ترندنیوز مطالب مذهبی+آموزشی+سرگرمی+خبری
1.حکومت اسلامی در عصر غیبت در کنار توجه به نیازهای مادی افراد جامعه(خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت، عدالت و مقابله با فقر و فساد، امنیت و…) که در سایر نظام های سیاسی نیز به عنوان وظایف حکومت ها بر شمرده می شود. به نیازهای روحی، معنوی و اخلاقی افراد جامعه نیز توجه داشته و به دنبال ترویج و تحکیم ارزش ها در میان افراد جامعه است.
«الذین ان مکّنّاهم فی الارض اقاموا الصّلوه و اتواالزکوه وامروا بالمعروف و نهوا عن المنکرو لله عاقبه الامور؛همان کسانی که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم , نماز را برپا می دارند و زکات می دهند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و پایان همه کارها از آن خداست .» (سوره حج , آیه 41)
بر اساس این آیه شریفه، حکومت اسلامی هم به جنبه های دینی و معنوی توجه نموده ( اقاموا الصلوه ) و هم جنبه های اقتصادی و مالی را از نظر دور نداشته( اتوا الزکوه) و در مسیر اشاعه خوبی ها و نیکی ها گام برداشته و با هرگونه فساد و انحراف مبارزه می کند (امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر)
حضرت علی علیه السلام نیز فلسفه برپایی حکومت اسلامی را این گونه ترسیم می فرمایند:
«اللهم انّک تعلم انّه لم یکن الذی کان منّا منافسه فی سلطان ولا التماس شی من فضول الحطام ولکن لنردّ المعالم من دینک و نظهر الاصلاح فی بلادک ، فیأمن المظلومون من عبادک و تقام المعطّله من حدودک؛ خدایا تو می دانی که جنگ و درگیری ما برای به دست آوردن قدرت و حکومت و دنیا و ثروت نبود ، بلکه می خواستیم نشانه های حق و دین تو را به جایگاه خویش بازگردانیم و در سرزمین های تو اصلاح را ظاهر کنیم ، تا بندگان ستمدیده ات در امن و امان زندگی کنند و قوانین و مقررات فراموش شده تو را بار دیگر اجرا کنند .»( نهج البلاغه ، خطبه 131)
2.بدیهی است که اهداف و وظایف ترسیم شده برای حکومت اسلامی، صرفاً در حوزه اندیشه و تئوری نبوده و عملی و قابل تحقق است و اساساً تشکیل حکومت اسلامی برای دستیابی به این اهداف است. در عین حال به منظور تحقق این اهداف، صرف تشکیل حکومت دینی کافی نبوده و باید شرایط و زمینه های تحقق این اهداف فراهم گردد و موانع و آسیب های فرا روی حکومت دینی برطرف گردد. این گونه نیست که حکومت دینی تحت هر شرایطی و با وجود موانع بتواند به اهداف مورد نظر خود دست یابد و وظایف خود را به طور کامل انجام دهد.
از مهمترین زمینه ها و شرایط تحقق اهداف در حکومت دینی می توان به این موارد اشاره کرد.
الف. همراهی مردم با حکومت دینی
درست است که حکومت دینی این اهداف و مسئولیت ها را بر عهده دارد، اما دستیابی به این اهداف نیازمند همراهی و مشارکت مردم با حکومت دینی و انجام مسئولیت ها توسط مردم است. به عنوان مثال تحقق عدالت یکی از اهداف و مسئولیت های حکومت دینی است و به عنوان یکی از اهداف بعثت پیامبران برشمرده شده است. « لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط؛ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند .» (سوره حدید، آیه 25) نکته جالب در این آیه شریفه اینکه در جمله « لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» از خود جوشى مردم سخن مى گوید، نمى فرماید: هدف این بوده که انبیاء انسانها را وادار به اقامه قسط کنند، بلکه مى گوید: هدف این بوده که مردم مجرى قسط و عدل باشند آرى مهم این است که مردم چنان ساخته شوند که خود مجرى عدالت گردند، و این راه را با پاى خویش بپویند. (مکارم شیرازی , ناصر ، تفسیر نمونه ، تهران: دار الکتب الاسلامیه ، 1374، ج23، ص 372)
مردم اگر خواهان تحقق عدالت هستند، نمی توانند نسبت به این مسأله بی تفاوت بوده و همه مسئولیت را متوجه حکومت دینی نمایند. یا اگر تهدیدی نسبت به امنیت کشور وجود دارد، مردم باید در صحنه حضور داشته باشند.
امروز بخشی از ناهنجاریهای جامعه به دلیل عدم همراهی مردم با حکومت اسلامی است، به عنوان نمونه در زمینه حجاب و پوشش با ناهنجاریهایی در جامعه مواجه هستیم، گرچه در مسئولیت حکومت دینی در این زمینه تردیدی وجود ندارد و بخشی از وضعیت موجود، نتیجه ضعف فرهنگ سازی و برنامه ریزی جامع و منطقی و وجود برخی مشکلات اجتماعی و اقتصادی به عنوان زمینه های آن است، اما بخش دیگری از این مسأله متوجه خانواده ها و کم توجهی به این مقوله و دنیاگرایی و عدم توجه به مسئولیت اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر و… است.
ب. وجود مسئولان تراز حکومت اسلامی
برای دستیابی به اهداف مورد نظر حکومت دینی، باید مسئولانی دغدغه مند و معتقد به مبانی حکومت اسلامی و در تراز آن وجود داشته باشند، تا بتوانند این اهداف را جامه عمل بپوشانند. اگر مسئولی که در حکومت دینی مسئولیت را پذیرفته است در انجام مسئولیت های خود کوتاهی و اهمالی داشته باشد، نمی تواند انتظار داشت که به صرف تشکیل حکومت و وجود رهبری، می توان همه مسائل جزیی و کلان جامعه و اهداف حکومت دینی را در گستره گسترده آن تحقق بخشید.
به طور خاص در الگوی جمهوری اسلامی، عمده مسئولان کشور توسط مردم انتخاب می شوند، اگر مسئولانی که توسط مردم انتخاب می شوند از باورمندی لازم نسبت به حکومت دینی و توانایی تحقق اهداف و انجام مسئولیت ها، برخوردار نباشند، نمی توان انتظار تحقق اهداف را داشت.
مسئولانی که چشم به الگوهای غیر دینی داشته و دلبسته به آن هستند، چگونه می تواند اهداف حکومت دینی را تحقق ببخشند. امروز در کشور ما به طور خاص در عرصه اقتصادی، تفکری حاکم است که به دنبال نسخه برداری از الگوی لیبرال توسعه است و چشم امید به بیرون کشور بسته و از ظرفیت ها و امکانات داخلی کشور غافل شده است، آیا مشکلات اقتصادی کشور را باید به حساب حکومت دینی و ناکارآمدی آن بگذاریم، یا این مشکلات ریشه در ناهماهنگی این افراد با حکومت دینی و اهداف آن دارد.؟
روحیه انقلابی و عزم جهادی در بخش های مختلف علمی؛ پزشکی، نانو، الکترونیک، هوا فضا، هسته ای و دفاعی، دستاوردهای خیره کننده ای را برای کشور ما به ارمغان داشته است که به خوبی گویای ظرفیت مناسب برای تحقق پیشرفت و حل مشکلات در این زمینه است، حال اگر ما به دلیل انتخاب نادرست خود دچار چنین وضعیتی شده ایم، نباید آن را به حساب اصل نظام بگذاریم.
از موانع و آسیب های فرا روی حکومت دینی نیز می توان به تلاش دشمنان برای مقابله با حکومت دینی اشاره کرد. دشمنان اسلام و ارزش های دینی با توجه به اینکه وجود حکومت دینی را مخالف خواسته ها و اهداف خود می بینند، تمامی تلاش خود را برای مقابله با آن به کار می گیرند. از آغاز شکل گیری جمهوری اسلامی شاهد انواع دشمنیها و توطئه ها، فشارها برای توقف و جلوگیری از دستیابی به اهداف خود از سوی دشمنان بوده و هستیم. از جنگ تحمیلی گرفته تا فشارها و تحریم ها و جنگ اقتصادی و تهاجم فرهنگی و جنگ نرم. این تلاش ها در مسیر حرکت نظام اسلامی در دستیابی به اهداف خود، مانع ایجاد کرده و مشکلاتی را برای آن فراهم می آورد. از این رو در تحلیل دستیابی حکومت دینی به اهداف خود باید به این مسأله توجه داشت.
همچنین گاهی در اثر تبلیغات دشمنان، نقاط مثبت و اقدامات حکومت دینی کمرنگ و ناچیز جلوه داده شده و کاستیها و ضعفها پر رنگ می گردد و دست نیافتن به نقطه مطلوب، مساوی عدم کارآمدی تلقی می گردد و به راه طی شده توجه نمی شود. به طور خاص در مورد جمهوری اسلامی، کسی ادعا نکرده که آنچه در کشور ما انجام شده به طور کامل اسلامی است، بلکه نظام جمهوری اسلامی در مسیر تحقق اهداف اسلامی گام برداشته و تلاش می کند از این رو آنچه در نظام جمهوری اسلامی اتفاق افتاده نباید به عنوان نظام آرمانی و مطلوب اسلامی تلقی گردد. همانگونه که حضرت امام فرمودند: « اینجانب هیچگاه نگفته و نمی گویم که امروز در این جمهوری به اسلام بزرگ با همه ابعادش عمل می شود و اشخاصی از روی جهالت و عقده و بی انضباطی بر خلاف مقررات اسلام عمل نمی کنند ، لکن عرض می کنیم که قوه مقننه و قضائیه و اجرائیه با زحمات جان فرسا کوشش در اسلامی کرد این کشور می کنند و ملت ده ها میلیونی نیز طرفدار و مددکار آنان هستند.» (وصیت نامه الهی سیاسی امام خمینی (ره) ، قم:دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه ،1380،ص22)
مقام معظم رهبری نیز فرمودند: «ما همیشه می گوییم، بارها گفتیم که ما نتوانستیم خواسته‌هاى اسلام را به‌طور کامل تحقّق ببخشیم، این قطعى است؛ امّا ما راه زیادى در این زمینه طى کردیم. ما نتوانستیم عدالت اجتماعى را به‌طور کامل در این کشور به‌وجود بیاوریم امّا خیلى از راه را جلو آمدیم. نباید اینها ندیده گرفته بشود. یک‌روزى همه ثروت این کشور صرف تعدادى خانواده‌هاى اشرافى و احیاناً سرریز آ ن به چند شهر بزرگ می رسید؛ امروز اقصى نقاط کشور برخوردار از خیرات این کشورند. این حرکت عظیم، حرکت به سمت عدالت اجتماعى، حرکت به سمت اخلاق اسلامى . حالا می شنویم گاهى اوقات راجع به اخلاق حرف زده می شود، انتقاد می کنند؛ بله؛ با آن اخلاق اسلامى مطلوب، امروز ما فاصله داریم، در این شکّى نیست؛ امّا ما خیلى پیش رفتیم، راه زیادى را ملّت ایران طى کردند، اینها را ندیده نگیرند… بله، البتّه راه طولانى‌اى در پیش داریم؛ ما به آرمانهایمان هنوز نرسیده‌ایم؛ آرمانهاى اسلامى خیلى بالاتر از این حرفها است.» (بیانات در دیدار مردم قم به مناسبت سالروز قیام نوزدهم دی ، 17/10/93)
بنابر این، نمی توان نظام جمهوری اسلامی را به عنوان حکومت دینی کامل در نظر گرفت و وجود برخی مشکلات و ضعف ها را به عنوان غیرعملی بودن دستیابی به اهداف حکومت دینی قلمداد کرد.
«الذین ان مکّنّاهم فی الارض اقاموا الصّلوه و اتواالزکوه وامروا بالمعروف و نهوا عن المنکرو لله عاقبه الامور؛همان کسانی که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم , نماز را برپا می دارند و زکات می دهند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند و پایان همه کارها از آن خداست .» (سوره حج , آیه 41)
بر اساس این آیه شریفه، حکومت اسلامی هم به جنبه های دینی و معنوی توجه نموده ( اقاموا الصلوه ) و هم جنبه های اقتصادی و مالی را از نظر دور نداشته( اتوا الزکوه) و در مسیر اشاعه خوبی ها و نیکی ها گام برداشته و با هرگونه فساد و انحراف مبارزه می کند (امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر)
حضرت علی علیه السلام نیز فلسفه برپایی حکومت اسلامی را این گونه ترسیم می فرمایند:
«اللهم انّک تعلم انّه لم یکن الذی کان منّا منافسه فی سلطان ولا التماس شی من فضول الحطام ولکن لنردّ المعالم من دینک و نظهر الاصلاح فی بلادک ، فیأمن المظلومون من عبادک و تقام المعطّله من حدودک؛ خدایا تو می دانی که جنگ و درگیری ما برای به دست آوردن قدرت و حکومت و دنیا و ثروت نبود ، بلکه می خواستیم نشانه های حق و دین تو را به جایگاه خویش بازگردانیم و در سرزمین های تو اصلاح را ظاهر کنیم ، تا بندگان ستمدیده ات در امن و امان زندگی کنند و قوانین و مقررات فراموش شده تو را بار دیگر اجرا کنند .»( نهج البلاغه ، خطبه 131)
2.بدیهی است که اهداف و وظایف ترسیم شده برای حکومت اسلامی، صرفاً در حوزه اندیشه و تئوری نبوده و عملی و قابل تحقق است و اساساً تشکیل حکومت اسلامی برای دستیابی به این اهداف است. در عین حال به منظور تحقق این اهداف، صرف تشکیل حکومت دینی کافی نبوده و باید شرایط و زمینه های تحقق این اهداف فراهم گردد و موانع و آسیب های فرا روی حکومت دینی برطرف گردد. این گونه نیست که حکومت دینی تحت هر شرایطی و با وجود موانع بتواند به اهداف مورد نظر خود دست یابد و وظایف خود را به طور کامل انجام دهد.
از مهمترین زمینه ها و شرایط تحقق اهداف در حکومت دینی می توان به این موارد اشاره کرد.
الف. همراهی مردم با حکومت دینی
درست است که حکومت دینی این اهداف و مسئولیت ها را بر عهده دارد، اما دستیابی به این اهداف نیازمند همراهی و مشارکت مردم با حکومت دینی و انجام مسئولیت ها توسط مردم است. به عنوان مثال تحقق عدالت یکی از اهداف و مسئولیت های حکومت دینی است و به عنوان یکی از اهداف بعثت پیامبران برشمرده شده است. « لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط؛ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند .» (سوره حدید، آیه 25) نکته جالب در این آیه شریفه اینکه در جمله « لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» از خود جوشى مردم سخن مى گوید، نمى فرماید: هدف این بوده که انبیاء انسانها را وادار به اقامه قسط کنند، بلکه مى گوید: هدف این بوده که مردم مجرى قسط و عدل باشند آرى مهم این است که مردم چنان ساخته شوند که خود مجرى عدالت گردند، و این راه را با پاى خویش بپویند. (مکارم شیرازی , ناصر ، تفسیر نمونه ، تهران: دار الکتب الاسلامیه ، 1374، ج23، ص 372)
مردم اگر خواهان تحقق عدالت هستند، نمی توانند نسبت به این مسأله بی تفاوت بوده و همه مسئولیت را متوجه حکومت دینی نمایند. یا اگر تهدیدی نسبت به امنیت کشور وجود دارد، مردم باید در صحنه حضور داشته باشند.
امروز بخشی از ناهنجاریهای جامعه به دلیل عدم همراهی مردم با حکومت اسلامی است، به عنوان نمونه در زمینه حجاب و پوشش با ناهنجاریهایی در جامعه مواجه هستیم، گرچه در مسئولیت حکومت دینی در این زمینه تردیدی وجود ندارد و بخشی از وضعیت موجود، نتیجه ضعف فرهنگ سازی و برنامه ریزی جامع و منطقی و وجود برخی مشکلات اجتماعی و اقتصادی به عنوان زمینه های آن است، اما بخش دیگری از این مسأله متوجه خانواده ها و کم توجهی به این مقوله و دنیاگرایی و عدم توجه به مسئولیت اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر و… است.
ب. وجود مسئولان تراز حکومت اسلامی
برای دستیابی به اهداف مورد نظر حکومت دینی، باید مسئولانی دغدغه مند و معتقد به مبانی حکومت اسلامی و در تراز آن وجود داشته باشند، تا بتوانند این اهداف را جامه عمل بپوشانند. اگر مسئولی که در حکومت دینی مسئولیت را پذیرفته است در انجام مسئولیت های خود کوتاهی و اهمالی داشته باشد، نمی تواند انتظار داشت که به صرف تشکیل حکومت و وجود رهبری، می توان همه مسائل جزیی و کلان جامعه و اهداف حکومت دینی را در گستره گسترده آن تحقق بخشید.
به طور خاص در الگوی جمهوری اسلامی، عمده مسئولان کشور توسط مردم انتخاب می شوند، اگر مسئولانی که توسط مردم انتخاب می شوند از باورمندی لازم نسبت به حکومت دینی و توانایی تحقق اهداف و انجام مسئولیت ها، برخوردار نباشند، نمی توان انتظار تحقق اهداف را داشت.
مسئولانی که چشم به الگوهای غیر دینی داشته و دلبسته به آن هستند، چگونه می تواند اهداف حکومت دینی را تحقق ببخشند. امروز در کشور ما به طور خاص در عرصه اقتصادی، تفکری حاکم است که به دنبال نسخه برداری از الگوی لیبرال توسعه است و چشم امید به بیرون کشور بسته و از ظرفیت ها و امکانات داخلی کشور غافل شده است، آیا مشکلات اقتصادی کشور را باید به حساب حکومت دینی و ناکارآمدی آن بگذاریم، یا این مشکلات ریشه در ناهماهنگی این افراد با حکومت دینی و اهداف آن دارد.؟
روحیه انقلابی و عزم جهادی در بخش های مختلف علمی؛ پزشکی، نانو، الکترونیک، هوا فضا، هسته ای و دفاعی، دستاوردهای خیره کننده ای را برای کشور ما به ارمغان داشته است که به خوبی گویای ظرفیت مناسب برای تحقق پیشرفت و حل مشکلات در این زمینه است، حال اگر ما به دلیل انتخاب نادرست خود دچار چنین وضعیتی شده ایم، نباید آن را به حساب اصل نظام بگذاریم.
از موانع و آسیب های فرا روی حکومت دینی نیز می توان به تلاش دشمنان برای مقابله با حکومت دینی اشاره کرد. دشمنان اسلام و ارزش های دینی با توجه به اینکه وجود حکومت دینی را مخالف خواسته ها و اهداف خود می بینند، تمامی تلاش خود را برای مقابله با آن به کار می گیرند. از آغاز شکل گیری جمهوری اسلامی شاهد انواع دشمنیها و توطئه ها، فشارها برای توقف و جلوگیری از دستیابی به اهداف خود از سوی دشمنان بوده و هستیم. از جنگ تحمیلی گرفته تا فشارها و تحریم ها و جنگ اقتصادی و تهاجم فرهنگی و جنگ نرم. این تلاش ها در مسیر حرکت نظام اسلامی در دستیابی به اهداف خود، مانع ایجاد کرده و مشکلاتی را برای آن فراهم می آورد. از این رو در تحلیل دستیابی حکومت دینی به اهداف خود باید به این مسأله توجه داشت.
همچنین گاهی در اثر تبلیغات دشمنان، نقاط مثبت و اقدامات حکومت دینی کمرنگ و ناچیز جلوه داده شده و کاستیها و ضعفها پر رنگ می گردد و دست نیافتن به نقطه مطلوب، مساوی عدم کارآمدی تلقی می گردد و به راه طی شده توجه نمی شود. به طور خاص در مورد جمهوری اسلامی، کسی ادعا نکرده که آنچه در کشور ما انجام شده به طور کامل اسلامی است، بلکه نظام جمهوری اسلامی در مسیر تحقق اهداف اسلامی گام برداشته و تلاش می کند از این رو آنچه در نظام جمهوری اسلامی اتفاق افتاده نباید به عنوان نظام آرمانی و مطلوب اسلامی تلقی گردد. همانگونه که حضرت امام فرمودند: « اینجانب هیچگاه نگفته و نمی گویم که امروز در این جمهوری به اسلام بزرگ با همه ابعادش عمل می شود و اشخاصی از روی جهالت و عقده و بی انضباطی بر خلاف مقررات اسلام عمل نمی کنند ، لکن عرض می کنیم که قوه مقننه و قضائیه و اجرائیه با زحمات جان فرسا کوشش در اسلامی کرد این کشور می کنند و ملت ده ها میلیونی نیز طرفدار و مددکار آنان هستند.» (وصیت نامه الهی سیاسی امام خمینی (ره) ، قم:دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه ،1380،ص22)
مقام معظم رهبری نیز فرمودند: «ما همیشه می گوییم، بارها گفتیم که ما نتوانستیم خواسته‌هاى اسلام را به‌طور کامل تحقّق ببخشیم، این قطعى است؛ امّا ما راه زیادى در این زمینه طى کردیم. ما نتوانستیم عدالت اجتماعى را به‌طور کامل در این کشور به‌وجود بیاوریم امّا خیلى از راه را جلو آمدیم. نباید اینها ندیده گرفته بشود. یک‌روزى همه ثروت این کشور صرف تعدادى خانواده‌هاى اشرافى و احیاناً سرریز آ ن به چند شهر بزرگ می رسید؛ امروز اقصى نقاط کشور برخوردار از خیرات این کشورند. این حرکت عظیم، حرکت به سمت عدالت اجتماعى، حرکت به سمت اخلاق اسلامى . حالا می شنویم گاهى اوقات راجع به اخلاق حرف زده می شود، انتقاد می کنند؛ بله؛ با آن اخلاق اسلامى مطلوب، امروز ما فاصله داریم، در این شکّى نیست؛ امّا ما خیلى پیش رفتیم، راه زیادى را ملّت ایران طى کردند، اینها را ندیده نگیرند… بله، البتّه راه طولانى‌اى در پیش داریم؛ ما به آرمانهایمان هنوز نرسیده‌ایم؛ آرمانهاى اسلامى خیلى بالاتر از این حرفها است.» (بیانات در دیدار مردم قم به مناسبت سالروز قیام نوزدهم دی ، 17/10/93)
بنابر این، نمی توان نظام جمهوری اسلامی را به عنوان حکومت دینی کامل در نظر گرفت و وجود برخی مشکلات و ضعف ها را به عنوان غیرعملی بودن دستیابی به اهداف حکومت دینی قلمداد کرد.
