یونس بن عبدالرحمن از یاران امام رضا(ع) و از راویان ثقه شیعه است. وی امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را ملاقات کرده ولی تنها از امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) روایت نقل کرده است. منابع رجالی او را ستوده‌اند. امام رضا(ع) سه بار بهشت را برای یونس ضمانت کرده است. وی ۵۴ حج به جای آورد که آخرین آن‌ها به نیابت از امام رضا(ع) بود. یونس بن عبدالرحمن در سال ۲۰۸ه‍.ق وفات یافت. وی آثار مکتوب بسیاری از خود بر جای گذاشته است. نسب و کنیه یونس بن عبدالرحمن، از آن رو که آزاد شده علی بن یقطین بن موسی بود به «مولی آل یقطین» معروف است.[۱] کنیه‌اش ابومحمد[۲] و بنا بر برخی شواهد از منابع تاریخی نسبتش، قمّی است.[۳] سال ولادت او به صورت دقیقی ذکر نشده است ولی جمعی از عالمان رجالی تاریخ ولادتش را دوران زمامداری هشام بن عبدالملک ذکر کرده‌اند[۴] که با این حساب می‌توان گفت وی بین سال‌های ۱۰۵ تا ۱۲۵ق متولد شده است.
جایگاه علمی بنابر گزارش‌های تاریخی، امام رضا(ع) شیعیانی را که از وی دور بوده و دسترسی به ایشان نداشتند به یونس بن عبدالرحمن ارجاع می‌داد[۵] و او را معتمد خود و ثقه در امور دینی و سؤالات علمی شیعیان معرفی می‌کرد.[۶]
ابوهاشم جعفری نقل کرده است: کتاب «یوم و لیله» یونس بن عبد الرحمن را نزد امام عسکری(ع) بردم. حضرت با نظری دقیق به تمام کتاب نگاه کرد و تا آخر آن را ورق زد و فرمود: آنچه در این کتاب است، دین من و دین پدرانم است؛ تمام این کتاب حقّ و حقیقت است. خدواند به ازای هر کلمه از این کتاب نوری در قیامت به او عطا کند. همچنین درباره یونس گفته‌اند: علم امامان شیعه به چهار نفر منتهی می‌شود که یکی از آنان یونس بن عبدالرحمان است.[۷][۸]
از منظر امامان شیعه یونس نزد امامان شیعه و به خصوص امام رضا(ع) جایگاه ویژه‌ای داشت و بارها از وی با عنوان عبد صالح و بنده نیک خدا یاد شده است.[۹] امام رضا(ع) سه بار بهشت را از طرف خود و پدرانش برای وی ضمانت کرده[۱۰] و فرمود: «یونس بن عبدالرحمن در زمان خود مانند سلمان در زمان خود بود.»[۱۱]
در نقل دیگری، هنگامی که یونس از بدگویی مردم درباره خود و نزد امام هشتم شیعیان غمگین گردید، امام در دلجویی از او رضایت کامل خود را از وی اعلام کرد و عنوان نمود این قبیل بدگویی‌ها از رضایت امام نسبت به او نمی‌کاهد.[۱۲] یونس ۵۴ بار به حج تمتع و ۴۵ دفعه به عمره رفت.[۱۳] آخرین حج وی به نیابت از امام رضا(ع) بود.[۱۴]
——————————-
1. نجاشی، رجال، ص۴۴۶.
2. طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.
3. سمعانی، الانساب، ج۵، ص۶۲۹.
4. نجاشی، رجال، ص۴۴۶.
5. طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.
6. مجلسی، بحارالانوار، ج۲، ص۲۵۱.
7. طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۰.
8. نجاشی، رجال، ص۴۴۷.
9. طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۲ و ۷۸۳ و ۷۸۴.
10. طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.
11. طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۱.
12. مجلسی، بحارالانوار، ج۲، ص۶۶.
13. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۲۰۲.
14. اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۸۲. ( ویکی شیعه )