۳۰ تن از نوه‌های عبدالعزیز در صف تصاحب تاج و تخت

چهارشنبه ۲۴ دی ۱۳۹۳

خبرگزاری رویترز در مقاله ای به مسئله جانشینی ملک عبدالله پادشاه عربستان و چالش های پیش رو در این کشور پرداخت.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، در این مقاله که به قلم”محمد بزی” استاد دانشگاه نیویورک نوشته شده آمده است:

ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی در سخنرانی سالانه “سلطنتی” خود در ۶ژانویه ، ابراز امیدواری کرد که به جهان اطمینان بدهد که کشورش آماده است شوک اقتصادی ناشی از کاهش قیمت نفت را جذب کند و با درگیری های تشدید یافته در دو کشور همسایه، عراق و یمن، مقابله کند. اگر این سخنرانی را پادشاه ۹۰ ساله عربستان شخصا ارائه می کرد این پیام ممکن بود موثرتر باشد ، اما ملک عبدالله از ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۴ به علت بیماری ذات الریه در بیمارستان بستری است.

به جای او، ولیعهد سلمان به نیابت از پادشاه این سخنرانی سالانه را انجام داد. این تصویر – تصویر وارث پیری با مشکلات جسمی به جای یک پادشاه ۹۰ ساله – هم نتوانست به نگرانی ها در مورد اینکه آیا ملک عبدالله هنوز هم برای رهبری مناسب است یا نه، پاسخ دهد. سوالات بزرگتر در خصوص سیر جانشینی در یکی از مهم ترین تولیدکنندگان نفت جهان همچنان بدون جواب باقی مانده است.

سلمان ۷۹ ساله ، برادر ناتنی پادشاه و جانشین او ، در ماه های اخیر نقش عمومی بیشتری را بر عهده گرفته است، او ماه گذشته به جای عبدالله در نشست سران کشورهای حاشیه خلیج فارس در قطر حاضر شد. اما خود سلمان، مشکلات جسمانی دارد و بنا به گزارش‌ها از زوال عقل رنج می‌برد. اگر عبدالله بمیرد و یا ناتوان شود، و سلمان به تاج و تخت برسد، ممکن است برای مدت طولانی پادشاه نباشد. همچنین معلوم نیست که سلمان چه کسی را به عنوان ولیعهد خود تعیین کند- و این تصمیم بسیار مهم می‌تواند خاندان سلطنتی را بی‌ثبات سازد.

شاهزاده مقرن ۶۹ ساله که به عنوان رئیس اطلاعات عربستان و در دیگر پست های ارشد خدمت کرده است، سال گذشته توسط عبدالله به سمت تازه ایجاد شده معاون ولیعهدی منصوب شد، که او نفر دوم پس از پادشاه محسوب می‌شود. اما هر پادشاه جدیدی حق انتخاب ولیعهد خود را دارد. اگر سلمان از مقرن عبور کند این امر می تواند جنگ جانشینی در خاندان سعود را در بحبوحه بحران منطقه ای و بی ثباتی در بازارهای جهانی نفت به راه اندازد.

ورای جلوس قابل پیش بینی سلمان بر تاج و تخت، سلسله آل‌سعود با چالشی بزرگتر بر سر جانشینی در سیستم حکومت موروثی خود مواجه است. پادشاهی عربستان در سال ۱۹۳۲ توسط عبدالعزیز آل سعود تاسیس شد، و او بعد از خود سیستمی را به جا گذاشت که در آن تاج و تخت از پسر بزرگتر پادشاه به پسر کوچکتر می‌رسد(از پادشاه زمانی که در سال ۱۹۵۳ درگذشت ۳۵ پسر باقی ماند). با توجه به این که نسل قدیمی پسران عبدالعزیز در حال مرگ و یا انتقال به پیری هستند، پادشاهی عربستان هیچ برنامه روشنی برای واگذاری قدرت به نسل “جدید” اعضای خانواده سلطنتی– یعنی نوه های عبدالعزیز که حداقل ۳۰ نفر از آنها می‌توانند در صف تصاحب تاج و تخت باشند- ندارد.

مقرن جوانترین پسر بازمانده از عبدالعزیز است که هنوز هم به دنبال تصاحب تاج و تخت است (او چند خواهر و برادر مسن تر از خود داشت که درگذشته اند) . اگر مقرن پادشاه شود، او مجبور است از نسل سوم اعضای خانواده سلطنتی، ولیعهدی تعیین کند. مقرن در خانواده سلطنتی به اندازه کافی پشتیبانی قوی ندارد که یکی از پسران خود را به عنوان ولیعهد منصوب کند. یک نظریه این است که عبدالله، مقرن را به عنوان نفردوم منصوب کرده تا او مدیون به پسران عبدالله باشد، که وقتی تغییر نسل صورت بگیرد ، یکی از آنها می‌تواند پادشاه عربستان شود.

گذشته از بیماری پادشاه و سوالات بر سر جانشینی او ، عربستان سعودی با یک سری از تهدیدهای منطقه ای و اقتصادی مواجه است.

برجسته ترین مسئله این است که عربستان باید از پس سقوط قیمت نفت برآید. در ۷ ژانویه، نفت خام برنت، معیار بین المللی محسوب می شود، برای اولین بارپس از ماه مه ۲۰۰۹ به زیر ۵۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد –که بخشی از آن ناشی از امتناع عربستان برای کاهش سطح تولید بالا بوده است. در آخرین نشست اوپک در اواخر ماه نوامبر، عربستان سعودی ازکاهش تولید ، که قیمت ها را بالا می برد، جلوگیری کرد. در عوض، پادشاهی در تلاش است کنترل بیشتر بازارهای جهانی را به دست آورد، و نفت شیل ایالات متحده را که برای رقابتی ماندن نیازمند قیمت های بالاتری است، بیرون براند.

تاکنون، رهبران عربستان توانسته اند با افزایش تولید نفت برای جبران کاهش قیمت نفت و یا با دسترسی به ذخایر ارزی ۷۵۰ میلیارد دلاری این پادشاهی ،در برابر شوک های اقتصادی مقاومت کنند. اما این ها راه حل های طولانی مدت نیستند. رویترز در ادامه این مقاله به مسئله رقابت ریاض و تهران اشاره کرده و مدعی شده است:

چالش دیگر جانشین عبدالله مقابله با ایران، رقیب منطقه ای این کشور پادشاهی، خواهد بود. عربستان سعودی در چند عرصه مشغول جنگ نیابتی با ایران است. در سوریه، عراق، لبنان و یمن. پادشاهی عربستان از نفت به عنوان سلاحی برای مجازات ایران و روسیه، بخاطر حمایت از بشار اسد در سوریه، استفاده می کند. ایران در مواجهه با تحریم های غرب و انزوای اقتصادی، برای عمل به تعهدات بودجه ای خود متکی به آن است که هر بشکه نفت ۱۰۰ دلار یا بیشتر باقی بماند.

این جنگ نیابتی در سوریه و عراق شدت بیشتری دارد. پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، رژیم های سنی همسایه از شبه نظامیان سنی حمایت کردند، در حالی که ایران از دولت عراق پشتیبانی می کند. هنگامی که رژیم های مختلف منطقه متوجه شدند که ایالات متحده در جنگ عراق شکست خواهد خورد، آنها برای حفاظت از منافع خود و برای به دست آوردن چیزی پس از عقب نشینی آمریکا، شروع به مانور کردند. عربستان سعودی، که عراق را به عنوان خاکریز نفوذ ایران می دید، سعی کرد دولت بغداد را بی ثبات کند.

سلسله سعود خود را رهبر به حق جهان اسلام می بیند ، اما چندین دهه است که ایران این رهبری را به چالش کشیده است. اگر چه عربستان سعودی دارای اکثریت سنی است، حاکمان آن ازنفوذ بالقوه ایران بر جمعیت شیعه قابل ملاحظه، و گاهی اوقات-ناآرام، متمرکز در استان نفت خیز شرقی این کشور بیم دارد.

رهبر جدید عربستان بعید است خطوط کلی سیاست خارجی این کشور را تغییردهد و یا استفاده از نفت برای به اجرا درآوردن منافع خود و تلاش برای مهار ایران را کنار بگذارد. اما پادشاه جدید و حلقه درونی او با تصمیماتی در مورد جانشینی که می تواند خانواده حاکم و نسل های آینده سلطنتی را تغییر شکل دهد، روبرو هستند.