اهمیت، برجستگی و راز ماندگاری عید غدیر در چیست؟

هجدهم ذی‌الحجه مصادف با عید سعید غدیر خم عید الله الاکبر است. انتصاب حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام به عنوان ولی و امام بر حق بلافصل مسلمانان به‌خصوص پیروان اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام به اهمیت این روز افزوده است. عید غدیر، دستور ابقای ولایت در نظام عالم تا روز قیامت و بیانگرحق‌طلبی و لزوم پیگیری اجرای عدالت است. خدای متعال به پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله دستور مؤکد فرمودند حضرت امیرالمؤمنین سلام‌الله علیه را به جانشینی خود معرفی کند. اهمیت موضوع به اصطلاح امروزی حتی تلقی تهدید دارد. اگر این کار را نکنی، رسالت خود را ابلاغ نکرده‌ای: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ» (1)؛ به این معنا که ای پیامبر! آنچه را از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شد، ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، پیامت را نرسانده‌ای. رسول خدا صلی‌الله علیه و آله خطاب به عموم حاجیان یا به عبارتی بیش از صدو بیست هزار حاجی، بر بالای بلندی ایستادند و فرمودند شما مردم تا به حال مطلبی غیر صلاح خود از من شنیده‌اید؟ مردم پاسخ دادند که نه. فرمودند آیا آنچه به صلاح شما بوده، به شما گفته‌ام؟ گفتند بله، تو اولی به نفس ما هستی.معنای اولی به نفس چیست؟یعنی اگر امر دایر باشد میان اینکه تو از بین بروی یا ما، ما باید جان خود را فدای تو کنیم. مردم این مطلب را با اعتقاد و در حالی که تازه از حج برمی‌گشتند اعلام کردند.سپس پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمودند: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» یعنی هر کسی که من مولای او بوده‌ام، اینک علی مولای اوست. یعنی حکم علی نسبت به مردم همانند حکم رسول خدا صلی‌الله علیه و آله به مردم است. این حکم از آن روز به یاد مردم ماند و آن روز را که چنین حکم بزرگ الهی به مردم اعلام شد، عید غدیر نامیدند. در حقیقت دستور بر ابقای ولایت در نظام عالم بود تا روز قیامت. چون ابقای حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام بر مقام ولایت منجر می‌شود به ولایت حضرت مهدی سلام‌الله علیه تا قیامت خواهد شد.درواقع راه نجات و سعادت مردم از این طریق تا ابد تعیین شده و به همین دلیل ما سالروز ابلاغ این حکم ارزشمند و بزرگ را پاس می‌داریم. نتیجه آن است ‌که حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام، امام معصوم و واجب الاطاعت است آن است که او به امر خدای تعالی یازده فرزند خود را یکی پس از دیگری به عنوان ولی معصوم ابقا کرده است. چنانکه پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله، دوازده معصوم را به ترتیب نام برده و ابقا کرده است.همانطور که صریح اعلام ابقای رسالت با اعلام امامت بود، ولایت حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام نیز با صراحت ابقای امامت دوازده امام هم بود. ولایت آن حضرت منجر به ابقای ولایت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌شود.پاسداری از ولایت:در قرآن کریم تصریح شده است که خدای تعالی دین اسلام را تا قیامت برای شما قرار داده و تعیین فرموده است. از جمله آنجا که می‌فرماید: «وَمَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلَامِ دِینًا فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ» به این معنا که هر کسی غیر اسلام حقیقی دین دیگری برگزیند از او پذیرفته نخواهد شد و او در قیامت از خاسرین و زیانکاران است.(2)؛
یادآوری این نکته هم ضرورت دارد که دین بدون ولی معصوم که عالم و عامل به آن باشد امکان ندارد. درواقع دین متولی می‌خواهد که متولی آن ولی معصوم زنده است که همواره باید حضور داشته باشد. اگر بنا باشد دین تا به قیامت پایدار باشد، تا به قیامت ولی معصوم زنده‌ای می‌خواهد و این امر در روزگار ما در مقام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تبیین شده است.
این تأکید عجیب از جانب رسول اکرم صلی الله علیه و آله وجود داشت که: «حاضرین به غایبین برسانند، و پدران به فرزندان» چرا که بعضی چیزها ارزش و تأثیرشان زیاد نیست، برای همین هم ماندگاری، یا به تعبیر دیگر، تاریخ مصرف کوتاهی دارند. گاهی هم ماندگاری یک چیز به این دلیل کوتاه است که به گروهی خاص یا دوره‌ای محدود، اختصاص دارد. اما در مقابل، بعضی چیزها همه گانی‌اند، در همه دوره‌ها، برای همه زمان‌ها و مکان‌ها؛ پس به همین نسبت باقی و پایدار و ماندگارند و دستور داده شده که حفظ شوند، نگهداری و مراقبت گردند.
اتفاق بزرگی که در سال دهم هجری در منطقه غدیر خم افتاد، برخلاف آنچه که بعضی گمان می‌کنند، تنها مربوط به مخاطبان آن روز نبود. درست است که مربوط به ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام بود نه فقط دوستی با ایشان، و درست است که اعتقاد به ولایت ایشان برای همه مسلمانان تا روز قیامت، لازمه ایمانشان است و از این جهت هم محدود به آن گروهی که معاصر با ایشان بودند، نبود. اما باید توجه کنیم که مسأله، فقط طرح ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام نبوده است، بلکه معرفی سلسله امامت و مجموعه جانشینان رسول گرامی‌ خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود که دو ماه و ده روز بعد رحلت می‌فرمودند و اسلامی‌ را که برای رشد و نموش از هیچ کوشش و مجاهدتی دریغ نکردند را به امانت می‌گذاردند و می‌رفتند. اسلامی‌که دامنه حیات و ماندگاریش تا قیامت ادامه پیدا می‌کند و باید برای حفظ و ترقی‌اش، فکری اساسی و بنیادین و صددرصدی می‌شد تا از گزند انحرافات و تحریفات داخلی و یا دشمنی‌ها و تهدیدهای خارجی محافظت شود.
عید غدیر خم، روز سرنوشت ساز تاریخ اسلام تا هنگامه قیامت بود. روز معرفی سلسله هادیانی که نگاهداران و نگاهبانان پیام جاوید پروردگارند و برای این مهم، کاملاً آماده و سزاوارند. روز ناامیدی طمع‌کارانی که به امید روزهای پس از رسول صلی الله علیه و آله و سلم نشسته بودند. «..الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دینا». (3)؛ و روز تعیین مصادیق رهبران امت.
سراسر خطبه غدیر مملو از این حقیقت است. حضرت پس از هر چند جمله‌ای که می‌فرمودند، این نکته را گوشزد می‌شدند. مثلاً فرمودند: «فَإِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ هُوَ وَلِیُّکُمْ وَ إِلَهُکُمْ ثُمَّ مِنْ دُونِهِ رَسُولُکُمْ مُحَمَّدٌ وَلِیُّکُمْ وَ الْقَائِمُ الْمُخَاطِبُ لَکُمْ ثُمَّ مِنْ بَعْدِی عَلِیٌّ وَلِیُّکُمْ وَ إِمَامُکُمْ بِأَمْرِ اللهِ رَبِّکُمْ ثُمَّ الْإِمَامَةُ فِی ذُرِّیَّتِی مِنْ وُلْدِهِ إِلَى یَوْمِ تَلْقَوْنَ اللهَ عَزَّ اسْمُهُ وَ رَسُولُه ؛ (4)؛ پس همانا خدای عزیز و جلیل ولی و پروردگارتان است و پس از او پیامبرتان محمد صلی الله علیه و آله و سلم ولی شماست که در مقابل شما به پاخاسته و به شما خطاب می‌کند. سپس بعد از من علی علیه السلام ولی شما و امامتان به امر خدا و پروردگارتان خواهد بود و امامت در نسل من از فرزندان علی علیه السلام است تا روزی که خدای عزیز و رسولش را ملاقات کنید» و: «نَبِیُّکُمْ خَیْرُ نَبِیٍّ وَ وَصِیُّکُمْ خَیْرُ وَصِیٍّ وَ بَنُوهُ خَیْرُ الْأَوْصِیَاءِ مَعَاشِرَ النَّاسِ ذُرِّیَّةُ کُلِّ نَبِیٍّ مِنْ صُلْبِهِ وَ ذُرِّیَّتِی مِنْ صُلْبِ عَلِی؛ (5)؛ پیامبرتان بهترین پیامبر و وصیتان بهترین وصی و فرزندانش بهترین اوصیا هستند. ای مردم! ذریه هر پیامبری از صلب و فرزندان اوست و ذریه من از فرزندان علی است. مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّی أَدَعُهَا إِمَامَةً وَ وِرَاثَةً فِی عَقِبِی إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَة؛ (6)؛ ای مردم! همانا من تا روز قیامت امامت و وراثت را در نسل و فرزندانم به جا گذاشتم.»
در چندین مورد نیز به صراحت از حضرت مهدی اسم برده شده است مثلاً آمده است: «مَعَاشِرَ النَّاسِ النُّورُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیَّ مَسْلُوکٌ ثُمَّ فِی عَلِیٍّ ثُمَّ فِی النَّسْلِ مِنْهُ إِلَى الْقَائِمِ الْمَهْدِیِّ الَّذِی یَأْخُذُ بِحَقِّ اللَّهِ وَ بِکُلِّ حَقٍّ هُوَ لَنَا؛ (همان.) مَعَاشِرَ النَّاسِ أَلَا وَ إِنِّی مُنْذِرٌ وَ عَلِیٌّ هَادٍ مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّی نَبِیٌّ وَ عَلِیٌّ وَصِیِّی أَلَا إِنَّ خَاتَمَ الْأَئِمَّةِ مِنَّا الْقَائِمُ الْمَهْدِیُّ أَلَا إِنَّهُ الظَّاهِرُ عَلَى الدِّینِ أَلَا إِنَّهُ الْمُنْتَقِمُ مِنَ الظَّالِمِین .» (7)؛
و دوباره و دوباره در قالب جملات گوناگون تا پایان خطبه، این مطلب تکرار و تکرار می‌شود.
پس این فرمایشات و فرامین، فقط برای مخاطبان آن روز نبود فقط تکلیف آنان را معین نمی‌کرد که بدانند بعد از رسول گرامی‌ خدای متعال صلی الله علیه و آله و سلم به چه کسی مراجعه کنند؛ بلکه برای هر مکلف معتقدی، برای هر جویای حقی، برای هر مدعی پیروی از پیامبر، پیام داشت و تعیین کننده بود. لابلای خطبه و فرمایشاتشان، جملاتی هست که نشان می‌دهد حضرت می‌خواسته‌اند صدا به همه برسد و توجه داشته‌اند که مبادا کلامشان برای کسی یا بخشی از جمعیت، مبهم و غیر واضح باشد، به خوبی به این نکته هم دقت داشته‌اند که دیگرانی که در آن زمان و در آن جمعیت با شکوه شرکت نداشته‌اند هم مخاطب این کلام هستند. حتی دیگرانی که هنوز مسلمان نیستند و یا اصلاً متولد نشده‌اند. چرا که هر کس در هر زمانی که زندگی می‌کند هم باید حجت و ولیّ زمان خود را بشناسد و هم به ولایت اولیای قبل اعتقاد و التزام داشته باشد.
حضرت راه کاری را تعیین فرموده و به این ترتیب کلامشان را تا ابد به همه مخاطبانشان رسانده‌اند والبته این راه کار را هم تکلیف کرده‌اند: «مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّی أَدَعُهَا إِمَامَةً وَ وِرَاثَةً فِی عَقِبِی إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ قَدْ بَلَّغْتُ مَا أُمِرْتُ بِتَبْلِیغِهِ (اشاره به دستور خداوند متعال: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرین». (8) حُجَّةً عَلَى کُلِّ حَاضِرٍ وَ غَائِبٍ وَ عَلَى کُلِّ أَحَدٍ مِمَّنْ شَهِدَ أَوْ لَمْ یَشْهَدْ وُلِدَ أَوْ لَمْ یُولَدْ فَلْیُبَلِّغِ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الْوَالِدُ الْوَلَدَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ؛ (9)؛ ای مردم! همانا من، امامت و وراثت را تا روز قیامت در فرزندانم به جا گذاشتم و قطعاً آن چیزی را که مأمور به ابلاغش بودم، رساندم تا حجت و سندی باشد بر هر حاضر و غائبی و بر هر کسی که شاهد است یا نیست، متولد شده است یا نه؛ پس حاضران به غائبان برسانند و پدران به فرزندان تا روز قیامت.» غدیر سند حقانیت عقیده شیعه و مدال افتخار او برای عمل به سفارش نبی گرامی ‌حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم در پذیرش ولایت همه ائمه معصومین علیهم السلام است. بماند که عده‌ای حتی ولایت مصداق بارز این گروه، یعنی حضرت علی علیه السلام ـ که در آن روز رسماً معرفی شدند و با دست نشان داده شدند ـ را هم نپذیرفتند تا چه رسد به ائمه بعدی علیهم السلام!
پس کسانی که به تشیع مفتخرند باید بدانند که یکی از وظائفشان، رساندن پیام غدیر به دیگران و نسل‌های بعد است. منتظر امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف حقانیت مولای غریبش را از غدیر تا به امروز فریاد می‌کشد و سینه به سینه، نسل به نسل می‌گوید و می‌نویسد و می‌سراید و می‌خواند. به اولادش می‌گوید که داستان غدیر چه بود و در آن، چه مطالبی گذشت. هم وصایت امیرالمؤمنین علیه السلام را می‌گوید و هم ولایت دیگر ائمه علیهم السلام را در زمان‌های بعد. به اولادش سفارش می‌کند که: عزیز جانم! تو هم به فرزندانت بگو و سفارش کن که آنها هم بگویند. منتظر، خود را در امروز مخاطب آن روز رسول گرامی صلی الله علیه و آله و سلم می‌بیند و امام زمانش و پدران بزرگوارشان علیهم السلام را از همان روز می‌شناسد و می‌شناساند.
ما صدای رسول را شنیدیم و می‌دانیم که دین ایشان، خاتم ادیان بود و دامنه ولایتشان تا قیامت را قبول داریم. می‌دانیم که همه انسان‌‌های معاصر ما در دوره رسالت ایشان هستند و می‌دانیم که حضرت فرمودند: به گوش دیگران هم برسانید که اوصیای من چه کسانی هستند.
ـــــــــ
(1). سوره مبارکه مائده/آیه شریفه 67.
(2). سوره مبارکه آل عمران/ آیه شریفه 85.
(3). سوره مبارکه مائده/آیه شریفه3.
(4). احتجاج، ج1، ص59.
(5). همان، ص61.
(6). همان، ص 62.
(7). همان، ص63.
(8). سوره مائده/67.
(9). احتجاج، ج1، ص 62.