خانه » همه » مذهبی » محمد ارباب قمی

محمد ارباب قمی

محمد ارباب قمی
gif;base64,R0lGODlhAQABAAAAACH5BAEKAAEALAAAAAABAAEAAAICTAEAOw== - محمد ارباب قمی
اطلاعات فردی
لقب ارباب
تاریخ تولد ۱۲۷۳ق
زادگاه قم
محل زندگی قم • سامرانجف
تاریخ وفات ۱۳۴۱ق
محل دفن قبرستان شیخان
شهر وفات قم
اطلاعات علمی
استادان میرزای شیرازیمیرزا حبیب‌الله رشتیآخوند خراسانی
شاگردان شیخ عباس قمیمیرزا محمد فیض قمیمیرزا محمد کبیر قمی
محل تحصیل سامرا • نجف
اجازه روایت از محدث نوریشیخ الشریعة اصفهانیمیرزا حسین خلیلی تهرانی
اجازه اجتهاد از میرزا حبیب‌الله رشتیآخوند خراسانی
تألیفات الاربعین الحسینیة • تشیید البنیان
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی اقامه نماز جماعت • حل و فصل دعاوی

میرزا محمد ارباب قمی (درگذشت:۱۲۷۳۱۳۴۱ق) از فقیهان شیعه در قرن چهاردهم قمری است. او تحصیلات علوم دینی را در دو حوزه سامرا و نجف گذراند و از بزرگان حوزه نجف، اجازاتی را اخذ کرد. ارباب قمی پس از بازگشت به ایران در قم به تدریس، تألیف و وعظ مشغول شد. کتاب الاربعین الحسینیة درباره امام حسین(ع) مشهورترین اثر اوست. مزار میرزا محمد ارباب در قبرستان شیخان قم قرار دارد.

ولادت و وفات

میرزا محمد ارباب در سال ۱۲۷۳ق در قم به دنیا آمد. او خودش را میرزا محمد قمی معرفی کرده است.[۱]

پدرش «محمدتقی بیگ ارباب»، معروف به ارباب جان بابا، از ادیبان شهر قم در دوره ناصرالدین شاه بود.[۲] قول و تصديق او در نزد تمام استادان اين فنون برهان قاطع به شمار مى‏‌رفت‏.[۳] از نوشته‌های او دو کتاب در دست است؛ مقتل منظوم امام حسين(ع) و تاريخ دارالايمان قم.[۴] مرقدش در صحن عتيق حرم حضرت معصومه(س) می‌باشد.[۵]

میرزا محمد ارباب در جمادی‌الاولی سال ۱۳۴۱ق در ۶۸ سالگی درگذشت و در قبرستان شیخان قم، دفن شد.[۶] او را اشراقی واعظ قمی نیز خوانده‌اند.[۷]

فرزندان

میرزا محمد ارباب قمی داماد شیخ حسین قمی کوچه‌حرمی از شگردان شیخ انصاری٬ بود.[۸] ارباب قمی شش فرزندِ پسر دارد:

  • محمدباقر ربانی
  • محمدتقی اشراقی مدفون در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س)؛ او اجتهاد داشت و اربعين حديث، تقريرات مكاسب آيت الله حايرى را نگاشته است.[۹]
  • محسن اشراقی از واعظان قم
  • محمد اشراقی
  • صالح اشراقی
  • سعید اشراقی از واعظان قم.[۱۰]

تحصیلات

ارباب قمی، ابتدا برای تحصیل ادبیات به تهران رفت. سپس به قم بازگشت و مدتی درس خواند. چندی بعد به همراه «ملا عبدالله قمی» و «ملا حسین قمی» عازم سامرا شد و سالیانی اندک در درس میرزای شیرازی شرکت کرد.ارباب از این فقیه بزرگ شیعه اجازه نقل روایت دارد. [۱۱] [۱۲]

محمد ارباب قمی در ادامه تحصیل خویش با ملا عبدالله، رهسپار نجف شد و سال‌های بسیاری در درس میرزا حبیب‌الله رشتی و محمدکاظم آخوند خراسانی حضور یافت و از مرحوم آخوند اجازه اجتهاد گرفت. او در این زمان مرجع بزرگان عصر خود و مورد تمجید دانشمندان بود.[۱۳] او را جامع معقول و منقول می‌دانستند.[۱۴]

میرزا حسین نوری دیگر استاد ارباب قمی بود که بدو اجازه نقل روایت داد و کار مقابله و تصحیح کتاب بزرگ بحار الانوار را به او سپرد.[۱۵]

میرزا حسین خلیلی تهرانی نیز از اساتید و مشایخ اجازه ارباب است. او آخرین حدیث کتاب خود را از سلسله میرزا حسین خلیلی تهرانی، سید محمد هندی نجفی، شیخ الشریعه اصفهانی و محدث نوری نقل کرده است.[۱۶]

بازگشت به قم

ارباب قمی به قم بازگشت و در زادگاه خویش، کرسی درس و بحث حوزه را برپا داشت. توان علمی‌اش به زودی به او ریاستی عام و شهرتی عظیم بخشید و فقاهتش زبانزد گردید.[۱۷]
تألیف کتاب، اقامه نماز جماعت و حل و فصل دعاوی دیگر دل‌مشغولی ارباب بود.[۱۸] [۱۹] [۲۰]

هنوز حوزه علميه قم به دست شيخ عبد الكريم حائرى تاسیس نشده بود که ارباب قمی در آن شهر مقدس مرجعيت دينى داشت و در امور دنیوی و اخروی مردم نقش ویژه ای ایفا می کرد.[۲۱] همه بزرگان نامش را به احترام می‌بردند و مقبولیتی عظیم داشت.[۲۲] آن سان که گفته اند از ترس او عمال دولتی جر‌أت نداشتند قیمت آرد گندم را افزایش دهند.[۲۳]

وقتی شيخ عبد الكريم حائرى به قم آمد در تقویت جایگاه او بسیار کوشید حتی روزی به شاگردانش گفت: برخیزید و سر درس حاج شیخ بروید.[۲۴]

شاگردان

در شمار شاگردان میرزا محمد ارباب، این افراد نام برده شده‌اند:

  • امام خمینی؛ او در اخلاق و عرفان از ميرزا محمّد ارباب، بهره جسته است.[۲۵]
  • عباس قمی (درگذشت:۱۳۵۹ق)
  • محمد فیض قمی (درگذشت:۱۳۷۰ق)
  • محمد کبیر قمی (درگذشت:۱۳۶۹ق)
  • ابوالحسن فقیهی قمی
  • احمد فقیهی قمی
  • حسن نویسی قمی (درگذشت:۱۳۷۱ق)
  • علی‌‎اکبر برقعی (درگذشت:۱۴۰۷ق)
  • علی‌محمد باغ‌پنبه‌ای قمی
  • محمدباقر ربانی، فرزندش
  • محمدتقی اشراقی (درگذشت:۱۳۶۸ق)، فرزندش
  • محمدصادق طاهری
  • محمدصادق فقیهی قمی
  • ناصرالدین قمی (درگذشت:۱۳۶۳ق).[۲۶]

آثار

200px %DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8 %D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86 %D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%87 - محمد ارباب قمی

کتاب الاربعین الحسینیه

میرزا ارباب قمی بیش از صد کتاب را تصحیح و مقابله نمود تا دسترسی آیندگان را به آنها تسهیل گرداند.[۲۹] او کتابخانه بزرگی داشت که حاوی کتاب های نفیس خطی و چاپی بود و خودش بر بسیاری از آنها تعلیق نوشت.[۳۰]

اشعار

ارباب قمی به عربی و فارسی شعر می‌سرود و سروده‌هایش در مجالس و منابر خوانده می‌شد. از جمله اشعار مشهور او شعری است که در توسل به امام زمان(ع) سروده است:

چه خوش باشد که بعد از انتظاری به امّیدی رسند امیدواران
جمال اللَّه شود از غیب، طالع پدیدار آید اندر بزم یاران
دَمَد از قرن قدرت، نفخه صور ببارد ابر رحمت، آب باران
به آواز أنا الحق، مرغ توحید کند پرواز، اندر شاخساران
جهان شد تیره چون شب‌های تاریک خدایا! در رسان خورشید تابان
تو‌ای جام جهان، رخساره بنما که خستند از تعب، آیینه‌داران
ببین ما را اسیر بند کفّار گرفتار شکنج روزگاران
قدم در کربلا بگذار و بستان سر پُرخون ز دست نیزه‌داران
تو‌ ای دست خدا، از شَسْت قدرت بکش تیر از گلوی شیرخواران
خبر داری که از سمّ ستوران دگر جسمی نماند از شه‌سواران؟.[۳۱]

پانویس

  1. ارباب قمی،الاربعین الحسینیه، ۱۳۷۹ش٬ ص ۳۳۷
  2. ارباب قمی،الاربعین الحسینیه، ۱۳۷۹ش، ص۶و۷.
  3. مستوفی، شرح زندگانى من، ۱۳۸۴ش٬ ‏ج۱، ص۵۱۷
  4. ارباب قمی،الاربعین الحسینیه،۱۳۷۹ش، ص۶.
  5. جواهر کلام، تربت پاكان قم، ۱۴۲۴ق٬ ج۳، ص۱۴۵۵
  6. ارباب قمی،الاربعین الحسینیه، ۱۳۷۹ش، ص۹.
  7. مشار، فهرست كتابهاى چاپى فارسى، ج‏۱، ص۱۳۹۰
  8. جواهر کلام٬ تربت پاكان قم، ۱۴۲۴ق٬ ج‏۱، ص۶۱۴
  9. مشار٬ مؤلفين كتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاكنون، ۱۳۴۰ش٬ ج‏۲، ص۲۴۶
  10. نجوم امت ۱۳(آیةالله میرزا محمد قمی معروف به ارباب)، ۱۳۶۵ش، ص۸۷و۸۸.
  11. ارباب قمی،الاربعین الحسینیه،۱۳۷۹ش، ص۹ و ۱۵.
  12. میرزا محمّد ارباب قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه.
  13. مدرس تبریزی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ۱۳۶۹ش٬ ج۳٬ ص۳۲۰ و ج۴، ص۴۸۹.
  14. ناصر الشریعه، تاریخ قم، ۱۳۸۳ش٬ ص۳۴۵
  15. نجوم امت ۱۳(آیةالله میرزا محمد قمی معروف به ارباب)، ۱۳۶۵ش، ص۸۴.
  16. ارباب قمی،الاربعین الحسینیه،۱۳۷۹ش، ص۳۳۷.
  17. مدرس تبریزی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ۱۳۶۹ش٬ ج۴، ص۴۸۹.
  18. ارباب قمی،الاربعین الحسینیه،، ۱۳۷۹ش، ص۹.
  19. میرزا محمّد ارباب قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه.
  20. حضرت آیت‌الله میرزا محمد ارباب، سایت وارثون.
  21. روزشمار تاريخ معاصر ايران،ج‏۲، ص۶۱۴
  22. آقابزرگ تهرانى، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، ۱۴۰۳ق٬ ج۱٬ ص۴۲۵.
  23. مصاحبه با حجة الاسلام والمسلمين دكترسيد مصطفى محقق داماد، ۱۳۸۳ش، ص۲
  24. نجوم امت ۱۳(آیةالله میرزا محمد قمی معروف به ارباب)، ۱۳۶۵ش، ص۸۸.
  25. وفايی، تاريخ حديث شيعه از آغاز سده چهاردهم هجري تا امروز، ۱۳۹۰ش٬ ج۱ ، ص۸۸
  26. نجوم امت ۱۳(آیةالله میرزا محمد قمی معروف به ارباب)، ۱۳۶۵ش، ص۸۳و۸۴.
  27. نجوم امت ۱۳(آیةالله میرزا محمد قمی معروف به ارباب)، ۱۳۶۵ش، ص۸۴.
  28. نجوم امت ۱۳(آیةالله میرزا محمد قمی معروف به ارباب)، ۱۳۶۵ش، ص۸۴و۸۵.
  29. آقا بزرگ تهرانی٬ الذّريعة إلى تصانيف الشّيعه، ۱۴۰۳ق٬ ج۲۴، ص۴۵
  30. حسينی٬ تراجم الرجال٬ ۱۴۱۴ق٬ ج۲ ٬ ص۵۵۰
  31. میرزا محمّد ارباب قمی، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه.

منابع

  • مجله نور علم، نجوم امت ۱۳(آیةالله میرزا محمد قمی)، تیر ۱۳۶۵ – شماره ۱۶.
  • زندگینامه حاج محمد ارباب قمی، ، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ بازدید: ۲۱ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • حضرت آیت‌الله میرزا محمد ارباب، سایت وارثون، تاریخ بازدید: ۲۱ فروردین ۱۴۰۰ش.
  • ارباب قمی، میرزا محمد،الاربعین، تهران، اسوه، ۱۳۷۹ش.
  • مستوفى‏، عبدالله، شرح زندگانى من‏، تهران، زوار، چ پنجم‏، ۱۳۸۴ش.
  • جواهر كلام، عبد الحسين، تربت پاكان قم، قم، انصاريان ، چاپ ۱، ۱۴۲۴ق.
  • مدرس تبریزی، محمدعلی٬ ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، کتابفروشی خیام، چاپ سوم، ۱۳۶۹ش.
  • وفايی، مرتضی٬ تاريخ حديث شيعه از آغاز سده چهاردهم هجري تا امروز، قم، پژوهشكده علوم و معارف حديث، چ اول، ۱۳۹۰ش
  • حسينی، سيد احمد، تراجم الرجال، قم٬ مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي، ۱۴۱۴ق.
  • ناصر الشریعه، محمد حسن، تاریخ قم، تصحیح علی دوانی، تهران، رهنمون، چ اول، ۱۳۸۳ش.
  • آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، بيروت، دار الأضواء، چ۳، ۱۴۰۳ق.
  • مصاحبه با حجة الاسلام والمسلمين دكتر سيد مصطفى محقق داماد، در نشريه حوزه، شماره ۱۲۵، دی ۱۳۸۳ش.
  • مشار، خان بابا، فهرست كتاب‌هاى چاپى فارسى، تهران، مؤلف٬ چ۱، ۱۳۵۰ش.
  • مشار، خان بابا، مؤلفين كتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاكنون، بى نا٬ بى جا، چ۱، ۱۳۴۰ش.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد