چرا شيطان با اطمينان از سهم معين خود سخن مي گويد؟

سوره نساء، آيه 118: («لَّعَنَهُ اللَّهُ وَ قَالَ لَأَتخَِّذَنَّ مِنْ عِبَادِكَ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا»): خدا او را از رحمت خويش دور ساخته و او گفته است: «از بندگان تو، سهم معيّنى خواهم گرفت!

خداوند در اين آيه شيطان را لعن مي كند، يعني او را از رحمتش دور مي سازد و به همين دليل شيطان هم گفت: «لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبادِكَ نَصِيباً مَفْرُوضا»
لام اول و نون مشدد آخر واژه « لَأَتَّخِذَنَّ» نشان دهنده تاكيد زياد است. يعني شيطان با تاكيد زياد خطاب به خداوند كه هنوز او را رب خود و تمامي موجودات مي داند، مي گويد كه حتما تعدادي از بندگانت را مال خود مي كنم. و منظور او اين است كه آنها را در راه خود آورده، فريب داده و گمراه مي كنم. اين سخن او در واقع همان سخن معروف اوست كه گفت: «فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ إِلَّا عِبادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِين»[1] يا سخن ديگر او كه هنگام اخراج از رحمت خداوند گفت :«فَبِما أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَكَ الْمُسْتَقِيم»[2].
بنابراين شيطان سوگند ياد كرده است كه بخاطر بلايي كه بر سرش آمده و بخاطر حسادتي كه نسبت به جايگاه انسان دارد، انسان را از جايگاه خود پايين كشيده و از راه خداوند خارج سازد. اما خود نيز مي داند كه نمي تواند تمامي بندگان خدا را براي خود كند، بلكه شيطان هيچ تسلطي بر بندگان مخلص و واقعي خداوند ندارد: «إِنَّ عِبادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغاوِين»[3]

حال اين پرسش مطرح مي شود كه شيطان از كجا فهميد كه از اولاد آدم، پيروانى خواهد داشت كه آنقدر با اطمينان سخن خود را بيان كرد؟
پاسخ آن در اين آيه است، كه خداوند مي فرمايد: «لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكَ وَ مِمَّنْ تَبِعَكَ» جهنم را از تو و پيروانت پر خواهم كرد.[4]  با اين سخن شيطان دانست كه پيروان زيادي خواهد داشت. برخى نيز گفته ‏اند: چون شيطان نسبت بحضرت آدم، كوشش هايش به ثمر رسيد، گمان برد كه نسبت به اولاد آدم نيز چنين خواهد شد. چنان كه خداوند متعال فرمايد: «وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَيْهِمْ إِبْلِيسُ ظَنَّهُ» شيطان گمان خود را نسبت به انسان ها تصديق كرد[5].[6] اما بايد به اين نكته هم توجه كرد كه يك انسان هر قدر هم كه فريب شيطان را بخورد نمى‏ تواند از بندگى خدا بيرون رود، زيرا هنوز تحت عنوان «عِبادِكَ» قرار دارد. و چگونه ممكن است بيرون شود در حالى كه خداى تعالى رب او است و هر حكمى كه بخواهد در باره او مى ‏راند.[7] پس بايد مراقب باشيم كه جزء بهره هاي شيطان نباشيم و با قرار گرفتن در مسير او در زمره نفرين شدگان الهي قرار نگيريم.

پي نوشت:
[1] . پس به عزتت سوگند كه همه انسانها را گمراه مى‏ كنم، مگر بندگان مخلصت را كه عده كمى از انسان هايند. ص، 83
[2] . گفت: «اكنون كه مرا گمراه ساختى، من بر سر راه مستقيم تو، در برابر آنها كمين مى كنم! اعراف،16
[3] . كه بر بندگانم تسلّط نخواهى يافت مگر گمراهانى كه از تو پيروى مى‏ كنند. حجر،42
[4] .ص،85
[5] .سبأ،20
[6] . مجمع البيان في تفسير القرآن، انتشارات ناصر خسرو ،تهران،1372، ج‏3، ص: 173
[7] . الميزان في تفسير القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسين حوزه علميه قم،1417ق، ج‏5، ص: 84