کشتار مزار شریف

کشتار مزارشریف، واقعه قتل‌عام مردم مزارشریف، مرکز ولایت بلخ، در شمال افغانستان توسط طالبان پس از تصرف این شهر در ۱۷ مرداد/اسد ۱۳۷۷ش است. اکثر قربانیان از شیعیان هزاره بودند. آمار دقیقی از قربانیان غیرنظامی وجود ندارد و دو هزار نفر تخمین زده شده است. یک گروه از طالبان با حمله به کنسولگری ایران، هشت کارمند و یک خبرنگار ایرانی را نیز کشتند. طالبان همچنین در شهرهای چمتال، شولگره و چهارکنت دست به اعدام شیعیان زدند.

انگیزه

موقعیت ولایت بلخ

پس از تصرف کابل توسط طالبان در مهر/میزان ۱۳۷۵ش، مزار شریف به پایگاه اصلی جبهه متحد مخالف طالبان تبدیل شد.^[۱] طالبان پس از چند نبرد ناموفق برای نزدیک شدن به مزار شریف، در سوم خرداد ۱۳۷۶ش (۲۴ می ۱۹۹۷م) مزار شریف را تصرف کردند.^{[۲][یادداشت ۱]} فردای آن روز، سه کشور پاکستان، عربستان و امارات عربی حکومت طالبان را به‌عنوان حکومت رسمی افغانستان پذیرفتند؛ ولی دو روز بعد با قیام شیعیان هزاره و سپس همراهی نیروهای تاجیک و ازبک، تلفات سنگینی به طالبان وارد شد.^[۳] طالبان در هنگام عقب‌نشینی نیز کشته‌های بسیاری داد.^[۴] طالبان در کابل و هرات، صدها نفر از مردم هزاره را دستگیر، زندانی یا به قتل رساندند. مناطق هزاره‌نشین مرکز افغانستان نیز در محاصره اقتصادی قرار گرفت.^[۵]

تصرف مزار شریف

در ۱۶ مرداد ۱۳۷۷ش، طالبان بار دیگر به مزار شریف نزدیک شدند. آنان این‌بار توسط پاکستان و عربستان حمایت نظامی شده بودند.^[۶] با همکاری پشتون‌های حزب اسلامی افغانستان به رهبری گلبدین حکمتیار، حدود دوهزار نیروی شیعه حزب وحدت اسلامی که از هزارستان به آنجا اعزام شده بودند، توسط طالبان غافلگیر و قتل‌عام شدند.^[۷] روز بعد با ورود طالبان به شهر، آنان به اهالی شهر حمله کردند ولی از روز دوم، سیاست طالبان بر کشتن شیعیان هزاره متمرکز شد.^[۸]

واقعه

سازمان دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود نوشت: در جستجوی خانه‌به‌خانه، صدها مرد و پسر هزاره برای اطمینان از عدم مقاومت علیه طالبان، اعدام شدند. طالبان همچنین با حمله به کنسولگری ایران، هشت کارمند و یک خبرنگار ایرانی را کشتند.^[۹] این نهاد، تعداد کشته‌های غیرنظامی را حدود دوهزار نفر تخمین زده است.^[۱۰] بیشتر افراد بازداشت شده، در کامیون‌های کانتینردار یا روکش‌دار به سمت شبرغان، مرکز جوزجان منتقل شدند که افراد داخل کانتیرها، به‌دلیل خفگی، تشنگی یا گرمای زیاد، مردند.^[۱۱] چند شاهد عینی از حضور سربازان عرب، پاکستانی و چچنی میان سربازان طالبان خبر دادند.^[۱۲]

طالبان مقبره عبدالعلی مزاری، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان را تخریب کرده و جنازه‌اش را سنگ‌باران کردند.^[۱۳] آنها در شهرهای همسایه مانند چمتال، چهارکنت و شولگره نیز دست به قتل‌عام زدند.^[۱۴] پس از تصرف مزار شریف، طالبان در اردیبهشت سال بعد (۱۳۷۸ش)، بامیان را تصرف کردند.^[۱۵]

پانویس

منابع

• بهمنی قاجار، محمدعلی، جایگاه اجتماعی و سیاسی شیعیان در افغانستان، تهران، موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۹۲ش.
• بینش، محمدوحید و فاروق انصاری و محمدحسین خلوصی، شیعیان افغانستان، روابط، جایگاه، جریان‌ها و احزاب، تهران، موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، ۱۳۹۰ش.
• محقق، قربان‌علی ارزگانی، بررسی ریشه‌های تاریخی تشیع در افغانستان، قم، نشر آشیانه مهر، ۱۳۹۱ش.
• «بخش عمده شمال افغانستان از گروه طالبان پس گرفته شد»،خبرگزاری ایرنا، نشر:۷خرداد ۱۳۷۶ش، بازدید:۸اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• «قتل‌عام در مزارشریف»، گزارش دیده‌بان حقوق بشر، نشر:نوامبر ۱۹۹۸م (آبان ۱۳۷۷ش)، بازدید:اپریل ۲۰۲۱م (اردیبهشت ۱۴۰۰ش).
• «سقوط مزار از زبان یک شاهد عینی»، خبرگزاری صدای افغان، نشر:۱۷اسد ۱۳۹۸ش، بازدید:۹اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• «شاهد عینی کشتار ۱۷ اسد: قتل عام شیعیان بلخ توسط طالبان، انگیزه‌های قومی و مذهبی داشت»، خبرگزاری صدای افغان. نشر:۱۷ مرداد ۱۳۹۷ش، بازدید:۹اردیبهشت ۱۴۰۰ش.