاب کنیم :

الف) محروم کردن :

در این روش محرکی را که برای کودک خوشایند است در زمان انجام عملی نامطلوب حذف می‌کنیم. بسیاری از والدین با این روش آشنا هستند و در بسیاری موارد از آن استفاده می‌نمایند چرا که نتیجه خوبی به‌دست آورده‌اند.

مثال: کودکی بر خلاف وظیفه‌ای که در انجام تکالیفش دارد، این کار را انجام نمی‌دهد. اگر والدین او بعداز ظهر که کودک باید برنامه مورد علاقه‌اش را در تلویزیون ببیند به او اجازه این کار را ندهند، از روش محروم کردن استفاده نموده‌اند.

توجه: اگر از روش محروم کردن استفاده کردید (مثلا اجازه دیدن تلویزیون را ندادید)، تا زمانی که کودک رفتار مطلوب را انجام نداد به او اجازه این کار را ندهید چرا که کودک یاد می‌گیرد که اگر الان تلویزیون تماشا نکرد تا ساعاتی دیگر والدین او این موضوع را فراموش کرده و او می‌تواند مجددا به محرک خوشایند دست یابد؛ بنابراین روش محروم کردن اثر خود را از دست خواهد داد.

ب) جریمه کردن :

در صورتی که رفتار نادرستی انجام داد او را به خاطر رفتار نادرستش از مقدار تشویق هایش کم کنید. در محروم کردن شما او را از بازی با دوستانش محروم می کنید اما در جریمه کردن از میزان ساعت بازی او کم می کنید.

ج) تنبیه :

تنبیه از نامطلوب‌ ترین روش هایی است که برای تغییر رفتار استفاده می‌شود. تنبیه زمانی اتفاق می‌افتد که کودک رفتار نامطلوبی انجام داده و در مقابل، محرک ناخوشایندی از سوی والدین دریافت می‌دارد. باید توجه داشته باشید که تنبیه عوارض جانبی زیادی دارد، لذا تا حد امکان از انجام دادن آن باید خودداری کرد و به ازاء آن از روش محروم کردن استفاده نمود. تنبیه تنها یک پاسخ دارد: «دیگر این کار را انجام نده». در حالی که پاسخی جایگزین برای آن را ندارد. یعنی به کودک نمی‌آموزد که اگر این کار را انجام ندادی چه کار دیگری باید به جای آن انجام دهی. به‌علاوه اینکه در تنبیه، کودک حالت نفرت و انزجار پیدا می‌کند و ممکن است از محیطی که در آن تنبیه شده‌است (مانند: مدرسه یا خانه) و فرد تنبیه کننده (پدر، مادر، معلم) فراری شود و در نهایت اینکه ممکن است تنبیه منجر به انجام رفتار پرخاشگرانه‌ای از سمت کودک گردد که از رفتار اولیه ناخوشایندتر است. البته باید در نظر داشت که همیشه تنبیه مضر نیست و می‌تواند در برخی موارد مفید نیز باشد، اما باید در نظر داشت زمانی که از تنبیه استفاده می‌کنیم حتما رفتار مطلوب در مقابل رفتار نامطلوب را هم تشویق نماییم.



*** روش‌ برخورد والدین‌ :

1) والدین‌ نباید کنترل‌ خود را از دست‌ بدهند، زیرا از دست‌ دادن‌ کنترل ‌و خونسردی‌ سبب‌ تشویش و دلهره‌ بیش‌ از حد آنان‌ می‌شود که‌ خود سبب‌ می‌گردد اضطراب‌ و تشویش کودک‌ افزایش‌ یابد.

2) والدین‌ نباید یکدیگر را متهم‌ کنند زیرا اتهام‌ و مقصر دانستن‌ یکدیگر سبب‌ ایجاد جو ناسازگاری‌ درخانواده‌ می‌شود. بدیهی‌ است‌ چنین‌ جو مخربی‌ نه‌ تنها علت‌ واقعی‌ را مشخص ‌نمی‌کند بلکه‌ موجب‌ تشدید این‌ اختلالات در کودکان خواهد شد.

3) بعضی‌ از والدین‌ شاید جهت‌ خاموش‌ نمودن‌ رفتارهای‌ ناسازگارانه‌ واختلال‌ رفتاری‌ کودک‌ متوسل‌ به ‌پرخاشگری‌ و تنبیه‌ بدنی‌ و یا تحقیر وسرزنش‌ و اعمال‌ رفتارهای‌ پرخاشگرانه‌ شوند؛ این‌ دسته‌ از والدین‌ باید بدانند تنبیه‌ بدنی‌، تحقیر وسرزنش‌ نه‌ تنها در دراز مدت‌ تأثیری‌ در درمان‌ اختلال‌ رفتاری‌ کودکان ‌ندارد بلکه‌ موجب‌ می‌شود رفتارهای ‌ناسازگارانه‌ و اختلال‌ رفتاری‌ به‌ شکل ‌گسترده‌تر، جدیدتر و وخیم‌تر بروز نماید.

4) والدین‌ در چنین‌ مواقعی ‌بایستی‌ رفتارهای‌ سازگارانه‌ و صحیح‌ کودکان‌ خود را شناسایی‌ کنند و در هنگام‌ بروز چنین‌ رفتارهایی، ‌به‌ تشویق‌ آن‌ بپردازند.

5) والدین‌ بایستی‌ ساختار تربیتی‌ خانوادگی‌ خود را دقیقا مورد بازبینی‌ قرار دهند، زیرا ساختار تربیتی ‌خانوادگی‌ طرد کننده‌، بی‌ تفاوت‌ و مستبد موجب‌ بروز اختلال‌ رفتاری ‌در دوران‌ کودکی‌ می‌شود.

6) از سرزنش و تحقیر فرزندتان خودداری کنید .

7) اعتماد او را در بوجود آوردن محیطی آرام و آزاد نسبت به خود جلب کنید.

8) می توانید از معلمشان بخواهید در این مورد در کلاس با همه بچه ها صحبت کند (بدون اشاره به فرزندتان) و ضررهای سیگار را برایشان بازگو کند یا انشایی با این موضوع به آنها دهد.

9) والدین‌ بایستی‌ علاوه‌ براقدامات‌ فوق‌ در هنگام‌ بروز اختلال ‌رفتاری‌ کودکان‌ به‌ متخصص‌ مربوط و مشاور خانواده‌، مراجعه‌ نمایند تا اولا علت‌ این ‌اختلالات‌ دقیقا مشخص‌ شود، ثانیا درمان‌ جامع‌ و صحیح‌ انجام‌ گیرد، ثالثا از مزمن‌ شدن‌ این‌ اختلالات‌ پیشگیری‌ شود.

امیدواریم این مطالب بتواند به شما در حل این مشکل، کمک کند. منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم.

نویسنده : زهرا محمدی