قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
۱۳۹۳/۱۱/۱۱
–
۱۰۷۳ بازدید
در پاسخ به توضیحی در این مورد توجه کنید .
الف.اصل این مطلب در ایه ۱۷ سوره مبارکه ق بیان شده است :
إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ
(به خاطر بیاورید) هنگامى را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال او را دریافت مى دارند .
و در همین سوره ق در آیه قبل مى فرماید: «إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ» به خاطر بیاورید هنگامى را که دو فرشته راست و چپ که ملازم شما هستند اعمال شما را تلقى و ثبت مى کنند.
در پاسخ به توضیحی در این مورد توجه کنید .
الف.اصل این مطلب در ایه 17 سوره مبارکه ق بیان شده است :
إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ
(به خاطر بیاورید) هنگامى را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال او را دریافت مى دارند .
و در همین سوره ق در آیه قبل مى فرماید: «إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ» به خاطر بیاورید هنگامى را که دو فرشته راست و چپ که ملازم شما هستند اعمال شما را تلقى و ثبت مى کنند.
همچنین در سوره انفطار می فرماید:« وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ، کِراماً کاتِبِینَ، یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ» (انفطار 10الی 12) بدون شک نگاهبانانى بر شما گمارده شده است، نگاهبانانى که در نزد پروردگار مقرب و محترمند و پیوسته اعمال شما را مى نویسند، و از آنچه شما انجام مى دهید آگاهند، و همه را به خوبى مى دانند.
در تفسیر نمونه (ج 26، ص:224 به بعد) در توضیح این آیات و بعد از ذکر آیات سوره انفطار آمده است:
منظور از«حافظین» در اینجا فرشتگانى هستند که مامور حفظ و نگهدارى اعمال انسانها اعم از نیک و بد هستند که در آیه 17 سوره ق از آنها تعبیر به «رقیب و عتید» شده است: «ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ» و در همان سوره ق در آیه قبل مى فرماید: «إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ». در آیات دیگر قرآن نیز به وجود این فرشتگان مراقب اعمال اشاره شده است.
بدون شک خداوند قبل از هر کس، و بهتر از هر کس، شاهد و ناظر اعمال آدمى است، ولى براى تاکید بیشتر و احساس مسئولیت فزونتر مراقبان زیادى گمارده است که یک گروه از آنها همین فرشتگانند.
علاوه بر اینها مراقبان دیگرى انسان را از هر طرف احاطه کرده اند که به مجموع آنها فهرست وار در اینجا اشاره مى شود:
1.نخست ذات پاک خداوند که مى فرماید:«هر عملى را انجام مى دهید ما شاهد و ناظریم» (یونس/61)
2. پیامبران و اوصیا علیهم السلام (نساء/ 41)
3. زبان و دست و پا و به طور کلى اعضاى پیکر انسان (نور/2)
4.پوست تن انسان (فصلت/21)
5. فرشتگان (آیات مورد بحث).
6. زمینى که انسان روى آن زندگى مى کند و اطاعت و گناه از او سر مى زند (زلزال/4)
7. سر انجام زمانى که اعمال در آن انجام مى شود (سفینة البحار جلد 2 ماده یوم)
در احتجاج طبرسى آمده است که شخصى از امام صادق (ع) پرسید: علت وجود فرشتگان مامور ثبت اعمال نیک و بد انسانها چیست؟ در حالى که مى دانیم خداوند عالم السر و ما هو اخفى است یعنى هر چیزى را که از آن مخفى تر نیست مى داند؟! امام (ع) در پاسخ فرمود: «استعبدهم بذلک، و جعلهم شهودا على خلقه، لیکون العباد لملازمتهم ایاهم اشد على طاعة اللَّه مواظبة، و عن معصیته اشد انقباضا، و کم من عبد یهم بمعصیة فذکر مکانهما فارعوى و کف، فیقول ربى یرانى، و حفظتى على بذلک تشهد، و ان اللَّه برأفته و لطفه وکلهم بعباده، یذبون عنهم مردة الشیاطین، و هو ام الارض، و آفات کثیرة من حیث لا یرون باذن اللَّه، الى ان یجی ء امر اللَّه عز و جل». خداوند این فرشتگان را به عبادت خود دعوت کرد و آنها را شهود بر بندگانش قرار داد، تا بندگان به خاطر مراقبت آنان، بیشتر مراقب اطاعت الهى باشند، و از عصیان او بیشتر ناراحت شوند، و چه بسیار بنده اى که تصمیم به گناه مى گیرد سپس به یاد این فرشته مى افتد و خوددارى مى کند، مى گوید: پروردگارم مرا مى بیند، و فرشتگان حافظ اعمال نیز گواهى مى دهند، علاوه بر این، خداوند به رحمت و لطفش اینها را مامور بندگان کرده، تا به فرمان خدا شیاطین سرکش را از آنها دور کند، و همچنین جانوران زمین و آفات بسیار را که آنها نمى بینند، تا آن زمان که فرمان خدا و مرگ آنها فرا رسد. (نور الثقلین جلد 5 صفحه 522)
از این روایت به خوبى استفاده مى شود که آنها علاوه بر ماموریت ثبت اعمال مامور حفظ انسان از حوادث ناگوار و آفات و وسوسه هاى شیاطین نیز هستند.
قابل توجه اینکه آیات فوق در توصیف این فرشتگان مى گوید: «آنها بزرگوار و در نزد پروردگار والا مقامند» تا انسانها بیشتر مراقب اعمال خویش باشند زیرا هر قدر ناظر بر اعمال انسان شخصیت والاترى داشته باشد انسان بیشتر از او ملاحظه مى کند، و از انجام گناه شرمنده تر مى شود.
تعبیر به «کاتبین» در حقیقت تاکیدى است بر این معنى که آنها به حافظه قناعت نمى کنند، بلکه دقیقا مى نویسند و ثبت مى کنند، و به این ترتیب هرگز چیزى از آنها فوت نمى شود و صغیر و کبیر را ثبت مى کند.
تعبیر به «یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ» (آنچه را انجام مى دهید آنها مى دانند) باز تاکید مجددى است بر این حقیقت که آنها از همه اعمال شما بدون استثنا آگاهند و نوشتن آنها بر اساس همین آگاهى است.
ضمنا تمام این تعبیرات بیانگر اختیار و آزادى اراده انسان است، چرا که اگر آدمى اختیارى از خود نداشت گماردن اینهمه مامورین ثبت و ضبط اعمال، و اینهمه هشدار و اخطارها هدف و مفهوم صحیحى نخواهد داشت.
از سوى دیگر همه اینها بیانگر این واقعیت است که مساله حساب و جزاى الهى بسیار سخت جدى است، چرا که خداوند اهمیت فوق العاده اى به آن داده است؛ و توجه و ایمان به این واقعیت کافى است که انسان را تربیت کند و به مسئولیتهایش آشنا سازد و اثر بازدارنده فوق العاده روى اعمال خلاف بگذارد.
نه تنها در آیات فوق که در بسیارى دیگر از آیات قرآن و روایات اسلامى به این معنى اشاره شده که خداوند مامورانى مراقب هر انسانى کرده که اعمال او را اعم از نیک و بد مى نویسند، و نامه اعمال را براى روز جزا آماده مى کنند.
در باره ویژگیهاى این فرشتگان تعبیرات پر معنى و هشدار دهنده اى در روایات اسلامى وارد شده است از جمله اینکه:
1.کسى از امام موسى بن جعفر (ع) سؤال کرد: دو فرشته اى که مامور ثبت اعمال انسان هستند آیا از اراده و تصمیم باطنى او به هنگام گناه یا کار نیک نیز با خبر مى شوند؟ امام (ع) در پاسخ فرمود: آیا بوى چاه فاضل آب و عطر یکى است؟ راوى عرض کرد: نه! امام (ع) فرمود: هنگامى که انسان نیت کار خوبى کند نفسش خوشبو مى شود! فرشته اى که در سمت راست است (و مامور ثبت حسنات مى باشد) به فرشته سمت چپ مى گوید: برخیز که او اراده کار نیک کرده است و هنگامى که آن را انجام داد زبان آن انسان قلم آن فرشته، و آب دهانش مرکب او مى شود، و آن را ثبت مى کند، اما هنگامى که اراده گناهى مى کند نفسش بد بو مى شود! ملائکه طرف چپ به فرشته سمت راست مى گوید بر خیز که او اراده معصیت کرده، و هنگامى که آن را انجام مى دهد زبانش قلم آن فرشته و آب دهانش مرکب او است و آن را مى نویسد. (اصول کافى جلد 2 باب من یهم بالحسنة أو السیئة حدیث 3)
این حدیث به خوبى نشان مى دهد که نیت انسان در تمام وجود او اثر مى گذارد، و فرشتگان از اسرار درونش بوسیله آثار برون آگاه مى شوند، و مسلما اگر آگاه نباشند نمى توانند اعمال انسان را به خوبى ثبت کنند، چرا که چگونگى نیت در ارزش و خلوص و آلودگى عمل فوق العاده مؤثر است تا آنجا که پیغمبر اکرم (ص) در حدیث معروفى فرموده: «انما الاعمال بالنیات » اعمال به نیتها بستگى دارد.
2. آنها مامورند به هنگامى که انسان نیت کار نیک مى کند آن را به عنوان یک حسنه ثبت کنند، و هنگامى که آن را انجام مى دهد ده حسنه بنویسند، اما هنگامى که تصمیم بر گناه مى گیرد تا عمل نکرده چیزى بر او نمى نویسند و بعد از عمل تنها یک گناه ثبت کنند (همان مدرک، حدیث 1 و 2)
این تعبیر بیانگر نهایت لطف و فضل الهى بر انسان است که نیت گناه را بر او مى بخشد، و فعل گناه را بر طبق موازین عدالت جزا مى دهد، ولى در مسیر اطاعت هر نیتى حسنه اى است، و هر کار نیکى را بر طبق تفضل پاداش مى دهد، نه بر میزان عدل، و این تشویقى است براى انجام اعمال نیک.
3. در روایت دیگرى آمده است که رسول خدا (ص) بعد از اشاره به وجود این دو فرشته، و نوشتن حسنات با پاداش ده برابر، فرمود: هنگامى که انسان کار بدى انجام مى دهد، فرشته راست به فرشته چپ مى گوید: در نوشتن این گناه عجله مکن شاید کار نیکى بعد از آن انجام دهد که گناه او را بپوشاند همانگونه که خداوند بزرگ مى فرماید: إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ؛ یا اینکه توبه و استغفار کند (و اثر گناه از میان برود) … و او هفت ساعت از نوشتن کار بد خوددارى مى کند، و اگر کار نیک یا استغفارى به دنبال آن نیاید فرشته حسنات به فرشته سیئات مى گوید بنویس بر این بدبخت محروم. (اصول کافى، جلد 2، باب من یهم بالحسنة او السیئة، حدیث 4)
4. در حدیث دیگرى از امام صادق (ع) آمده است: هنگامى که مؤمنان در یک مجلس خصوصى با هم سخن مى گویند حافظان اعمال، به یکدیگر مى گویند ما از آنها دور شویم، شاید سرى دارند که خدا آن را مستور داشته. (نور الثقلین، جلد 5 صفحه 110)
5. على (ع) در یکى از خطبه هایش که مردم را در آن به تقوى دعوت کرده، مى فرماید: بدانید اى بندگان خدا که مراقبانى از خودتان بر شما گماشته شده، و دیدبانهایى از اعضاى پیکرتان، و نیز بدانید حسابگران راستگو اعمال شما را ثبت مى کنند، و حتى شماره نفسهایتان را نگه مى دارند، نه ظلمت شب تاریک شما را از آنها پنهان مى دارد، و نه درهاى محکم و فرو بسته و چه فردا به امروز نزدیک است. (نهج البلاغه، خطبه 157) .
ب. توضیحی در باره آیه 17 سوره مبارکه ق : إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ
مفاد این ایه شریفه این است که علاوه بر احاطه علمى خداوند به ظاهر و باطن انسان، دو فرشته نیز مامور حفظ و نگاهدارى حساب اعمال اویند که از طرف راست و چپ از او مراقبت مى کنند، پیوسته با او هستند و لحظه اى جدا نمى شوند، تا از این طریق اتمام حجت بیشترى شود، و تاکیدى باشد بر مساله نگاهدارى حساب اعمال.
تلقى به معنى دریافت و اخذ و ضبط است، و متلقیان دو فرشته اى هستند که مامور ثبت اعمال انسان مى باشند.
قعید از ماده قعود به معنى نشسته است و در اینجا منظور ملازم و مراقب است، و به تعبیر دیگر مفهوم آیه این نیست که این دو فرشته در سمت راست و چپ انسان نشسته اند، زیرا انسان گاه نشسته است و گاه در حال راه رفتن، بلکه این تعبیر کنایه از آن است که این دو همواره با انسانند و مترصد اعمال او مى باشند.
این احتمال نیز داده شده است که آن دو بر شانه راست و چپ، یا دندان انیاب راست و چپ انسان همیشه نشسته اند، و اعمال او را ثبت مى کنند، و در بعضى از روایات غیر معروف نیز اشاره اى به این معنى دیده مى شود (بحار الانوار جلد 59 صفحه 186 روایت 32).
قابل توجه اینکه در روایات اسلامى آمده است که فرشته سمت راست، نویسنده حسنات است، و فرشته سمت چپ نویسنده سیئات، و فرشته اول فرمانده فرشته دوم است، هنگامى که انسان عمل نیکى انجام دهد، فرشته سمت راست ده برابر مى نویسد، و هنگامى که عمل بدى از او سر زند، و فرشته سمت چپ مى خواهد آن را بنویسد، فرشته اول مى گوید: عجله مکن. لذا او هفت ساعت به تاخیر مى اندازد، اگر پشیمان شد و توبه کرد چیزى نمى نویسد، و اگر توبه نکرد تنها یک گناه براى او مى نویسد .
و نیز از روایات بر مى آید که بعد از مردن انسان مؤمن، آنها مى گویند پروردگارا! بنده ات را قبض روح کردى، ماموریت ما کجاست؟
مى فرماید: آسمان من مملو از فرشتگان من است که پیوسته مرا عبادت مى کنند، و زمینى نیز مملو از خلق مطیع است، شما به سوى قبر بنده ام بروید و در آنجا تسبیح و تکبیر و تهلیل گوئید، و آن را تا روز قیامت در دفتر حسنات بنده ام بنویسید!
در روایت دیگرى آمده است که پیامبر ص فرمود: هر مسلمانى بیمار مى شود خداوند به فرشتگان حافظ اعمال او مى گوید ما دام که او بیمار است، اعمالى را که در حال صحت انجام مى داده براى او بنویسید، سپس پیامبر ص افزود:
من مرض او سافر کتب اللَّه تعالى له ما کان یعمل صحیحا مقیما:
کسى که بیمار شود یا مسافرت کند خداوند همان اعمالى را که در حال صحت و در حضر انجام مى داد براى او مى نویسد .
و اینها همه اشاره هاى پر معنایى به توسعه الطاف خداوندى است.
آیه بعد باز روى مساله فرشتگان ثبت اعمال تکیه کرده، مى گوید: هیچ سخنى را انسان تلفظ نمى کند مگر اینکه نزد آن فرشته اى مراقب و آماده براى انجام ماموریت است (ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ) .
در آیه گذشته سخن از ثبت تمامى اعمال آدمى بود، و در این آیه روى خصوص الفاظ و سخنان او تکیه مى کند، و این به خاطر اهمیت فوق العاده و نقش مؤثرى است که گفتار در زندگى انسانها دارد، تا آنجا که گاهى یک جمله مسیر اجتماعى را به سوى خیر یا شر تغییر مى دهد.
و هم به خاطر اینکه بسیارى از مردم سخنان خود را جزء اعمال خویش نمى دانند، و خود را در سخن گفتن آزاد مى بینند، در حالى که مؤثرترین و خطرناکترین اعمال آدمى همان سخنان او است.
بنا بر این ذکر این آیه بعد از آیه گذشته از قبیل ذکر خاص بعد از عام است.
رقیب به معنى مراقب و عتید به معنى کسى است که مهیاى انجام کار است، لذا به اسبى که مهیاى دویدن است فرس عتید مى گویند، و به کسى که چیزى را ذخیره و نگهدارى مى کند نیز عتید گفته مى شود (از ماده عتاد بر وزن جهاد به معنى ذخیره کردن).
غالب مفسران معتقدند که رقیب و عتید همان دو فرشته اى است که در آیه قبل به عنوان متلقیان از آنها یاد شده است، فرشته سمت راست
نامش رقیب و فرشته سمت چپ نامش عتید است، گرچه آیه مورد بحث صراحتى در این مطلب ندارد، ولى با ملاحظه مجموع آیات چنین تفسیرى بعید به نظر نمى رسد.
در اینکه این دو فرشته چه سخنانى را مى نویسند؟ در میان مفسران گفتگو است:
جمعى معتقدند همه را مى نویسند، حتى ناله اى را که دردمند در موقع درد سر مى دهد! در حالى که بعضى دیگر عقیده دارند تنها الفاظ خیر و شر و واجب و مستحبّ یا حرام و مکروه را مى نویسند و کارى به مباحات ندارند.
اما عمومیت تعبیر آیه نشان مى دهد که تمامى الفاظ و گفتار آدمى ثبت مى شود.
جالب اینکه در حدیثى از امام صادق ع آمده است که :
ان المؤمنین اذا قعدا یتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه علیهما!:
هنگامى که دو مؤمن کنار هم مى نشینند و بحثهاى خصوصى مى کنند، حافظان اعمال به یکدیگر مى گویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سرى دارند که خداوند آن را مستور داشته.
راوى مى گوید:مگر خداوند عز و جل نمى فرماید ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ: هیچ سخنى انسان نمى گوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال نزد آن حاضر است؟
امام فرمود:
ان کانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر یسمع و یرى:
اگر حافظان سخنان آنها را نشنوند خداوندى که از اسرار با خبر است مى شنود و مى بیند! .
از این روایت استفاده مى شود که خداوند براى اکرام و احترام مؤمن بعضى از سخنان او را که جنبه سرى دارد از آنها مکتوم مى دارد، ولى خودش حافظ تمام این اسرار است.
از بعضى از روایات نیز استفاده مى شود که فرشتگان شب غیر فرشتگان روزند، چنان که در تفسیر آیه 78 سوره اسراء این معنى را آورده ایم .
تفسیر نمونه، ج 22، ص: 249
ج. با بیانی که گذشت روشن می شود که هر دو فرشته موکل با هر انسانی همراه هستند و ان چه مهم است نوع عمل خوب ویا بدی است که انسان انجام می دهد و هر کدام از دو فرشته مامور آن را ثبت و یادداشت می کنند .
الف.اصل این مطلب در ایه 17 سوره مبارکه ق بیان شده است :
إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ
(به خاطر بیاورید) هنگامى را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال او را دریافت مى دارند .
و در همین سوره ق در آیه قبل مى فرماید: «إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ» به خاطر بیاورید هنگامى را که دو فرشته راست و چپ که ملازم شما هستند اعمال شما را تلقى و ثبت مى کنند.
همچنین در سوره انفطار می فرماید:« وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ، کِراماً کاتِبِینَ، یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ» (انفطار 10الی 12) بدون شک نگاهبانانى بر شما گمارده شده است، نگاهبانانى که در نزد پروردگار مقرب و محترمند و پیوسته اعمال شما را مى نویسند، و از آنچه شما انجام مى دهید آگاهند، و همه را به خوبى مى دانند.
در تفسیر نمونه (ج 26، ص:224 به بعد) در توضیح این آیات و بعد از ذکر آیات سوره انفطار آمده است:
منظور از«حافظین» در اینجا فرشتگانى هستند که مامور حفظ و نگهدارى اعمال انسانها اعم از نیک و بد هستند که در آیه 17 سوره ق از آنها تعبیر به «رقیب و عتید» شده است: «ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ» و در همان سوره ق در آیه قبل مى فرماید: «إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمِینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِیدٌ». در آیات دیگر قرآن نیز به وجود این فرشتگان مراقب اعمال اشاره شده است.
بدون شک خداوند قبل از هر کس، و بهتر از هر کس، شاهد و ناظر اعمال آدمى است، ولى براى تاکید بیشتر و احساس مسئولیت فزونتر مراقبان زیادى گمارده است که یک گروه از آنها همین فرشتگانند.
علاوه بر اینها مراقبان دیگرى انسان را از هر طرف احاطه کرده اند که به مجموع آنها فهرست وار در اینجا اشاره مى شود:
1.نخست ذات پاک خداوند که مى فرماید:«هر عملى را انجام مى دهید ما شاهد و ناظریم» (یونس/61)
2. پیامبران و اوصیا علیهم السلام (نساء/ 41)
3. زبان و دست و پا و به طور کلى اعضاى پیکر انسان (نور/2)
4.پوست تن انسان (فصلت/21)
5. فرشتگان (آیات مورد بحث).
6. زمینى که انسان روى آن زندگى مى کند و اطاعت و گناه از او سر مى زند (زلزال/4)
7. سر انجام زمانى که اعمال در آن انجام مى شود (سفینة البحار جلد 2 ماده یوم)
در احتجاج طبرسى آمده است که شخصى از امام صادق (ع) پرسید: علت وجود فرشتگان مامور ثبت اعمال نیک و بد انسانها چیست؟ در حالى که مى دانیم خداوند عالم السر و ما هو اخفى است یعنى هر چیزى را که از آن مخفى تر نیست مى داند؟! امام (ع) در پاسخ فرمود: «استعبدهم بذلک، و جعلهم شهودا على خلقه، لیکون العباد لملازمتهم ایاهم اشد على طاعة اللَّه مواظبة، و عن معصیته اشد انقباضا، و کم من عبد یهم بمعصیة فذکر مکانهما فارعوى و کف، فیقول ربى یرانى، و حفظتى على بذلک تشهد، و ان اللَّه برأفته و لطفه وکلهم بعباده، یذبون عنهم مردة الشیاطین، و هو ام الارض، و آفات کثیرة من حیث لا یرون باذن اللَّه، الى ان یجی ء امر اللَّه عز و جل». خداوند این فرشتگان را به عبادت خود دعوت کرد و آنها را شهود بر بندگانش قرار داد، تا بندگان به خاطر مراقبت آنان، بیشتر مراقب اطاعت الهى باشند، و از عصیان او بیشتر ناراحت شوند، و چه بسیار بنده اى که تصمیم به گناه مى گیرد سپس به یاد این فرشته مى افتد و خوددارى مى کند، مى گوید: پروردگارم مرا مى بیند، و فرشتگان حافظ اعمال نیز گواهى مى دهند، علاوه بر این، خداوند به رحمت و لطفش اینها را مامور بندگان کرده، تا به فرمان خدا شیاطین سرکش را از آنها دور کند، و همچنین جانوران زمین و آفات بسیار را که آنها نمى بینند، تا آن زمان که فرمان خدا و مرگ آنها فرا رسد. (نور الثقلین جلد 5 صفحه 522)
از این روایت به خوبى استفاده مى شود که آنها علاوه بر ماموریت ثبت اعمال مامور حفظ انسان از حوادث ناگوار و آفات و وسوسه هاى شیاطین نیز هستند.
قابل توجه اینکه آیات فوق در توصیف این فرشتگان مى گوید: «آنها بزرگوار و در نزد پروردگار والا مقامند» تا انسانها بیشتر مراقب اعمال خویش باشند زیرا هر قدر ناظر بر اعمال انسان شخصیت والاترى داشته باشد انسان بیشتر از او ملاحظه مى کند، و از انجام گناه شرمنده تر مى شود.
تعبیر به «کاتبین» در حقیقت تاکیدى است بر این معنى که آنها به حافظه قناعت نمى کنند، بلکه دقیقا مى نویسند و ثبت مى کنند، و به این ترتیب هرگز چیزى از آنها فوت نمى شود و صغیر و کبیر را ثبت مى کند.
تعبیر به «یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ» (آنچه را انجام مى دهید آنها مى دانند) باز تاکید مجددى است بر این حقیقت که آنها از همه اعمال شما بدون استثنا آگاهند و نوشتن آنها بر اساس همین آگاهى است.
ضمنا تمام این تعبیرات بیانگر اختیار و آزادى اراده انسان است، چرا که اگر آدمى اختیارى از خود نداشت گماردن اینهمه مامورین ثبت و ضبط اعمال، و اینهمه هشدار و اخطارها هدف و مفهوم صحیحى نخواهد داشت.
از سوى دیگر همه اینها بیانگر این واقعیت است که مساله حساب و جزاى الهى بسیار سخت جدى است، چرا که خداوند اهمیت فوق العاده اى به آن داده است؛ و توجه و ایمان به این واقعیت کافى است که انسان را تربیت کند و به مسئولیتهایش آشنا سازد و اثر بازدارنده فوق العاده روى اعمال خلاف بگذارد.
نه تنها در آیات فوق که در بسیارى دیگر از آیات قرآن و روایات اسلامى به این معنى اشاره شده که خداوند مامورانى مراقب هر انسانى کرده که اعمال او را اعم از نیک و بد مى نویسند، و نامه اعمال را براى روز جزا آماده مى کنند.
در باره ویژگیهاى این فرشتگان تعبیرات پر معنى و هشدار دهنده اى در روایات اسلامى وارد شده است از جمله اینکه:
1.کسى از امام موسى بن جعفر (ع) سؤال کرد: دو فرشته اى که مامور ثبت اعمال انسان هستند آیا از اراده و تصمیم باطنى او به هنگام گناه یا کار نیک نیز با خبر مى شوند؟ امام (ع) در پاسخ فرمود: آیا بوى چاه فاضل آب و عطر یکى است؟ راوى عرض کرد: نه! امام (ع) فرمود: هنگامى که انسان نیت کار خوبى کند نفسش خوشبو مى شود! فرشته اى که در سمت راست است (و مامور ثبت حسنات مى باشد) به فرشته سمت چپ مى گوید: برخیز که او اراده کار نیک کرده است و هنگامى که آن را انجام داد زبان آن انسان قلم آن فرشته، و آب دهانش مرکب او مى شود، و آن را ثبت مى کند، اما هنگامى که اراده گناهى مى کند نفسش بد بو مى شود! ملائکه طرف چپ به فرشته سمت راست مى گوید بر خیز که او اراده معصیت کرده، و هنگامى که آن را انجام مى دهد زبانش قلم آن فرشته و آب دهانش مرکب او است و آن را مى نویسد. (اصول کافى جلد 2 باب من یهم بالحسنة أو السیئة حدیث 3)
این حدیث به خوبى نشان مى دهد که نیت انسان در تمام وجود او اثر مى گذارد، و فرشتگان از اسرار درونش بوسیله آثار برون آگاه مى شوند، و مسلما اگر آگاه نباشند نمى توانند اعمال انسان را به خوبى ثبت کنند، چرا که چگونگى نیت در ارزش و خلوص و آلودگى عمل فوق العاده مؤثر است تا آنجا که پیغمبر اکرم (ص) در حدیث معروفى فرموده: «انما الاعمال بالنیات » اعمال به نیتها بستگى دارد.
2. آنها مامورند به هنگامى که انسان نیت کار نیک مى کند آن را به عنوان یک حسنه ثبت کنند، و هنگامى که آن را انجام مى دهد ده حسنه بنویسند، اما هنگامى که تصمیم بر گناه مى گیرد تا عمل نکرده چیزى بر او نمى نویسند و بعد از عمل تنها یک گناه ثبت کنند (همان مدرک، حدیث 1 و 2)
این تعبیر بیانگر نهایت لطف و فضل الهى بر انسان است که نیت گناه را بر او مى بخشد، و فعل گناه را بر طبق موازین عدالت جزا مى دهد، ولى در مسیر اطاعت هر نیتى حسنه اى است، و هر کار نیکى را بر طبق تفضل پاداش مى دهد، نه بر میزان عدل، و این تشویقى است براى انجام اعمال نیک.
3. در روایت دیگرى آمده است که رسول خدا (ص) بعد از اشاره به وجود این دو فرشته، و نوشتن حسنات با پاداش ده برابر، فرمود: هنگامى که انسان کار بدى انجام مى دهد، فرشته راست به فرشته چپ مى گوید: در نوشتن این گناه عجله مکن شاید کار نیکى بعد از آن انجام دهد که گناه او را بپوشاند همانگونه که خداوند بزرگ مى فرماید: إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ؛ یا اینکه توبه و استغفار کند (و اثر گناه از میان برود) … و او هفت ساعت از نوشتن کار بد خوددارى مى کند، و اگر کار نیک یا استغفارى به دنبال آن نیاید فرشته حسنات به فرشته سیئات مى گوید بنویس بر این بدبخت محروم. (اصول کافى، جلد 2، باب من یهم بالحسنة او السیئة، حدیث 4)
4. در حدیث دیگرى از امام صادق (ع) آمده است: هنگامى که مؤمنان در یک مجلس خصوصى با هم سخن مى گویند حافظان اعمال، به یکدیگر مى گویند ما از آنها دور شویم، شاید سرى دارند که خدا آن را مستور داشته. (نور الثقلین، جلد 5 صفحه 110)
5. على (ع) در یکى از خطبه هایش که مردم را در آن به تقوى دعوت کرده، مى فرماید: بدانید اى بندگان خدا که مراقبانى از خودتان بر شما گماشته شده، و دیدبانهایى از اعضاى پیکرتان، و نیز بدانید حسابگران راستگو اعمال شما را ثبت مى کنند، و حتى شماره نفسهایتان را نگه مى دارند، نه ظلمت شب تاریک شما را از آنها پنهان مى دارد، و نه درهاى محکم و فرو بسته و چه فردا به امروز نزدیک است. (نهج البلاغه، خطبه 157) .
ب. توضیحی در باره آیه 17 سوره مبارکه ق : إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ
مفاد این ایه شریفه این است که علاوه بر احاطه علمى خداوند به ظاهر و باطن انسان، دو فرشته نیز مامور حفظ و نگاهدارى حساب اعمال اویند که از طرف راست و چپ از او مراقبت مى کنند، پیوسته با او هستند و لحظه اى جدا نمى شوند، تا از این طریق اتمام حجت بیشترى شود، و تاکیدى باشد بر مساله نگاهدارى حساب اعمال.
تلقى به معنى دریافت و اخذ و ضبط است، و متلقیان دو فرشته اى هستند که مامور ثبت اعمال انسان مى باشند.
قعید از ماده قعود به معنى نشسته است و در اینجا منظور ملازم و مراقب است، و به تعبیر دیگر مفهوم آیه این نیست که این دو فرشته در سمت راست و چپ انسان نشسته اند، زیرا انسان گاه نشسته است و گاه در حال راه رفتن، بلکه این تعبیر کنایه از آن است که این دو همواره با انسانند و مترصد اعمال او مى باشند.
این احتمال نیز داده شده است که آن دو بر شانه راست و چپ، یا دندان انیاب راست و چپ انسان همیشه نشسته اند، و اعمال او را ثبت مى کنند، و در بعضى از روایات غیر معروف نیز اشاره اى به این معنى دیده مى شود (بحار الانوار جلد 59 صفحه 186 روایت 32).
قابل توجه اینکه در روایات اسلامى آمده است که فرشته سمت راست، نویسنده حسنات است، و فرشته سمت چپ نویسنده سیئات، و فرشته اول فرمانده فرشته دوم است، هنگامى که انسان عمل نیکى انجام دهد، فرشته سمت راست ده برابر مى نویسد، و هنگامى که عمل بدى از او سر زند، و فرشته سمت چپ مى خواهد آن را بنویسد، فرشته اول مى گوید: عجله مکن. لذا او هفت ساعت به تاخیر مى اندازد، اگر پشیمان شد و توبه کرد چیزى نمى نویسد، و اگر توبه نکرد تنها یک گناه براى او مى نویسد .
و نیز از روایات بر مى آید که بعد از مردن انسان مؤمن، آنها مى گویند پروردگارا! بنده ات را قبض روح کردى، ماموریت ما کجاست؟
مى فرماید: آسمان من مملو از فرشتگان من است که پیوسته مرا عبادت مى کنند، و زمینى نیز مملو از خلق مطیع است، شما به سوى قبر بنده ام بروید و در آنجا تسبیح و تکبیر و تهلیل گوئید، و آن را تا روز قیامت در دفتر حسنات بنده ام بنویسید!
در روایت دیگرى آمده است که پیامبر ص فرمود: هر مسلمانى بیمار مى شود خداوند به فرشتگان حافظ اعمال او مى گوید ما دام که او بیمار است، اعمالى را که در حال صحت انجام مى داده براى او بنویسید، سپس پیامبر ص افزود:
من مرض او سافر کتب اللَّه تعالى له ما کان یعمل صحیحا مقیما:
کسى که بیمار شود یا مسافرت کند خداوند همان اعمالى را که در حال صحت و در حضر انجام مى داد براى او مى نویسد .
و اینها همه اشاره هاى پر معنایى به توسعه الطاف خداوندى است.
آیه بعد باز روى مساله فرشتگان ثبت اعمال تکیه کرده، مى گوید: هیچ سخنى را انسان تلفظ نمى کند مگر اینکه نزد آن فرشته اى مراقب و آماده براى انجام ماموریت است (ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ) .
در آیه گذشته سخن از ثبت تمامى اعمال آدمى بود، و در این آیه روى خصوص الفاظ و سخنان او تکیه مى کند، و این به خاطر اهمیت فوق العاده و نقش مؤثرى است که گفتار در زندگى انسانها دارد، تا آنجا که گاهى یک جمله مسیر اجتماعى را به سوى خیر یا شر تغییر مى دهد.
و هم به خاطر اینکه بسیارى از مردم سخنان خود را جزء اعمال خویش نمى دانند، و خود را در سخن گفتن آزاد مى بینند، در حالى که مؤثرترین و خطرناکترین اعمال آدمى همان سخنان او است.
بنا بر این ذکر این آیه بعد از آیه گذشته از قبیل ذکر خاص بعد از عام است.
رقیب به معنى مراقب و عتید به معنى کسى است که مهیاى انجام کار است، لذا به اسبى که مهیاى دویدن است فرس عتید مى گویند، و به کسى که چیزى را ذخیره و نگهدارى مى کند نیز عتید گفته مى شود (از ماده عتاد بر وزن جهاد به معنى ذخیره کردن).
غالب مفسران معتقدند که رقیب و عتید همان دو فرشته اى است که در آیه قبل به عنوان متلقیان از آنها یاد شده است، فرشته سمت راست
نامش رقیب و فرشته سمت چپ نامش عتید است، گرچه آیه مورد بحث صراحتى در این مطلب ندارد، ولى با ملاحظه مجموع آیات چنین تفسیرى بعید به نظر نمى رسد.
در اینکه این دو فرشته چه سخنانى را مى نویسند؟ در میان مفسران گفتگو است:
جمعى معتقدند همه را مى نویسند، حتى ناله اى را که دردمند در موقع درد سر مى دهد! در حالى که بعضى دیگر عقیده دارند تنها الفاظ خیر و شر و واجب و مستحبّ یا حرام و مکروه را مى نویسند و کارى به مباحات ندارند.
اما عمومیت تعبیر آیه نشان مى دهد که تمامى الفاظ و گفتار آدمى ثبت مى شود.
جالب اینکه در حدیثى از امام صادق ع آمده است که :
ان المؤمنین اذا قعدا یتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه علیهما!:
هنگامى که دو مؤمن کنار هم مى نشینند و بحثهاى خصوصى مى کنند، حافظان اعمال به یکدیگر مى گویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سرى دارند که خداوند آن را مستور داشته.
راوى مى گوید:مگر خداوند عز و جل نمى فرماید ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ: هیچ سخنى انسان نمى گوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال نزد آن حاضر است؟
امام فرمود:
ان کانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر یسمع و یرى:
اگر حافظان سخنان آنها را نشنوند خداوندى که از اسرار با خبر است مى شنود و مى بیند! .
از این روایت استفاده مى شود که خداوند براى اکرام و احترام مؤمن بعضى از سخنان او را که جنبه سرى دارد از آنها مکتوم مى دارد، ولى خودش حافظ تمام این اسرار است.
از بعضى از روایات نیز استفاده مى شود که فرشتگان شب غیر فرشتگان روزند، چنان که در تفسیر آیه 78 سوره اسراء این معنى را آورده ایم .
تفسیر نمونه، ج 22، ص: 249
ج. با بیانی که گذشت روشن می شود که هر دو فرشته موکل با هر انسانی همراه هستند و ان چه مهم است نوع عمل خوب ویا بدی است که انسان انجام می دهد و هر کدام از دو فرشته مامور آن را ثبت و یادداشت می کنند .