در پاسخ به توضیح زیر توجه کنید .
الف. انسان در یک نگاه کلی موجودی است دو بعدی؛ بعد عقلانیت و بعد حیوانیت؛ شاید تعریف منطقی از انسان که گفته: الانسانَ حیوان ناطق گویای این مطلب باشد. که انسان ترکیبی از خواسته ها امیال و غرائز حیوانی و برخی از امور معنوی می باشد. هر چند از نحوه ترکیب این دو بعد در انسان چندان نمی توان قلم فرسائی کرد ولی آثار و جلوه های آن را به وضوح می توان مشاهده کرد. به طور مثال: لذت بردن انسان از یک سری امور مانند: عبادت کردن، کمک کردن به هم نوع و ….. یک لذت معنوی می باشد و این لذت مربوط به بعد انسانی و عقلانی انسان می شود امّا در همین انسان در بعد حیوانی،‌ به عبادت کردن چندان میلی ندارد. باید توجه داشت که وجود این امیال و غرائز را نمی توان امور شرّ و پلیدی تلقی کرد، چرا که خداوند متعال در نهاد انسان دو نوع گرایش قرار داده است. 1. گرایش به خیر و نیکی. 2. گرایش به شر و بدی . 
البته این بدین معنا نیست که خیر و شر در نفس ما جای داشته باشد. بلکه مصادیقی که در بیرون بعنوان خیر و شر وجود دارند ریشه در نفس ما دارند؛ (مصباح یزدی، سال 1380، ص 203) و این خود انسان است که با اختیار خود گرایش به خیر یا شر را تقویت می کند. با این مقدمه کوتاه به بیان راههای مبارزه با نفس می پردازیم. قبل از ورود به بحث اصلی که راههای مبارزه با نفس می باشد، ابتدا مطالبی کوتاه دربارة خود نفس آورده می شود . 
نفس چیست؟ نفس یک حقیقت است و دارای مراتب مختلفی می باشد،(مصباح یزدی، 1380) گاهی اوقات این نفس سرکش می شود و از تبعیت عقل خارج می گردد که اطلاق نفس اماره می شود و در برخی اوقات همین نفس: لوامه می گردد بطوری که انسانها را در برابر انجام کارهای زشت «دلالت» می کند؛«وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» قیامت /2، و همین نفس است که به خواسته های معنوی پاسخ مثبت می دهد و راه حق را پذیرفته و به کمال و آرامش می رسد و مورد خطاب این آیه شریفیه وضع می شود:«یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ» «پس نفس یک نیروی خاص نیست که فقط بعضی ها داشته باشند؛ بلکه، همه انسانها تا آخر عمر واجد آن هستند تا انسان هست میلها و غرائز دارد و تا کششهای غریزی هست امارة با سوء هم هست، نه آنکه به روشنی او را به بدی از آن جهت که بدی هست امر کند. بلکه نفس که ما را وادار به خوردن غذا می کند همان است که میل به غذا را در ما زنده می کند. این میل غریزی سوء نیت و باید اشباع شود؛ ولی، گاهی از راه صحیح اشباع می شود و گاه از راه غلط، و هنگامی که از راه غلط اشباع شد گفته می شود نفس به بدی فرمان داده است .» [1]  
هوای نفس چیست؟ به طور کلی عواملی را که موجب ضعف ایمان، سلب ایمان و یا عدم تحقق ایمان می شود؛ می توان تحت عنوان «هوای نفس» مطرح کرد. هوای نفس دل آرامی را می رباید و نمی گذارد ولی برای او باقی بماند تا محلی برای ورود ایمان باشد(مصباح یزدی، 1380 ) 
نفس اماره چیست؟ نفس اماره همان بعد حیوانی انسان است که بر بعد عقلانی غلبه پیدا کرده است و تمام وجود انسان را، به سوی امور زودگذر مادی و لذات ناپایدار دنیوی سوق می دهد . 
وقتی نفس اماره در انسان همه کاره شد، اینجا انسان پست ترین موجودات می شود خداوند در این زمینه می فرماید : 
« إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِینَ لا یَعْقِلُونَ»: انفال/ 22  
« بدترین جنبندگان نزد خداوند، کران و لالانی هستند که تعقل نمی کنند .» 
راههای مبارزه با نفس : 
اسلام همواره مسلمانان را توصیه به تعادل می کند بدین معنا که هم به امور دنیوی بپردازد و هم به امور اُخروی و نباید در پرداختن به آنها دچار افراط و تفریط شود. همانطور که خداوند فرمود: نماز بخوانید و مرا یاد کنید و نیز فرموده: بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید. این دو دسته آیات حاکی از آن است که انسان همواره در حالت اعتدال باشد و مبارزه با نفس بدین معنا نیست که انسان کلیه غرائز و امیال خود را از بیخ سرکوب کند. مثلاً ازدواج نکند، فعالیت اجتماعی نداشته باشد و …. بلکه مبارزه با نفس بدین معناست که انسان این امیال و غرائز را از طریق مشروع آن ارضاء کند نه طرق دیگر . 
مهم ترین اصل در مبارزه با نفس : 
این که انسان باید متوجه باشد که قادر بر هر کاری می باشد و انسان با این قدرتی که خداوند به او داده می تواند بر مشکلات پیروز گردد. از این رو اگر در بدترین موقعیت محیطی قرار گیرد می تواند لجام نفس خود را بدست بگیرد. از این رو در روز قیامت وقتی که از انسان سئوال شود، چرا عمل نکردی؟ نمی تواند بگوید که من نمی توانستم، محیط آماده نبود و از این قبیل بهانه ها، چرا که، خداوند نمونه ها زیادی می آورد که توانسته اند در موقعیتهای گوناگون خودشان را از چنگال نفس اماره برهانند و شاید بزرگترین نمونه، حضرت یوسف ـ علیه السّلام ـ می باشد که در بحبوبة جوانی و اوج شهوت توانست با یاد خداوند خود را از محکمه نفس اماره نجات بدهد؛ و یا زن فرعون آسیه و نیز آرایشگر زن فرعون، که او نیز به واسطه تعلیمات آسیه زن فرعون موحد شده بود. این زن آرایشگر روزی گیسوان دختر فرعون را شانه می زد که در آغاز کار گفت: بسم الله الرحمن الرحیم؛ دختر فرعون که تا به حال چنین کلمات نشنیده بود از معنای آن پرسید: زن گفت: حقیقت این است که پدر تو شخص متقلب می باشد و به دروغ ادعای خدائی می کند، خدای واقعی همان خدای موسی می باشد. این سخنان به گوش فرعون رسید و از آن زن خواست که در جمع از گفته های خود ابراز ندامت کند تا نجات پیدا کند؛ امّا زن امتناع کرد و فریادی زد، احداً، احداً ….. دستور داد بر پائی آتش دادند، و یک یک فرزندان این زن را در داخل آتش می انداختند و این زن از گفته خویش ابراز ندامت نمی کرد تا اینکه نوبت فرزند شیرخواره او شد با وجود مهر و عاطفه مادری از گفته خویش برنگشت تا اینکه هر دوی آنها را در داخل آتش انداختند. در این زمینه نقل شده که حضرت پیامبر فرموده: شب معراج در آسمان چهارم بوی عطر استشمام کردم که تمام آسمان را فرا گرفته بود؛ از این موضوع از جبرئیل پرسیدم: جبرئیل گفت: این بوی عطر زن فرعون و فرزندان آرایشگر زن فرعون می باشد . 
عوامل هشت گانه، کنترل غرائز از دیدگاه آیت الله حسین مظاهری 1. عقل: اگر عقل فرد قوی بشود و بتواند خوب و بد را تشخیص دهد می تواند در کنترل غرائز دخیل باشد . 
2. علم: علم به صفات رذلیه و صفات حسنه عاملی برای کنترل غرائز محسوب می گردد . 
3. تربیت: مسلماً تربیت خانوادگی فرد نقش بسزائی در شکل گیری شخصیت فرد دارد؛ و اگر فرد در یک خانواده اصول گرا و ایده آل تربیت پیدا کند مسلماً این شخص بهتر می تواند غرائز خود را کنترل کند . 
4. وجدان اخلاقی: که در قرآن تفسیر به(نفس لوامه) شده، این وجدان اخلاقی انسان را به کارهای نیک و شایسته رهنمون می کند و از کارهای بد و پلید برخورد می کند . 
5. قانون: جامعه قانون داشته باشد تا افراد جامعه نتواند کارهای زشت را مرتکب بشوند . 
6. امر به معروف و نهی از منکر : 
7. ایمان علمی: علم به وجود خداوند، علم به نبوت، معاد و نبوت که از طریق برهان و استدلال بدست می آید . 
نکته: هفت عاملی که بیان شد در حالتهای عادی تا حدودی می توانید غرائز را کنترل کنند امّا، اگر غرائز طوفانی شود و اسیر خواسته های عقل، ایمان علمی،‌ وجدان اخلاقی قانون نشود، در این صورت از هیچ کدام از عوامل فوق کاری برای خاموش کردن این طوفان نیست . 
عامل هشتم: ایمان قلبی: ایمانی که در دل و جان انسان رسوخ کرده باشد، این نوع ایمان دیگر نیاز به برهان و استدلال ندارد، و تا زمانی که ایمان انسان قلبی نشده خودش را از مهالک نفس اماره برهاند. عبدالملک مروان ملقب به «کبوتر سجده» بود، در آن هنگام که خبر ریاستش را آوردند در مسجد مشغول تلاوت قرآن بود، در هماندم قرآن را بر زمین انداخت گفت تا به حال با من بودی و دیگر نیستی. هیچ چیز جزء ایمان قلبی نمی تواند انسان را کنترل کند و این ایمان از سه چیز حاصل می شود . 
1. تقلید به ظواهر شرعی : 
2. صبر در بحرانها : 
3. رفع صفات رذلیه : 
بیانی دیگر از مبارزه با نفس: «دیدگاه آیت الله مصباح یزدی »: 
وقتی انگیزه های شیطانی در انسان فعال شدند باید با یک عامل مؤثر درونی و نیرومند با آن انگیزه های شیطان مقابله کرد و این کار با ایجاد و به عبارت بهتر با بیدار کردن انگیزه های رحمانی و الهی امکان دارد. بنابراین راه مبارزه با هواهای نفسانی این است که کشش های دیگر در مقابل آنها باشد و تقویت شود، و باید توجه داشت که این انگیزه های رحمانی نیز در فطرت ما وجود دارد ولی بیدار نیستند . 
سئوال: چگونه این امیال خفته رحمانی بیدار و هوشیار می شوند : 
این امیال خفته بوسیله تفکر و ادراک آنها بیدار می شوند؛ به عبارت دیگر وقتی انسان شناخت و نگرش خود را به یک موضوع تغییر داد،‌ خود بخود زمینه های تغییر رفتار نیز در او مشاهده می شود . 
محاسبه نفس : 
شاید یکی از بهترین روشهای در اختیار گرفتن،‌ عنان نفس، روش محاسبه نفس باشد، بدین صورت که انسان اعمال و رفتار خود را در هر شبانه روز مورد ارزیابی قرار دهد. و مشاهده کند که در شبانه روز چند درصد وقتش صرف امور و عریزی گردید و چند در صدصرف امور اخروی(باید توجه داشت که صرف پرداختن به امور غریزی نمی تواند مذموم باشد. بلکه اگر قبل از ارضاء غرائز فکر می کنیم و سپس تصمیم می گیرم و تأثیر این رفتار در روح و سرنوشت خویش و رابطه با خدایمان مورد توجه قرار دادیم، چنین تصمیمی، پیروی از نفس نیست،‌ ولی اگر هدف از ارضاء غریزه صرفاً لذت آنی باشد و هیچ تفکری در آن نباشد می شود پیروی از هوی) (مصباح یزدی، 1380 ) 
در روایات زیادی نیز انسان توصیه به محاسبه نفس شده است. امام صادق ـ علیه السّلام ـ در این زمینه می فرماید: «یا بن جندب حق علی کل مسلم یعرفنا أن یَعْرِضَ عَمَلَه فی کل یومٍ ولیلةِ علی نفسه فیکونُ محاسبَ نفسه فان رای حَسَنَةً استزارُ منها و إن رأی سینةَ استغفَرَ منها لئلاَّ یُجزی یومَ القیامه » [2]  
بر هر مسلمانی که ما را می شناسد لازم است که هر شبانه روز اعمال خود را به نفس خود عرضه کند و آنرا محاسبه کند اگر حسنه بود آنرا زیاد کند و اگر گناهی بود استغفار کند. تا روز قیامت رسوا نگردد . 
مراحل محاسبه نفس : [3]  
1. مشارطه: از اوّل صبح با خود شرط کند که آن روز وظایفش را به خوبی انجام دهد . 
2. مراقبه: مراقب اعمال خود باشد . 
3. محاسبه: در آخر شب به حساب کارهای خود برسد که تا چه اندازه به وظائف خود عمل کرده . 
4. معاتبه:‌ اگر دچار لغزش و اشتباه بود. به نحوی آن را جبران کند. با صدقه دادن، روزه گرفتن . 
نکاتی مهمی که در محاسبه نفس باید به آنها توجه داشت : 
1. اجتناب از جمیع گناهان . 
2. توجه به کمیت گناهان. (چقدر از وقت ما صرف گناه شد ) 
3. توجه به کیفیت گناهان. (برخی از گناهان به قدر هفتاد سال ارتکاب نوع دیگر گناه عظمت دارد ) 
4. انجام همه واجبات . 
5. توجه به شروط صحت اعمال . 
منابع کمکی  
1. مظاهری، حسین، عوامل کنترل غرائز در زندگی انسان، تهران انتشارات: نشر و تحقیقات ذکر، سال 1374، چاپ هشتم . 
2. محمد تقی مصباح یزدی، اخلاق در قرآن، قم، انتشارات: مؤسسه امام خمینی ـ رحمة الله علیه ـ ، سال 1380، چاپ پنجم . 
3. محمد تقی مصباح یزدی، پندهای امام صادق به ره جویان صادق، قم انتشارات: مؤسسه امام خمینی ـ رحمة الله علیه ـ ، سال 81، چاپ اول .
اندیشه قم

[1]  . محمد تقی مصباح یزدی؛ اخلاق در قرآن، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی، امام خمینی، سال 1380، ص 205 . 
[2]  . محمد تقی مصباح یزدی، پندهای امام صادق به رهپویان صادق، انتشارات مؤسسه امام خمینی قم، سال 1380، ص 21 . 
[3]  . همان، ص 26 . 
 
 
ب. مطالعه گفتار زیر نیز در رابطه با این موضوع مفید است :

بیشتر گناهان یک جوان ناشی از بر افروختگی نیروی شهوت در او است. دین داری و معنویت تا حدود زیادی انسان را از آلودگی حفظ می کند، ولی در هر صورت انسان دارای غرایزی است که اگر به موقع و به صورت صحیح ارضا نشود، سلامتی بدنی و روانی و حالت های معنوی انسان را نیز دچار چالش خواهد ساخت. نیروی غریزه در انسان به قدری قوی است که گاهی باعث شکسته شدن مقاومت افرادی می شود که به علم و عمل مشهور عام و خاص بوده اند. باید سعی کنید هر چه زودتر پاسخ منطقی و مناسبی برای تامین نیازهای طبیعی و غرایز داشته باشید و زمینه ازدواج خود را به هر صورت که ممکن باشد، فراهم سازید. بهترین و اساسی ترین راهکار کنترل شهوت و ترک گناه ازدواج است. اگر ازدواج به هیچ و جه مقدور نیست، در این صورت چاره ای جز استفاده از روش های کنترلی و پیشگیری هایی که گفته می شود نیست، اما باید بدانید که این روش ها نیز تا حدودی می تواند این نیروی بسیار قوی را کنترل و مهار کنند و راهکار اصلی همان است که گفته شد .
راهکار کنترل شهوت :
بی‌تردید یکی از نیرومندترین غرایز، نیروی شهوت و غریزة جنسی است. این نیرو که از ابتدای تولد به صورت نهفته در وجود آدمی به ودیعه نهاده شده است، تا زمان بلوغ هم چنان دوران آرام و بی‌تحرکی را پشت سر می‌گذارد، اما به محض شروع دوران نوجوانی آرام، آرام زمان بیداری و شکفتگی آن فرا می‌رسد و رفته رفته تمامی وجود نوجوان را دربرمی‌گیرد و بر تمامی رفتار انسان اثر می‌گذارد. به همین دلیل غریزة جنسی و نیروی شهوت فرد را با مشکلاتی مواجه می‌سازد .
برای تعدیل و کنترل غریزة جنسی راه‌های متعددی وجود دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. اما قبل از آن بیان این نکته لازم است که کنترل غریزة جنسی به صورتی که منطبق با فطرت انسانی باشد، امری ممکن و در عین حال پیچیده و دشوار است. آن‌هایی که از مبانی اخلاقی و معنوی محکم و متینی برخوردارند و نیز از شرایط خانوادگی خوب و مطلوبی از حیث ارزش‌های اخلاقی بهره‌مند هستند و ارادة قوی دارند، به خوبی می‌توانند از پیامدهای منفی آن مصون باشند .
برای کنترل غریزة جنسی هم خود فرد و هم والدین و اطرافیان مسئولیت دارند. آن چه مربوط به خودشما می‌شود و سؤال شما از این زاویه است عبارتند از :
1- برنامه‌ریزی برای کار مداوم
جوانان و نوجوانان از نیروی سرشار و فوق‌العاده‌ای برخوردارند. این نیرو اگر در زمینه‌های دیگر مورد اساتفاده قرار نگیرد و به صورت مطلوب از آن استفاده نشود، با توجه به شرایط سنی آن‌ها در قالب امور جنسی و شهوانی ظاهر خواهد شد. اگر جوانان و نوجوانان به کار مداوم عادت کنند و نیرو و توان خود رادر این زمینه به مصرف برسانند تا حدودی از انحرافات اخلاقی و شهوت و غریزة جنسی در آنان پیشگیری می‌شود. کارهای بدنی موجب تعادل جسم و روان می‌شود. اگر نیک بنگریم افرادی که به کار مداوم مشغول هستند و نیرو و استعدادشان را در زمینه‌های مثبت و سالم به کار می‌اندازند، کم‌تر دچار انحرافات اخلاقی و بحران‌های روحی می‌شوند. کار موجب می‌شود نیرو و انرژی جوان قبل از آن که به چربی‌های اضافی تبدیل گردد و اختلالاتی در ساز و کار اندام‌های بدن ایجاد گردد، از طریق سوخت و ساز مفید و سالم به مصرف برسد .
2- تنظیم خواب
تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر انحرافات به خصوص در زمینه مسایل جنسی از فکرهای ناسالم و خیال‌پردازی‌هایی که جوانان قبل از خواب رفتن دارند، ناشی می‌شود. اگر جوان قبل از آن که به خواب برود، فکرش به خودش و یک سری مسایل و موضوعات مربوط به دورة جوانی، معطوف گردد، کم کم به انحرافات کشیده خواهد شد. بنابراین، یکی از روش‌های پیشگیری از انحرافات این است که برنامة خواب به صورت دقیق تنظیم شود و تا زمانی که خواب بر شما غالب نشده به رختخواب نروید. وقتی به رختخواب بروید که کاملاً خسته و آمادة خواب هستید. لازمة این کا این است که در طول روز مشغول فعالیت‌های مهم بوده و به اندازة کافی کار کرده باشد .
طبیعی است اگر جوان با خستگی به رختخواب نرود، به ناچار مدت زمانی را در بستر بیدار خواهد ماند تا به تدریج به خواب رود و چون افکار و اندیشه‌های شهوانی و تحریک‌آمیز معمولاً در این مواقع به سراغ جوان می‌آیند، تنظیم ساعات خواب برای جوان، ضرورت خاصی می‌یابد. یکی از روان شناسان در این باره می‌گوید: نیمة اول شب بیش از نیمة دوم آن به بدن نیرو می‌دهد بنابراین باید از آن به نحوی مفید استفاده شود. و صبحگاهان به محض اینکه از خواب بیدار شدید. بی‌درنگ از بستر برخیزید و توجه داشته باشید که بامدادان بیدار ماندن در بستر خواب، بسیار زیان‌بار است، جسم را سست و ناتوان می‌سازد و وسوسه‌های شوم در دل فرد ایجاد می‌شود .
3- دوری از محیط‌های آلوده و ناسالم
یکی از علل و عوامل انحرافات جنسی و به طور کل انحرافات اخلاقی، محیط آلوده و محرک‌های شهوانی است. محیط از طریق وارد نمودن عناصر محرک در گرایش‌های انحرافی، منجر به طغیان غریزة جنسی در جوان می‌شود. مسایلی از قبیل بدحجابی، روابط ناسالم و آزاد دختر و پسر، برخی از سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های خارجی و هم چنین استفادة نادرست از اینترنت در تحریک شهوت و غریزة جنسی جوان مؤثر است شاید برای برخی زا نوجوانان یادآوری و تذکر مسایل دینی و اخلاقی چیزی بیهوده و غیر ضروری تلقی شود، زیرا آن‌ها نه در فکر سلامت خویش هستند و نه مسایل اخلاقی و دینی را می‌پذیرند، اما برای شما که روحیة مذهبی قوی دارید و همین مسأله باعث شد تا نگران آینده‌تان باشید، گفتن این مسایل مهم و ضروری است. اگر واقعاً می‌‌خواهید از جوانی‌تان به خوبی استفاده کنید و در راه درست و سالم گام بردارید، سعی کنید از محیط‌های آلوده و دیدن عوامل تحریک کننده، جداً پرهیز نمایید .
4- استفاده درست و مطلوب از اوقات فراغت
یکی از زمینه‌های پیدایش انحرافات در جوانان و نوجوانان، استفادة نادرست آن‌ها از اوقات فراغت است. اوقات فراغت طولانی و بی‌برنامه نوجوانان را عاصی و سرگردان می‌کند. آن‌ها به تدریج سرخورده و مأیوس می‌شوند و در نتیجه به دنیای درون خویش پناه می‌برند و در کنج خلومت و انزوا راهی برای مشغولیت خود می‌جویند .
5- بر خورداری از روابط سالم انسانی
جوانان و نوجوانانی که روابط نامطلوب و ناسالم دارند و با افراد منحرف و بی‌بند و بار دوست و رفیق هستند، کم کم به انحرافات کشیده می‌شوند و تحت تأثیر امور شهوانی قرار می‌گیرند. نفوذپذیری جوانان از دوستان و همسالان بیش از سایر گروه‌ها است. در سنین بلوغ صحبت‌های آهسته و در گوشی بین نوجوانان بیش‌تر می‌شود و محور این گفتگوها، غالباً مسایل جنسی و امور شهوانی است که به صورت مخفیانه و به دور از انظار بزرگ‌ترها طرح می‌شود. برای پیشگیری از انحرافات اخلاقی سعی کنید از دوستی‌های آلوده و مشکوک جداً پرهیز نموده و با افراد سالم و مذهبی ارتباط برقرار نمایید .
6- پرورش تقوا و معنویت در وجود خویش
همة آنچه بیان شد، به نحوی می‌توانند در پیشگیری از انحرافات اخلاقی و طغیان شهوت و غریزة جنسی نقش داشته باشند، اما آن چه بیش از همه ضروری است و به صورت زیربنایی در شخصیت و رفتار جوان مؤثر است. پرورش معنویت و تقویت ایمان و تقوای الهی است. ما در عصری زندگی می‌کنیم که جهان به شدت در مادیات فرو رفته و یک سره غرق در جاذبه‌های نفسانی و امور شهوانی گردیده است. در شرایط کنونی، خلأ عظیم و هولناکی از اخلاق و معنویت پدید آمده و تمامی مشکلات انسان‌ها نیز از همین جا ناشی شده است .
اگر با تقویت ایمان و نیروی اراده، باورها و اعتقادات نوجوانان تقویت گردند، بدون شک بخشی از مشلکات آنان به ویژه در زمینة مسایل اخلاقی و شهوت و غریزة جنسی درمان می‌شود .
اگر نوجوان از ته دل باور نمود که تمام اعمال و رفتار او را خدا می‌بیند و بر اساس عملکرد افراد به آن‌ها پاداش می‌دهد و اساساً سعادت و خوشبختی انسان به دست خودش می‌باشد، در این صورت احتمال اینکه مرتکب گناه نشود بسیار زیاد است .‌
یقین داشته باشید، تا زمانی که نیروی ایمان و تقوا در وجود انسان بارور و تقویت نگردد، هیچ ضمانتی از شهوت و انحرافات اخلاقی وجود ندارد. به خصوص در وضعیت کنونی که عوامل تحریک کنندة بسیار زیاد است. بنابراین قبل از هر چیزی سعی کنید نیروی ایمان و تقوا را در وجود خویش بارور کنید. اگر فکر و ذهن شما متوجه خدا باشد و همیشه نماز خود را اول وقت انجام دهید، خداوند شما را یاری می‌کند تا از هر گناهی مصون بمانید و تحت تأثیر شهوت و غریزة جنسی قرار نگیرید. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر» به درستی که نماز انسان را از هر گونه آلودگی و عمل زشت و گناه دور نگه می‌دارد. نماز واقعی نه تنها والاترین عامل کنترک شهوت و دفاع در برابر هجوم انحرافات اخلاقی تلقی می‌شود، بلکه عامل تهاجمی علیه انحرافات و شهوت‌ها نیز محسوب می‌گردد .
دستور العمل مهار شهوت و گناه :
1- ترک زمینه گناه: این خود زیرمجموعه اى دارد که مهمترین آن عبارت از است :
* کنترل چشم: دقیقا باید مواظب چشم خود بود که مبادا به نامحرم و کلاً هر آنچه که شهوت انگیز است، نگاه شود. عن الصادق(ع): «النظر سهم من سهام ابلیس مسموم و کم من نظرة اورثت حسرة طویله؛ نظر دوختن تیرى مسموم از تیرهاى ابلیس است و چه بسا نگاهى که حسرت درازمدتى را (در دل) به ارث بگذارد»، (سفینة البحار، شیخ عباسى قمى، ماده نظر ).
تا حد امکان انسان از حضور در مجالس مختلط یا برخورد با نامحرم پرهیز نماید .
* کنترل گوش: باید از شنیدنى هایى که ممکن است به حرام منجر شوند و زمینه ساز حرام هستند پرهیز شود. مانند نوار موسیقى، صداى شهوت انگیز نامحرم و …
* ترک مصاحبت با دوستان ناباب: دوستانى که باعث مى شوند انسان مزه گناه را مزمزه کند، در واقع دشمن هستند و باید از آنها پرهیز کرد .
از امام سجاد(ع) نقل شده: «النهى عن مصاحبة خمسة و محادثتهم و مرافقتهم فى طریق و هم الکذاب والفاسق والبخیل والاحمق والقاطع لرحمه؛ حضرت از همراهى و سخن گفتن و رفیق بودن با پنج کس را نهى فرموده: کذاب، گناهکار، بخیل، احمق و کسى که قطع رحم کرده است»، (همان، ماده صحب ).
البته اینها از مهمترین زمینه هاى گناه هستند که باید ترک شوند ولى کلاً هر چیزى که زمینه گناه را فراهم مى کندباید ترک شود .
2- ترک فکر گناه: ترک زمینه گناه سهم به سزایى در ترک فکر گناه دارد ازاین رو هر چه بیشتر و دقیقتر زمینه گناه ترک شود فکر گناه کمتر به سراغ انسان مى آید. این فکر گناه است که شوق در انسان ایجاد مى نماید و بعد از شوق اراده ى عمل سپس خود گناه محقق مى شود، مسلما تا اراده و شوق و میل نسبت به کارى نباشد انسان مرتکب آن کار نمى گردد .
3- اشتغال به برنامه شبانه روزى: حتما باید شبانه روز خود را با برنامه ریزى صحیح و متناسب وضع روحى و جسمى خود پر کنید و هیچ ساعت بیکارى نداشته باشید تا نفس شما را مشغول کند. در اوقات بیکارى وسوسه هاى نفس و شیطان به سراغ انسان مى آید و او را به فکر گناه و سپس به خود گناه مى کشاند قال امیرالمؤمنین على(ع): «ان هذه النفس لامارة بالسوء، فمن اهملها، جمحت به الى المآثم؛ براستى و حقیقت که این نفس (انسانى) پیوسته و مرتب به بدى امر مى کند در نتیجه هر کس آن را به خود واگذارد (و به کارى نگمارد) نفس او را به سمت گناهان مى کشاند»، (الغرر والدرر، باب النفس به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت پرور، ج 1، ص 544، ح 4 ).
4- روزه گرفتن: روزه گرفتن قواى حیوانى و شهوانى انسان را تضعیف مى کند اگر قواى شهوانى ضعیف گشت قهرا فکر گناه هم کم رنگ مى شود. عن ابى جعفر(ع) قال: «اذا شبع البطن طغى؛ هرگاه شکم پر شود طغیان مى کند، (المحجة البیضاء، ملا محسن فیض کاشانى، ج 5، ص 150). مفهومش این است اگر شکم بر نشود طغیان نمى کند و بهترین قسم جوع و گرسنگى همان روزه گرفتن است .
تذکر این نکته بسیار ضرورى است که اولاً: روزه نباید براى بدن ضررى داشته باشد وگرنه شرعا حرام است. ثانیا: براى کارهاى روزمره مخل نباشد. ثالثا: اگر نه مضر بود ونه مخل فقط روزهاى دوشنبه و پنج شنبه باشد نه بیشتر ولى در هر صورت اگر براى روزه گرفتن عذرى است مورد بعدى یعنى ورزش دو برابر شود .
5- ورزش: هر روز ورزش لازم است البته آن ورزش هایى باشد که براى بدن ضررى ندارد مثل نرم دویدن و نرم طناب زدن و انجام حرکت هاى کششى و اگر براى روزه گرفتن عذرى هست زمان ورزشى دوبرابر شود مثلاً از بیست دقیقه به چهل دقیقه افزایش یابد .
6- فکر مرگ: این یکى دیگر از چیزهاى بسیار مفید است که فکر گناه را یا از بین مى برد و یا کم مى کند که این به شدت و ضعف فرو رفتن در فکر مرگ بستگى دارد اگر انسان با این واقعیت انس بگیرد و مردن را باور دل سازد نقشى سازنده و بالا برنده دارد. قال امیرالمؤمنین على(ع): «اذکروا هادم اللذات و منغص الشهوات و داعى الشتات؛ یاد کنید (مرگ را) درهم کوبنده لذات را و تیره و تلخ کننده شهوات را و دعوت کننده جدایى ها را»، (الغرر والدرر، باب الموت، به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت پرور، ج 2، ص 159 ).
یاد مرگ دل را از تعلق به شهوات جدا مى سازد و انسان را از گناه و فکر گناه باز مى دارد آنچه که بسیار مهم است این است که اولاً این فکر هر روز و مستدام باشد اگر شبانه روزى نیم ساعت باشد کافى است ثانیا در مکان خلوتى باشد مخصوصا اگر آن مکان خلوت خود محیط قبرستان باشد به هر گونه که این فکر در مرگ با جان عجین شود و باور دل گردد بسیار مطلوب است مثلاً یکى از کیفیت هاى فکر در مرگ را یکى از بزرگان چنین مى فرمود: تمام خاطرات تلخ و شیرین گذشته را در حد امکان مثل یک فیلم از ذهن بگذراند و به خود بباوراند که همه اینها گذشت و چند روز باقى مانده عمر هم مى گذرد لحظات جان دادن، وقتى که خویشان و نزدیکان را رها مى سازد و از تمام تلخ و شیرینى ها وداع مى کند و… همه و همه را به خوبى تأمل کند تا دل بلرزند و چشم بگرید .
سخن آخر این است که این دستورات وقتى نتیجه مى بخشد که هر چه دقیق تر به آن عمل شود زمان نتیجه آن بستگى به شرایط و خصوصیات افراد دارد، ازاین رو پى گیر زمان نتیجه نباید بود فقط هم و غمّ صرف عمل به دستورات شود .
امید است با رعایت این نکات و به خصوص توجه به تقوا و نماز بتوانید غریزة جنسی و حس شهوت را در خویش کنترل و مهار نمایید و زمانی که فرصت مناسب برای ازدواج فراهم گردید، به ازدواج اقدام کنید .
البته توجه دارید که ازدواج کردن غیر از فرزند آوری است اگرمی گوییم در این سن ازدواج کنید منظور رسیدن به تمام کار کردهای ازدواج نیست . 
در پایان علاوه بر راهکارهای ارائه شده که رعایت آن‌ها می‌تواند به شکل زیربنایی این مشکل را برطرف کند یک سری توصیه‌های کاربردی‌تر به اختصار ارائه می‌شود :
1- مراقب نگاه‌تان باشید .
2- از خلوت با نامحرم، سخن گفتن و شوخی کردن با آن‌ها جداً خودداری کنید .
3- از فکر کردن، تصور و تخیل جنس مخالف و مسایل جنسی خودداری کنید .
4- از نگاه کردن به تصاویر و فیلم‌های تحریک کنند جداً خودداری کنید .
5- از شوخی‌های جنسی و محرک پرهیز کنید .
6- در صورت شدت شهوت، خوردن غذاهای محرک و دارای کالری زیاد مانند خرما، پیاز، فلفل و… را به حداقل برسانید .
7- برای تعدیل نیروی جنسی خود حتماً ورزش و تحرک جسمانی و کار فیزیکی و بدنی را در زندگی روزمره خود لحاظ کنید .
8- دعا و توسل برای نگهداری ایمان و رفع مشکلات می‌تواند مفید باشد .
9- روزه گرفتن موجب کاهش نیروی جنسی می‌شود .
10- سعی کنید در طول روز با وضو باشید و از نورانیت آن استفاده کنید .
در پایان توجه شما و همة جوانان عزیز را به این روایت جلب می‌کنم :
امام علی(ع) می‌فرمایند: «اکره نفسک علی الفضائل فان الرذائل انت مطبوع علیها» با سعی و مجاهدت فضایل اخلاقی را به نفس سرکش خود تحمیل کن، زیرا خواهش طبیعی بشر بر شهوات و رذایل اخلاقی است .
کتب زیر سفارش مى شود : 
1- نردبان آسمان (دروس اخلاق حضرت آیت الله بهاءالدینى)، تدوین و ویرایش: اکبر اسدى
2- سلوک معنوى، تدوین و ویرایش: آقاى اکبر اسدى
3- خودشناسى براى خودسازى، محمد تقى مصباح یزدى
برای آشنایی با روش درمان خودارضایی توصیه می کنیم به آدرس زیر مراجعه کنید. ما در سایت پرسمان ارگ دو مقاله داریم که در رابطه با عوارض خودارضایی و درمان آن است. مطالعه و عمل به توصیه ها و راهکارهای ارایه شده در این زمینه موثر است. موفق باشید .