نوشابه های انرژی زا نوشیدنی هایی حاوی مواد گوناگونی مانند کربوهیدرات ها (قندها)، ویتامین ها ، مواد معدنی و مواد محرکی مانند کافئین ، تورین (یک اسید آمینه ، پیش ساز پروتئین ) و گلوکورونولاکتون (یک ماده طبیعی که در بدن از تجزیه قند ساده گلوکز ایجاد می شود) هستند.یک قوطی نوشابهٔ انرژی زا معمولاً 80 میلی گرم کافئین دارد که این برای مصرف کنندگان عادی بشدت خطرناک است. خطر سکته قلبی دارد.

«مفهوم استفاده از نوشیدنی های انرژی زا در ظاهر بی ضرر به نظر می رسد. دریافت مقدار زیادی انرژی با نوشیدن مایعی که در قوطی هایی شبیه به دیگر نوشیدنی های گازدار ذخیره شده است اما نوشیدنی های انرژی زا بر خلاف ظاهر رنگارنگ و جذاب خود می توانند از باطنی مضر برخوردار باشند.

در ادامه نگاهی به مواد تشکیل دهنده بالقوه مضر و برخی از مشکلات سلامت مرتبط با مصرف بیش از اندازه نوشیدنی های انرژی زا خواهیم داشت.

کافئین

بخش قابل توجهی از انرژی که نوشیدنی های انرژی زا ارائه می کنند، با کافئین در ارتباط است. میزان کافئین موجود در نوشیدنی های انرژی زا می تواند متغیر باشد. (از 84 میلی گرم تا 357 میلی گرم با توجه به اندازه و شرکت تولید کننده)

بنا بر گزارش کلینیک مایو، مصرف روزانه 400 میلی گرم کافئین برای بزرگسالان مشکلی ایجاد نمی کند اما زمانی که موضوع نوجوانان مطرح می شود، میزان توصیه شده دریافت کافئین روزانه در محدوده 100 میلی گرم قرار دارد. ممکن است یک فرد روزانه چند نوشیدنی انرژی زا را جدا از نوشیدنی های کافئین دار دیگر مصرف کند و بر همین اساس خیلی راحت می توان از مرز توصیه شده برای مصرف کافئین در روز عبور کرد.1

قند

بیشتر نوشیدنی های انرژی زا به علت فروکتوز و قند نیشکر دارای قند زیاد هستند. بعضی از آنها از اسامی خلاق استفاده می کنند تا نسخه شکر آنها “سالم” به نظر برسد اما در عوارض آن تفاوتی ایجاد نمی کند. نوشیدنی های با قند بالا شیوع  بیماری همه گیر چاقی را افزایش می دهد.

قند باعث پوسیدگی دندان می شود.

خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهد.

قند نیز تا حدودی اعتیاد آور است.

تائورین

هیچ عوارض جانبی از مقدار تایورین در نوشیدنی های انرژی ثبت نشده است. بعضی از کشورها (فرانسه، دانمارک و نروژ) در ابتدا نوشیدنی های انرژی را به دلیل محتوای تائورین خود ممنوع کرده بودند، اما از آن زمان پذیرفته اند که مصرف تائورین براساس شواهد تاکنون بی خطر است. مقدار قرار داده شده در نوشیدنی های انرژی بسیار پایین تر از مقدار مورد نیاز برای مزایای درمانی یا عوارض جانبی احتمالی آن است. با این حال، با توجه به مرگ ناشی از نوشیدنی های انرژی، برخی از محققان در مورد احتمال تاوریین همراه با کافئین به عنوان علت بالقوه در حال بررسی هستند.

ویتامین های B

بیش از 35 میلی گرم نیاسین (B3) می تواند باعث برافروختگی پوست شود. مصرف 3000 میلی گرم یا بیشتر می تواند منجر به سمیت کبد شود. مجله پزشکی بریتانیا اخیراً مطالعه موردی از مردی را منتشر کرده است که روزانه حدود 5 نوشیدنی انرژی زا برای مدت زمان سه هفته مصرف می کند. این امر باعث ایجاد سطوح سمی نیاسین در بدن وی شده و منجر به هپاتیت غیر ویروسی می شود. بیش از 100 میلی گرم B6 می تواند باعث مشکلات عصبی حسی (احساس سوزش) یا ضایعات پوستی شود.

اینوزیتول

هیچ عارضه جانبی عمده ای گزارش نشده است، اما می تواند باعث سرگیجه، خستگی، سردرد و کاهش حرکات دستگاه گوارش شود. مصرف مقادیر زیاد به اسهال منجر شده است. 

جینسنگ

برخی از مطالعات آن را به بی خوابی پیوند داده اند، در حالی که برخی دیگر این موضوع را رد می کنند. سایر علائم احتمالی عبارتند از : فشار خون پایین، ورم، تپش قلب، سرگیجه، سردرد، بی خوابی، شیدایی، خونریزی واژن، تب، کاهش اشتها، خارش، هپاتیت کلستاتیک، درد پستانها، سرخوشی و سقط جنین.

شیرین کننده های مصنوعی

اگر نوشیدنی های انرژی زا بدون قند بنوشید، ممکن است شیرین کننده مصنوعی مصرف کنید. همیشه درمورد تأثیرات منفی سلامتی این افراد (بخصوص aspartame بحث وجود دارد. گرچه همه موسسات مهم بهداشتی آنها را بی خطر می دانند.2

اهمیت انتخاب نوشیدنی ورزشی مناسب

در هنگامی که میزان از دست رفتن آب بدن در هنگام انجام فعالیت های ورزشی به 2درصد (حدود 2 کیلوگرم در یک ورزشکار با وزن 100کیلوگرم) برسد، کارآیی ورزشی شروع به کاهش می نماید در نتیجه انتخاب و مصرف نوشابه های ورزشی مناسب برای جبران آب والکترولیت های از دست رفته ناشی از تعریق و نیز متعادل کردن میزان مواد قندی مورد نیاز نه تنها در حین انجام فعالیت های ورزشی بلکه قبل و بعد از ورزش اهمیت دارد.این  در حالی است که، انتخاب غلط و مصرف نوشیدنی های انرژی زای بی کیفیت توسط ورزشکاران پیامدهای نامطلوبی در پی  دارد .

دلایل مصرف نوشیدنی های ورزشی 

مسئول کمیته تغذیه و بهداشت پزشکی ورزشی استان فارس دلایل مصرف نوشیدنی های ورزشی را این چنین عنوان کرد: آبرسانی و هیدراتاسیون موثر،  تجدید و جبران ذخایر الکترولیت بدن،  تامین انرژی برای افزایش کارآیی عضلات درحین فعالیت های ورزشی و  افزایش سرعت ریکاوری بعد از انجام فعالیت های ورزشی دلایل مصرف نوشیدنی های ورزشی هستند.3

جالب است بدانید که ترکیبات تشکیل دهنده نوشابه های ورزشی ، در اکثر اوقات فاقد مواد محرک و ممنوعه هستند. همچنین حدود 6-8 درصد کربوهیدرات در ترکیب این نوشیدنی ها وجود دارد که حاوی الکترولیت به ویژه املاح سدیم و پتاسیم هستند و  ممکن است دارای ترکیباتی مانند ویتامین ها و ترکیبات گیاهی  و یا پروتئین باشند.

مضرات مصرف نوشیدنی های انرژی زا

ترکیبات اعتیاد آور شامل کافئین و گوارانا میباشند که با مصرف طولانی مدت میتوانند ایجاد وابستگی جسمی کنند. اما از آنجایی که علایم محرومیت از آنها خفیف و تنها ممکن است ایجاد سردرد کنند، اعتیاد به نوشابه های انرژی زا عمدتاً جنبه روانی دارد.

مصرف زیاد نوشابه های انرژی زا موجب اسهال، تهوع، استفراغ، دل درد، افزایش گاز روده، و بی خوابی میشود.

اختلال در الکترولیتهای بدن، بی نظمی ضربان قلب، افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب (حتی تپش قلب)، کم آبی بدن و بی خوابی میتوانند اثرات کوتاه مدت آنها باشد.

نوشابه های انرژی زا تمام مضرات نوشابه های گاز دار را نیز دارند.

مواد محرک موجود در ترکیب نوشیدنی های انرژی زا فشار خون و ضربان قلب را افزایش می دهند، در نتیجه مصرف آنها در حین انجام فعالیت های ورزشی شدید و سنگین که فشار خون و ضربان قلب ورزشکار افزایش می یابد، خطرناک بوده و ممکن است باعث بروز عوارض قلبی- عروقی از جمله انواع بی نظمی در ضربان قلب، ایست ناگهانی قلبی و سکته های قلبی و مغزی گردد.

درصد بالای انواع کربوهیدراتها و قندهای موجود در ترکیب نوشیدنی های انرژی زا  برای سلامت دهان و لثه ها مضر بوده و در صورت  رعایت نکردن  بهداشت دهان و دندان می تواند به فساد دندانها منتهی گردد.4

پی نوشت:
1.www.namnak.com
2.www.tebinja.com
3.www.yjc.ir
4.www.hidoctor.ir