عوامل مختلفی موجب تغییر در مواضع انقلابی این افراد و همه افرادی که با مبانی و اهداف انقلاب اسلامی زاویه پیدا کردند و دچار ریزش شدن، مؤثر است که به مهمترین آنها از منظر مقام معظم رهبری اشاره می کنیم.
عوامل زمینه ساز ریزشها از منظر مقام معظم رهبری:
1. ضعف درتقوا و باورمندی به ارزش ها
از عوامل اساسی ریزش ها، نداشتن تقوا و باورمندی لازم در عرصه های سیاسی و اجتماعی است.
مقام معظم رهبری فرمودند:«دلها را باید نگه داشت. بعضی از دلها میلرزند، میلغزند، نمی توانند خودشان را بر آن لبه مرتفع نگه دارند و حرکت را ادامه دهند؛ لذا سقوط می کنند. قرآن از اینها تعبیر کرده است به: «من یرتدّ منکم عن دینه». ارتداد، به طور مطلق همه جا به معنای برگشتن از دین نیست؛ پشت کردن به دین نیست؛ معنایش این است که از آن راهی که در گذشته میرفت، برمی گردد. بله، یک عدهای در انقلاب ما هم بودهاند، در صدر اسلام هم بودند؛ راهی را که در کنار پیغمبر حرکت میکردند، ادامه ندادند؛ اما آیا راه متوقف ماند؟ آیا راه متوقف می مانَد؟ آیا قافله در جای خود میایستد؟ قافله حرکت می کند: «فسوف یأتی الله بقوم یحبّهم و یحبّونه»؛ رویشهائی به وجود خواهد آمد. یکی از این رویشها، خود شما جوانها هستید. شما که دوران جنگ را ندیدید، شما که امام را ندیدید، شما که در عرصههای جنگ نبودید؛ اما امروز سرتاسر کشور اسلامی و انقلابی ما از روحیه ایستادگی و ثبات و افتخار و احساس عزت، لبریز است.»(بیانات در دیدار خانوادههای شهدا و ایثارگران استان خراسان شمالی؛1391/7/22)
2. نداشتن بصیرت و بینش لازم، ضعف تحلیل سیاسی و تشخیص ندادن معیارها و مرزهای حق و باطل؛
نداشتن بصیرت و بینش لازم در برخی افراد و مجموعه های سیاسی و تشخیص ندادن معیارها و مرزهای حق و باطل، موجب می شود که دچار لغزش و انحراف شده و از مسیر انقلاب اسلامی فاصله بگیرند.
مقام معظم رهبری در این باره فرمودند: «در اجتماعاتی که شما برادران عزیز و جوانان مؤمن و انقلابی این دوران دارید، آنچه که بیش از همه باید مورد توجه قرار گیرد… کامل کردن آگاهی از شرایط، کامل کردن معرفت به زمان، فهم صحیح زمان و تحلیل صحیح حوادث. اگر این تحلیل صحیح نباشد، مشکلات به وجود خواهد آمدو حتّی ایمانهای محکم، هم به سبب نبودن آگاهی و روشن بینی و تحلیل درست از وقایع، ممکن است در جهت خلاف قرار گیرد. همان طور که در قضیه خوارج اتفاق افتاد، خوارج اکثرشان دارای ایمانهای محکمی بودند، که از آگاهی و نورانیت و معرفت، بی بهره بود، لذا در مقابل امیرالمؤمنین علیه الصلوة والسّلام قرار گرفتند.»(بیانات در دیدار فرماندهان سپاه و مسئولین دفاتر نمایندگی ولی فقیه؛1371/6/26)
3. معیار قرار دادن افراد به جای معیار قرار دادن حق؛
گاهی افراد ملاک و معیار ارزیابی ها قرار می گیرند و با لغزش و انحراف آنها، سایر افراد و گروههای سیاسی دچار لغزش می شوند.
امیر مؤمنان علیه السلام می فرمایند:«انّ الحق لا یعرف بالرجال اعرف الحق تعرف اهله؛ همانا حق به شخصیتها شناخته نمی شود , خود حق را بشناس تا پیروان آن را بشناسی »( محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم: دار الحدیث، ۱۳۷۷، ج ۳، ص ۱۲۳۸) مقام معظم رهبری در این باره فرمودند:« با چهرهها نمی شود حق را تشخیص داد. یک چهره مؤجّه محترم است، مورد قبول است، مورد تکریم است؛ اما او نمی تواند شاخص حق باشد. گاهى چهره موجّهى مثل بعضى از صحابه پیغمبر راه را عوضى می روند، اشتباه می کنند. باید حق را شناخت، باید راه را تشخیص داد تا بفهمیم این شخص حق است یا باطل. هر که از این راه رفت، حق است؛ هر که از راه حق نرفت، مردود است. حق را باید شناخت. امام – کسى که پدر همه این جریان بود، حق حیات به گردن جامعه و این حرکت عظیم داشت – فرمودند اگر من از اسلام جدا شوم، مردم از من رو برخواهند گرداند. شاخص، اسلام است؛ شاخص، اشخاص نیستند.» (بیانات معظم له در جمع بسیجیان استان قم 1389/8/2)
4. دنیا طلبی و گرایش به دنیا؛
گرایش به دنیا و معیار قرار دادن آن و گرفتار روحیه اشرافی شدن، موجب می شود که معیار حبّ و و بغض ها و جهت گیریها و… مسائل دنیوی و ارزش های مادی قرار گرفته و ارزش های اسلامی و انقلابی در نزد این افراد کمرنگ شده و به حاشیه برود و ضد ارزش ها جای ارزشها را بگیرد. با رسوخ چنین روحیه ای، اهداف و اصول نظام برای این افراد و جریان های سیاسی فاقد ارزش لازم خواهد شد.
مقام معظم رهبری فرمودند:«بعضی از عناصر انقلابی از راه برگشتند؛ انقلاب ریزش داشته است، دلِ کسانی بسته به دنیا شد. صدر اسلام هم همینجور بود؛ در صدر اسلام هم یک عدّه انقلابیّونِ اوّلِ کار، بعد شدند دنیادارانِ اواسط و اواخر عمر»(بیانات در دیدار با جمعی از خانواده های شهدا؛1397/9/21)
5. وابستگیهای حزبی و تشکیلاتی؛
وابستگی های حزبی و معیار قرار دادن آن بدون توجه به حق یا ناحق بودن آن از دیگر عوامل ریزش هاست. مقام معظم رهبری فرمودند:«ارتداد فقط برگشتن از دین نیست، برگشتن از راه است…گرفتاریهای فراوان مالی و اقتصادی و اخلاقی و قدرتی و تشکیلاتی گریبانشان را گرفته است. (بیانات در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما؛1381/11/15)
6. نشناختن زمان و مقتضیات آن؛
آگاهی وشناخت نسبت به تحولات زمان و شرایط آن از معیارهای مهم شناخت حق و باطل و در امان ماندن از لغزش هاست.امام صادق علیه السلام می فرمایند:« العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس؛ کسی که به زمان خویش آگاه باشد مورد هجوم اشتباهات قرار نمی گیرد .» (مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار،تهران: مکتبه الاسلامیه، ج ۷۸، ص ۲۶۹)
مقام معظم رهبری فرمودند:«کسی که زمانه را می شناسد، یعنی وقتی اوضاع و احوال محیط خود و محیط پیرامونیاش و محیط جهان را می داند و می فهمد جریانهای گوناگون جهانی کیهایند، کجایند، اهدافشان چیست، چه جور با هم مواجه می شوند، دچار اشتباه نمی شود؛ در قضایای گوناگون، قضاوت اشتباه نمی کند و دچار اشتباه نمی شود.» (بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاهها؛1390/6/2)
7. خستگی از ادامه مسیر، کم آوردن و فقدان استقامت؛
خستگی و کم آوردن درپیمودن مسیر و کم صبری و استقامت نداشتن، موجب وادادگی در برابر مشکلات و فشارها و صرف نظر کردن از پیمودن مسیر و جدا شدن از آن می گردد.
مقام معظم رهبری فرمودند:«بله، ریزشهائی وجود دارد؛ کسانی هستند که از راه برمی گردند، کسانی هستند که احساس خستگی می کنند، کسانی هستند که به گذشته خودشان شک می کنند، کسانی هستند که به لبخند دشمنان و فریب دغلکاران از راه در می روند»(بیانات در دیدار خانوادههای شهدا و ایثارگران استان خراسان شمالی؛1391/7/22)
8. غفلت از دشمن، مرز بندی نکردن با دشمنان و ضعف در دشمن شناسی؛
غفلت از دشمن، نداشتن مرز بندی مشخص با دشمنان و ضعف در دشمن شناسی از دیگر عوامل لغزش و زاویه پیدا کردن با نظام و جدا شدن از این مسیر است.
مقام معظم رهبری فرمودند:«هر آدم عاقلی تا دید دشمن برایش کف میزند، باید به فکر فرو برود و بگوید من چه غلطی کردم؛ من چه کار کردم که دشمن برای من کف میزند؟! باید به خود بیاید. این مایه غصّه است که بعضی از کف زدن دشمن خوششان میآید! اگر گلزنِ مهاجم ما در میدان فوتبال، اشتباهاً به دروازه خودش گل بزند، چه کسی در آن میدان کف خواهد زد؟ طرفداران تیم مقابل و مخالف. حالا شما وقتی که میبینی دشمن برایت کف میزند، باید بفهمی که به دروازه خودی گل زدهای! ببین چرا زدی؟ ببین چرا کردی؟ ببین چه اشتباهی کردهای؟ ببین مشکلت کجاست؟ بگرد مشکل خودت را پیدا کن و توبه کن…دل انسان غمگین میشود و میشکند بهخاطر اینکه چرا کسانی که نان انقلاب را خوردند، نان اسلام را خوردند، نان امام زمان را خوردند، دم از امام زمان زدند، دم از ائمّه معصومین زدند، حالا طوری مشی کنند که اسرائیل و آمریکا و سیا و هرکسی که در هر گوشه دنیا با اسلام دشمن است، برایشان کف بزنند! این، انسان را غصّهدار میکند.»(بیانات در خطبه های نماز جمعه،1378/9/26)
9. جاه طلبی، حب و بغض ها و عقده ها؛
گاهی قدرت طلبی، کینه ها و عقده ها نسبت به یک فرد یا یک مسأله موجب فاصله گرفتن برخی از مسیر انقلاب و در ادامه جدا شدن از آن می گردد. مقام معظم رهبری فرمودند:« بعضی عناصری که هیچ سودی در سلطه آمریکا بر این کشور ندارند، از روی غفلت و اشتباه و ضعفها و عقدهها، برای سلطه امریکا بر این کشور تلاش میکنند! البته اشخاص مختلفند؛ بعضیها عقدهای دارند؛ بعضیها کینهای دارند؛ بعضیها گلهای از کسی دارند؛ برای خاطر دستمالی، قیصریه را آتش میزنند؛ بهخاطر یک دشمنی و یک کینه شخصی و یک محرومیت از فلان مسؤولیت که مایل بوده به او بدهند و مثلاً نشده و بهخاطر یک اشتباه در فهم، میبینید که حرفی میزنند، اقدامی میکنند، موضعی میگیرند و کاری میکنند که به ضرر تمام میشود و در خدمت دشمن قرار میگیرند!»(بیانات در خطبه های نماز جمعه،1378/9/26)
عوامل زمینه ساز ریزشها از منظر مقام معظم رهبری:
1. ضعف درتقوا و باورمندی به ارزش ها
از عوامل اساسی ریزش ها، نداشتن تقوا و باورمندی لازم در عرصه های سیاسی و اجتماعی است.
مقام معظم رهبری فرمودند:«دلها را باید نگه داشت. بعضی از دلها میلرزند، میلغزند، نمی توانند خودشان را بر آن لبه مرتفع نگه دارند و حرکت را ادامه دهند؛ لذا سقوط می کنند. قرآن از اینها تعبیر کرده است به: «من یرتدّ منکم عن دینه». ارتداد، به طور مطلق همه جا به معنای برگشتن از دین نیست؛ پشت کردن به دین نیست؛ معنایش این است که از آن راهی که در گذشته میرفت، برمی گردد. بله، یک عدهای در انقلاب ما هم بودهاند، در صدر اسلام هم بودند؛ راهی را که در کنار پیغمبر حرکت میکردند، ادامه ندادند؛ اما آیا راه متوقف ماند؟ آیا راه متوقف می مانَد؟ آیا قافله در جای خود میایستد؟ قافله حرکت می کند: «فسوف یأتی الله بقوم یحبّهم و یحبّونه»؛ رویشهائی به وجود خواهد آمد. یکی از این رویشها، خود شما جوانها هستید. شما که دوران جنگ را ندیدید، شما که امام را ندیدید، شما که در عرصههای جنگ نبودید؛ اما امروز سرتاسر کشور اسلامی و انقلابی ما از روحیه ایستادگی و ثبات و افتخار و احساس عزت، لبریز است.»(بیانات در دیدار خانوادههای شهدا و ایثارگران استان خراسان شمالی؛1391/7/22)
2. نداشتن بصیرت و بینش لازم، ضعف تحلیل سیاسی و تشخیص ندادن معیارها و مرزهای حق و باطل؛
نداشتن بصیرت و بینش لازم در برخی افراد و مجموعه های سیاسی و تشخیص ندادن معیارها و مرزهای حق و باطل، موجب می شود که دچار لغزش و انحراف شده و از مسیر انقلاب اسلامی فاصله بگیرند.
مقام معظم رهبری در این باره فرمودند: «در اجتماعاتی که شما برادران عزیز و جوانان مؤمن و انقلابی این دوران دارید، آنچه که بیش از همه باید مورد توجه قرار گیرد… کامل کردن آگاهی از شرایط، کامل کردن معرفت به زمان، فهم صحیح زمان و تحلیل صحیح حوادث. اگر این تحلیل صحیح نباشد، مشکلات به وجود خواهد آمدو حتّی ایمانهای محکم، هم به سبب نبودن آگاهی و روشن بینی و تحلیل درست از وقایع، ممکن است در جهت خلاف قرار گیرد. همان طور که در قضیه خوارج اتفاق افتاد، خوارج اکثرشان دارای ایمانهای محکمی بودند، که از آگاهی و نورانیت و معرفت، بی بهره بود، لذا در مقابل امیرالمؤمنین علیه الصلوة والسّلام قرار گرفتند.»(بیانات در دیدار فرماندهان سپاه و مسئولین دفاتر نمایندگی ولی فقیه؛1371/6/26)
3. معیار قرار دادن افراد به جای معیار قرار دادن حق؛
گاهی افراد ملاک و معیار ارزیابی ها قرار می گیرند و با لغزش و انحراف آنها، سایر افراد و گروههای سیاسی دچار لغزش می شوند.
امیر مؤمنان علیه السلام می فرمایند:«انّ الحق لا یعرف بالرجال اعرف الحق تعرف اهله؛ همانا حق به شخصیتها شناخته نمی شود , خود حق را بشناس تا پیروان آن را بشناسی »( محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، قم: دار الحدیث، ۱۳۷۷، ج ۳، ص ۱۲۳۸) مقام معظم رهبری در این باره فرمودند:« با چهرهها نمی شود حق را تشخیص داد. یک چهره مؤجّه محترم است، مورد قبول است، مورد تکریم است؛ اما او نمی تواند شاخص حق باشد. گاهى چهره موجّهى مثل بعضى از صحابه پیغمبر راه را عوضى می روند، اشتباه می کنند. باید حق را شناخت، باید راه را تشخیص داد تا بفهمیم این شخص حق است یا باطل. هر که از این راه رفت، حق است؛ هر که از راه حق نرفت، مردود است. حق را باید شناخت. امام – کسى که پدر همه این جریان بود، حق حیات به گردن جامعه و این حرکت عظیم داشت – فرمودند اگر من از اسلام جدا شوم، مردم از من رو برخواهند گرداند. شاخص، اسلام است؛ شاخص، اشخاص نیستند.» (بیانات معظم له در جمع بسیجیان استان قم 1389/8/2)
4. دنیا طلبی و گرایش به دنیا؛
گرایش به دنیا و معیار قرار دادن آن و گرفتار روحیه اشرافی شدن، موجب می شود که معیار حبّ و و بغض ها و جهت گیریها و… مسائل دنیوی و ارزش های مادی قرار گرفته و ارزش های اسلامی و انقلابی در نزد این افراد کمرنگ شده و به حاشیه برود و ضد ارزش ها جای ارزشها را بگیرد. با رسوخ چنین روحیه ای، اهداف و اصول نظام برای این افراد و جریان های سیاسی فاقد ارزش لازم خواهد شد.
مقام معظم رهبری فرمودند:«بعضی از عناصر انقلابی از راه برگشتند؛ انقلاب ریزش داشته است، دلِ کسانی بسته به دنیا شد. صدر اسلام هم همینجور بود؛ در صدر اسلام هم یک عدّه انقلابیّونِ اوّلِ کار، بعد شدند دنیادارانِ اواسط و اواخر عمر»(بیانات در دیدار با جمعی از خانواده های شهدا؛1397/9/21)
5. وابستگیهای حزبی و تشکیلاتی؛
وابستگی های حزبی و معیار قرار دادن آن بدون توجه به حق یا ناحق بودن آن از دیگر عوامل ریزش هاست. مقام معظم رهبری فرمودند:«ارتداد فقط برگشتن از دین نیست، برگشتن از راه است…گرفتاریهای فراوان مالی و اقتصادی و اخلاقی و قدرتی و تشکیلاتی گریبانشان را گرفته است. (بیانات در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما؛1381/11/15)
6. نشناختن زمان و مقتضیات آن؛
آگاهی وشناخت نسبت به تحولات زمان و شرایط آن از معیارهای مهم شناخت حق و باطل و در امان ماندن از لغزش هاست.امام صادق علیه السلام می فرمایند:« العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس؛ کسی که به زمان خویش آگاه باشد مورد هجوم اشتباهات قرار نمی گیرد .» (مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار،تهران: مکتبه الاسلامیه، ج ۷۸، ص ۲۶۹)
مقام معظم رهبری فرمودند:«کسی که زمانه را می شناسد، یعنی وقتی اوضاع و احوال محیط خود و محیط پیرامونیاش و محیط جهان را می داند و می فهمد جریانهای گوناگون جهانی کیهایند، کجایند، اهدافشان چیست، چه جور با هم مواجه می شوند، دچار اشتباه نمی شود؛ در قضایای گوناگون، قضاوت اشتباه نمی کند و دچار اشتباه نمی شود.» (بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاهها؛1390/6/2)
7. خستگی از ادامه مسیر، کم آوردن و فقدان استقامت؛
خستگی و کم آوردن درپیمودن مسیر و کم صبری و استقامت نداشتن، موجب وادادگی در برابر مشکلات و فشارها و صرف نظر کردن از پیمودن مسیر و جدا شدن از آن می گردد.
مقام معظم رهبری فرمودند:«بله، ریزشهائی وجود دارد؛ کسانی هستند که از راه برمی گردند، کسانی هستند که احساس خستگی می کنند، کسانی هستند که به گذشته خودشان شک می کنند، کسانی هستند که به لبخند دشمنان و فریب دغلکاران از راه در می روند»(بیانات در دیدار خانوادههای شهدا و ایثارگران استان خراسان شمالی؛1391/7/22)
8. غفلت از دشمن، مرز بندی نکردن با دشمنان و ضعف در دشمن شناسی؛
غفلت از دشمن، نداشتن مرز بندی مشخص با دشمنان و ضعف در دشمن شناسی از دیگر عوامل لغزش و زاویه پیدا کردن با نظام و جدا شدن از این مسیر است.
مقام معظم رهبری فرمودند:«هر آدم عاقلی تا دید دشمن برایش کف میزند، باید به فکر فرو برود و بگوید من چه غلطی کردم؛ من چه کار کردم که دشمن برای من کف میزند؟! باید به خود بیاید. این مایه غصّه است که بعضی از کف زدن دشمن خوششان میآید! اگر گلزنِ مهاجم ما در میدان فوتبال، اشتباهاً به دروازه خودش گل بزند، چه کسی در آن میدان کف خواهد زد؟ طرفداران تیم مقابل و مخالف. حالا شما وقتی که میبینی دشمن برایت کف میزند، باید بفهمی که به دروازه خودی گل زدهای! ببین چرا زدی؟ ببین چرا کردی؟ ببین چه اشتباهی کردهای؟ ببین مشکلت کجاست؟ بگرد مشکل خودت را پیدا کن و توبه کن…دل انسان غمگین میشود و میشکند بهخاطر اینکه چرا کسانی که نان انقلاب را خوردند، نان اسلام را خوردند، نان امام زمان را خوردند، دم از امام زمان زدند، دم از ائمّه معصومین زدند، حالا طوری مشی کنند که اسرائیل و آمریکا و سیا و هرکسی که در هر گوشه دنیا با اسلام دشمن است، برایشان کف بزنند! این، انسان را غصّهدار میکند.»(بیانات در خطبه های نماز جمعه،1378/9/26)
9. جاه طلبی، حب و بغض ها و عقده ها؛
گاهی قدرت طلبی، کینه ها و عقده ها نسبت به یک فرد یا یک مسأله موجب فاصله گرفتن برخی از مسیر انقلاب و در ادامه جدا شدن از آن می گردد. مقام معظم رهبری فرمودند:« بعضی عناصری که هیچ سودی در سلطه آمریکا بر این کشور ندارند، از روی غفلت و اشتباه و ضعفها و عقدهها، برای سلطه امریکا بر این کشور تلاش میکنند! البته اشخاص مختلفند؛ بعضیها عقدهای دارند؛ بعضیها کینهای دارند؛ بعضیها گلهای از کسی دارند؛ برای خاطر دستمالی، قیصریه را آتش میزنند؛ بهخاطر یک دشمنی و یک کینه شخصی و یک محرومیت از فلان مسؤولیت که مایل بوده به او بدهند و مثلاً نشده و بهخاطر یک اشتباه در فهم، میبینید که حرفی میزنند، اقدامی میکنند، موضعی میگیرند و کاری میکنند که به ضرر تمام میشود و در خدمت دشمن قرار میگیرند!»(بیانات در خطبه های نماز جمعه،1378/9/26)