خواهر گرامی سلام؛از این که ما را امین خود دانسته اید، سپاسگزارم. سوال شما در واقع در مورد مهارت های اجتماعی و روابط عمومی است که باید یک دختر داشته باشد که تمامی حوزه های مربوط به تحصیل و آموزش، کارکردن در یک محیط مانند کارخانه، بیمارستان یا اداره، فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی در قالب انجمن‌ها و تشکل‌های سیاسی، فرهنگی، علمی یا خیریه را در برمی‌گیرد.
در بسیاری از فضاهای آموزشی و کاری زن و مرد با هم به فعالیت مشغول هستند و سوال جوان ما ممکن است این باشد که ملاک داشتن یک رابطه صحیح و سالم در حوزه کاری و تحصیلی چیست؟
خداوند در قرآن کریم شرط مجازات افراد را ارسال انذار دهنده‌ای بیان می‌کند که به آنان در مورد اعمال بد و اثرات آن هشدار داده است: «هر کس هدایت شود، به نفع خود هدایت می‌یابد؛ و آن کس که گمراه گردد، به زیان خود گمراه می‌شود؛ و هیچ گنهکاری بار گناه دیگری را به دوش نمی‌کشد؛ و ما هرگز (قومی را) مجازات نخواهیم کرد، مگر آنکه پیامبری مبعوث کنیم.» (سوره اسراء،‌ آیه 15)
علاوه بر پیامبر بزرگوار اسلام حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله) و آموزه‌های دینی که اغلب همگی ما با آن آشنایی داریم، در تک‌تک ما آدمیان رسولی به نام عقل وجود دارد که در مراحل مختلف زندگی خوب و بد بودن اعمالمان را به ما یادآوری می‌کند. همین که نمی‌توانیم به راحتی در مورد برخی از رفتارهایمان در جمع صحبت کنیم، دیدارهای پنهانی، پیامک‌هایی که نمی‌شود آن‌ها را به همه نشان داد، تغییر لحن صدا یا نوع عبارات و کلماتی که بکار می‌بریم در حضور دیگری، همه و همه از یک فیلتر می‌گذرد: عقل! در واقع خود ما می‌دانیم که این رفتارها، دوستی‌ها و رابطه‌ها صحیح نیست.
بنابراین اگر لازمه فعالیت من در حوزه کاری، تحصیلی، خیریه، سیاسی، فرهنگی و … ارتباط با نامحرم است، بهترین ملاک برای این که بدانید در حوزه شرع و اخلاق عمل می‌کنید یا خیر، این است که عقلای جامعه رفتار شما را تایید کنند. اگر برای برپایی نمایشگاه حجاب یا خیریه، تغییر زمان آزمون یا تحویل پروژه با نامحرم باید هماهنگ کنید، اگر عبارات پیامک‌تان به گونه‌ای است که می‌توانید با خیال راحت آن را به پدرتان (منظور دقیقا پدر است و نه مادر!) نشان دهید و لحن و عبارات شما در تماس تلفنی، در حضور پدر تغییر نمی‌کند، تقریبا می‌توانید مطمئن باشید که در دایره شرع و اخلاق هستید.
منظور اینجا این نیست که شما باید محتوی پیام‌هایتان را به پدرتان نشان دهید، نه! بلکه منظور داشتن یک ملاک و فرقان برای تمیز رفتار درست از نادرست است. مهم‌ترین نکته این است که خود شما تقوی درونی را برای مدیریت امور زندگی‌تان رعایت کنید. این که بر شخص پدر تاکید شده هم بدین علت است که می‌توان یک پدر عاقل و منطقی را نماینده عقلای جامعه دانست و بر رای و نظر او تکیه کرد. حال اگر کسی پدری فوق‌العاده سخت‌گیر دارد، قاعدتا این پدر از حوزه عقلای جامعه به یک معنا خارج می‌شود. مادران چون بر جنبه‌های عاطفی رابطه پسر و دختر تاکید می‌کنند و متوجه این بعد ماجرا می‌شوند، نمی‌توانند که معیار مناسبی برای تشخیص صحت رفتار جوان باشند.
از سوی دیگر مراقب باشید که در برخورد با نامحرم حریم ادب و احترام را نیز رعایت کنید. متاسفانه برخی از دختران و پسران جوان و دین‌دار ما تصور می‌کنند که لازمه برخورد با نامحرم، تندی و بی ادبی است پس بدون رعایت عرف معمول جامعه با نامحرم برخورد می‌کنند: بدون ابتدا به سلام کردن درخواست خود را مطرح می‌کنند، با جنس مخالف به گونه‌ای برخورد می‌کنند که گویی با عین گناه یا پلیدی مواجه شده‌اند! خانم یا آقای همکار یا همکلاسی شما، انسانی از جنس شماست و دارای اراده و اختیار و ادب. این چنین نیست که همانند حیوانات تنها از بعد غریزه جنسی با شما برخورد کند. اگر شما شرط ادب و اخلاق اسلامی را رعایت کنید به طور قطع او هم حریم‌ها را رعایت خوهد کرد.
نکته مهم این جا این است که جوان دین دار ما در برخوردهای روزمره با همکلاسی و همکار، تند و تیز و خارج حوزه ادب و احترام عمل می‌کند، بعد شاکی می‌شود که «آنان که رعایت دستورات دینی را نمی‌کنند و در روابط خود آزاد عمل می‌کنند از نظر اجتماعی موفق‌تر هستند و راحت‌تر و زودتر ازدواج می‌کنند!» مسئله اصلی اینجا همان رعایت حریم شرع از یک سو و رعایت حدود ادب و احترام از سوی دیگر است. پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) و نیز ائمه معصومین علیهم السلام در برخورد با نامحرم ضمن رعایت حریم شرع، اخلاق و ادب اسلامی و انسانی داشتند. پرخاشگری، تندی بیجا و بی‌مورد، برخوردهای سرد و توهین‌آمیز در سیره این بزرگواران با نامحرم نیامده، از این رو محبوب قلوب مردم اعم از مسلمان و غیر مسلمان بودند. الگوی رفتاری این بزرگواران می‌تواند راهنمای ما باشد. بنا بر این لازم نیست که در یک خیابان شلوغ و پر رفت و آمد در مواجهه با همکلاسی نامحرم خود، حتما از مقابلش رد شویم و به وی سلام کنیم اما هنگام ورود به کلاس، عرض سلام به جمیع حاضران، ادب ما را می‌رساند.
ممکن است که سوال شود علیرغم این که ما تمامی این نکات را رعایت می‌کنیم باز هم برای همکلاسی یا همکار من سوء تفاهم ایجاد شده و به گونه‌ای که مناسب نیست با من برخورد می‌کند!
در ابتدا بر محتوی پیامی ‌که در حوزه کاری و تحصیلی بین شما و جنس مخالف مبادله می‌شود، تاکید کردیم اما به واقع گیرنده پیام هم بسیار مهم است. برداشتی که او از کلام و عبارات و رفتار ما می‌کند باعث می‌شود تا در عمل به گونه‌ای خاص عکس‌العمل نشان دهد. اگر شما نهایت دقت را بجا آوردید و باز هم طرف مقابل شما دچار سوء تفاهم شد:
1- به محض این که در غیر حوزه کاری و تحصیلی نشانه و پیامی از وی دریافت کردید، رابطه را قطع کنید. نیازی نیست که در مقابل عذرخواهی طرف مقابل انعطاف نشان دهید. قطع رابطه به او و دیگران می‌فهماند که برای داشتن یک رابطه سالم و شرعی با شما باید دقیقا حدود را رعایت کنند و به همین لحاظ با دقت و احتیاط بیشتری با شما برخورد خواهند کرد. حتی اگر پسری بنا داشته باشد که با شما ازدواج کند، این رفتار شما باعث می‌شود تا وی به پاکدامنی و عفت شما اطمینان بیشتری پیدا کند. یادتان باشد رفتار شما در مجموع باید حکایت از ادب و احترام به نوع انسان‌ها باشد. طرف مقابل شما را فردی خوش اخلاق و با روابط عمومی مناسب ارزیابی می‌کند اما متوجه می‌شود که برای به دست آوردن شما از هر راه و مسیری نمی‌تواند که وارد شود و این بسیار ارزشمند است.
2- به اصول خود پایبند باشید. مطمئنا عده ای چون روش و باورهای شما را مانع رفتار خود می‌بینند به انحاء مختلف با شما برخورد می‌کنند، مثل این که چرا در وسط دانشگاه به همکلاسی از جنس مخالف خود سلام نمی‌دهید یا موقع صحبت با نامحرم مستقیما به صورت او نگاه نمی‌کنید: رفتار شما را بی ادبانه توصیف می‌کنند، رفتار شما را در شأن دانشجو نمی‌دانند و می‌گویند بلاخره ما همکار می‌شویم، حتی ممکن است به سیره اهل البیت علیهم السلام گریز بزنند و برای شما و این که رفتارتان اشتباه است شاهد مثال بیاورند. نگران نباشید اگر به صحت اصول رفتاری خود ایمان دارید از سر و صدای این نوع افراد نترسید.
3- سعی کنید با کسانی که در روابط خود اصول مورد نظر شما را رعایت نمی‌کنند، روابط مشخص و تعریف شده داشته باشید. در بازار کار یا تحصیل انسان ناگزیر با عده زیادی از افراد در تماس است و باید داد و ستد کند اما دوستان صمیمی و اگر خوابگاهی هستید، هم اتاقی‌های خود را از میان کسانی انتخاب کنید که حداکثر اتفاق نظر را در حوزه باورها و اعتقادات و اصول دارید تا مجبور نشوید برای هر کدام از رفتارهای خود مرتبا به آنها توضیح دهید و دلیل بیاورید.
در نهایت پیشنهاد می‌کنم کتاب‌های «روابط دختر و پسر» از سری کتاب‌های پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، «روابط شیشه‌ای» از محمد کلوشانی ناشر بیت الاحزان، «جنسیت و دوستی: مواجهه‌ای اسلامی با مساله رابطه دختر و پسر» از حسین سوزنچی ناشر دفتر نشر معارف را مطالعه کنید. به ویژه کتاب سوم در زمینه سوالتان، راهنمایی های خوبی را ارائه می کند. در پناه حق موفق باشید.