گرده گل چیست؟

گرده گل که در زبان فارسی در واقع نوعی ایهام دارد! معنای اول آن گرده هایی است که گل ها آن را پراکنده می کنند. معنای دیگر آن نیز فراورده ای است که زنبور عسل آن را تولید می کند. گرده های گل در زبان انگلیسی Pollen نامیده می شوند و گرده گل تولید شده توسط زنبور Bee Pollen نامیده می شود که می توان آن را گرده زنبور عسل نیز ترجمه کرد.

گرده گل در واقع عامل تلقیح گیاهان برای باروری است. این گرده ها در قسمت های مخصوصی از هر گل قرار گرفته اند و بسته به نوع گل، در فصل بهار یا تابستان آماده پراکنده شدن در هوا می شوند. این گرده ها با رسیدن به مقصد، باعث بارور شدن گل، درخت و… می شوند.

شاید برایتان سوال باشد که نقش زنبور عسل در این میان چیست؟ زنبورها به دلیل علاقه زیادی که به گرده گل دارند، در حین نوشیدن شهد گل ها، سعی می کنند این گرده ها را جمع آوری کرده و به کندو بیاورند. پروتئین درون گرده گل هم برای انرژی زنبورها و هم طبق آخرین نتایج علمی برای تولید ژل رویال اهمیت دارد. در این میان به دلیل پوشش مویی بدن زنبور، گرده ها به بدن زنبور چسبیده و وقتی از گلی به گل دیگر می رود، این گرده ها منتقل می شوند. به همین راحتی حفظ محیط زیست، تکثیر گل ها، باروری درختان و… به سرانجام می رسد.

اما آنچه زنبور مصرف می کند و ما انسان ها به لطف زنبورها می توانیم از آن میل کنیم، فراتر از گرده هایی است که گل ها تولید کرده اند. زنبور عسل هزاران و شاید میلیون ها دانه ریز گرده را به هم فشرده کرده و به آن آنزیم، کمی عسل و مواد دیگر اضافه می کند. این کار زنبور باعث افزایش خواص گرده ها شده و محصولی تولید می شود که به آن گرده گل، پولن یا Bee Pollen می گوییم.

گرده گل یک ماده پروتئینی است. سرشار از ویتامین به ویژه ب کمپلکس و اسید فولیک بوده و مملو از اسید های آمینه است. البته ترکیبات گرده گل وابسته به عوامل مختلفی است. از منشاء گیاهی آن گرفته تا مکان جغرافیایی و حتی نژاد زنبور می تواند بر روی ترکیبات گرده گل اثر بگذارد. با این حال به طور میانگین، گرده گل تقریبا 20 تا 40 درصد پروتئین، 20 تا 40 درصد رطوبت و 3 تا 10 درصد انواع ویتامین ها و املاح معدنی را درون خود جای داده است. اگر می خواهید اطلاعات دقیق تری در مورد ترکیبات گرده گل داشته باشید، بد نیست در ادامه این مطلب همراه ما باشی .1

مواد مغذی گرده گل

کربوهیدرات‌ها

کربوهیدرات‌ها گروه اصلی مواد تشکیل دهنده هستند و حدود ۴۰ تا ۸۵ درصد گرده گل خشک را تشکیل می‌دهند. فراوان‌ترین کربوهیدرات نسبت به سایر کربوهیدرات‌های گرده گل، فروکتوز، و سپس گلوکز و ساکارز هستند.

اولیگوساکاریدها و پلی‌ساکاریدها نیز اجزای تشکیل دهنده بسیار مهمی درون گرده گل هستند که به تنظیم عملکردهای بیولوژیک مختلف کمک می‌کنند. بعلاوه، این مواد تشکیل دهنده، به عنوان شاخص‌های مشخصه‌ای برای تشخیص منشأ گیاهی گرده گل هستند. اگرچه، به دلیل ماهیت آب‌گُریزی بالا، وزن مولکولی زیاد و قطبیت بسیار مشابه آن‌ها در میان قندها،  شناسایی آن‌ها هم از طریق روش GC و هم روش رنگ‌نگاری مایع با عملکرد بالا (HPLC)، کار دشواری است.

پروتئین و آمینواسیدها

دومین ماده فراوان تشکیل دهنده گرده گل، پروتئین‌ها هستند که به همراه ۲۰ آمینو اسید اساسی، حدود ۱۴ تا ۳۰ درصد آن خشک را تشکیل می‌دهند. آمینواسیدهایی مانند پرولین، اسید گلوتامیک و اسید آسپارتیک، آمینو اسیدهای اصلی هستند، هرچند، ترکیبات و مقادیر آمینو اسیدها در میان نمونه‌های مختلف گرده گل بدست آمده از منشأهای گیاهی و جغرافیایی مختلف، با یکدیگر متفاوت هستند. سطوح بالای پروتئین‌ها و آمینواسیدها باعث می‌شوند تا گرده گل، خوراک حیوانی بسیار عالی بوده و تغذیه انسان را ارتقا دهند.

چربی‌ها

مطالعات پیشین درباره مقدار کل چربی‌های گرده گل جمع‌آوری شده بوسیله زنبور عسل، مقدار ۱ تا ۱۰ درصد در گرده گل خشک را نشان داد و روش‌های GC و GC-MS برای تجزیه و تحلیل اسیدهای چرب مورد استفاده قرار گرفتند. تعداد کل ۲۰ اسید چرب در گرده گل یافت شد؛ بعلاوه، محققان رابطه بین توزیع اسیدهای چرب و منشأ گیاهی آن را اثبات کردند. اگرچه، به دلیل ساختارهای پیچیده چربی و ایزومرهای مختلف چربی، شناسایی گروه‌های دیگر چربی از جمله فسفولیپیدها و اسفینگولیپیدها با استفاده از روش حاضر، کار دشواری است.

ویتامین‌ها

گرده گل سرشار از ویتامین، بخصوص ویتامین‌های گروه B است. ویتامین B3 با نیکوتینامید و نیاسین، جزء تشکیل دهنده اصلی در میان ویتامین‌های گروه B است که نشان دهنده مکمل غذایی خوب در مقابل پلاگر می‌شود. بعلاوه، ویتامین A، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان عالی، تقریباً به مقدار ۵/۱ میلی‌گرم در هر ۱۰۰ گرم گرده گل خشک وجود دارد. گرده گل همچنین حاوی ویتامین E و مقادیر جزئی ویتامین C است. اختلاف مقدار ویتامین‌ها بین گونه‌های مختلف گرده گل، می‌تواند نشان دهنده تفاوت منشأهای گیاهی این گرده‌های گل باشد.

مواد معدنی

گرده گل حاوی ریزمغذی‌های غنی مانند پتاسیم (K)، سدیم (Na)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، فسفر (P)، روی (Zn)، آهن (Fe)، مس (Cu)، و منگنز (Mn) است و مکمل مناسبی برای کمبودهای تغذیه‌ای انسان می‌باشد. گرده گل از منشأهای گیاهی مختلف، با توجه به انواع و مقادیر مواد معدنی مختلف آن‌ها دسته‌بندی می‌شود. از این رو، مواد معدنی موجود در آن، ممکن است نه تنها به عنوان مکمل در رژیم غذایی استفاده شوند، بلکه می‌توانند نشانگرهای مشخصه‌ای برای شناسایی منشأهای گیاهی و بررسی کیفیت گرده گل باشند.

کاروتنوئیدها

کاروتنوئیدها گروه متنوعی از پلین‌هایی با رنگ‌های زرد تا قرمز هستند که مسئول رنگ بسیاری از محصولات کشاورزی گیاهی می‌باشند و نقش مهمی در سلامت انسان بازی می‌کنند. بتاکاروتن، به ویتامین A تبدیل می‌شود، که ریسک ابتلا به سرطان و بیماری‌های قلبی-عروقی را کاهش می‌دهد. محققان دریافتند که مقدار بتاکاروتن، در نمونه‌های گرده گل رومانیایی، نسبت به نمونه‌های برزیلی، بسیار پایین هستند. بر اساس این تحقیق، مقادیر کل کاروتن، به دلیل اختلافات آب و هوایی و منشأ گیاهی گرده گل، تفاوت گسترده‌ای دارند.

پلی‌فنول‌ها

پلی‌فنول‌ها متابولیت‌های فرعی هستند و معمولاً در مراقبت در برابر تابش فرابنفش (UV) یا حمله عوامل بیماری‌زا دخالت دارند. آنزیم‌های گیاهی ویژه‌ای وجود دارند که به مسیرهای سنتز زیستی پلی‌فنولی کمک می‌کنند. برخی پلی‌فنول‌های موجود در آن، نقش مهمی در طول رویش گرده گل ایفا کرده و رشد لوله‌های آن را تقویت می‌کنند و بر اساس منشأ گیاهی نیز با یکدیگر متفاوت هستند.

پلی‌فنول‌ها، با توجه به ساختارهای شیمیایی‌شان، به دو گروه فلاوونوئیدها (فلاوونوئیدهای گلیکوزیلاته شده و گلیکوزیلاته نشده) و اسیدهای فنولی تقسیم می‌شوند. ۱۴ اسید فنولی مختلف شامل اسید گالیک، اسید فرولیک، اسید کافئیک، اسید وانیلیک، اسید سیرینژیک، اسید بنزوئیک، اسید کلروژنیک، اسید پروتوکاتئویک، اسید ترتسینامیک و اسید کوماریک وجود دارند. ۲۰ فلاوونوئید شامل ۱۳ ۱۳ فلاوونوئید گلیکوزیلاته نشده مانند کوئرستین، ایزورامنتین، نارینژنین، هسپرتین، کامفرول، کاتچین، اپی‌کاتچین، لوتئولین و اپی‌ژنین، و ۷ فلاوونوئید گلیکوزیلاته، شناسایی شده و بصورت نمونه‌های متنوع گرده گل تعیین مقدار شده‌اند که از لحاظ منشأهای گیاهی و جغرافیایی با یکدیگر متفاوت هستند.

همچنین، حدود ۳۰ فلاوونوئید گلیکوزیلاته در نمونه‌های گرده گل جمع‌آوری شده توسط زنبورهای عسل شناسایی شده‌اند، هرچند مقادیر آن‌ها تعیین نشده است.2

در ادامه تنها 10 دلیل مهم برای افزودن گرده گل به رژیم غذایی روزانه شما وجود دارد.

به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند

گرده گل حاوی بسیاری از آنتی اکسیدان ها از جمله فلانوئید ها، کوئرستین، کامپرفرول و گلوتاتیون است. این آنتی اکسیدن ها بدن شما را در برابر رادیکال های آزاد که باعث بیماری های مزمن مانند سرطان یا دیابت نوع 2 می شود، محافظت می کند. آزمایشات به عمل آمده نشان می دهد که حتی می تواند التهاب را کاهش دهد، باکتری های مضر را از بین ببرد، با عفونت ها مبارزه کند و همچنین از رشد و گسترش تومورها نیز جلوگیری کند. میزان آنتی اکسیدانی بودن گرده گل به نوع گیاه آن بستگی دارد.

از بیماری های قلبی پیشگیری می کند

چربی و کلسترول خون بالا می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش دهد. جالب است که مطالعات نشان داده اند عصاره گرده گل می تواند سطح کلسترول خون را کاهش دهد، به خصوص کلسترول LDL که به کلسترول “بد” معروف است. در افراد مبتلا به نزدیک بینی که در اثر گرفتگی شریان ها ایجاد شده است نیز مکمل های گرده گل میزان کلسترول را کاهش داده و باعث افزایش بینایی آنها می شود.

عملکرد کبد را تقویت می کند

کبد شما یک ارگان حیاتی است که سموم را از خون شما خارج می کند. مطالعات نشان داده اند که گرده گل توانایی های سم زدایی آن را تقویت می کند. خاصیت آنتی اکسیدانی گرده گل از کبد در برابر صدمات ناشی از چندین ماده سمی از جمله مصرف بیش از حد دارو محافظت می کند. گرده گل علاوه بر پیشگیری حتی باعث بهبود کبد بیمار نیز می شود.

سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند

گرده گل سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و از بیماری ها و واکنش های ناخواسته جلوگیری می کند. حتی تحقیقات نشان می دهد که گرده گل می تواند شدت و شروع آلرژی را کم کند. این عصاره به میزان قابل توجهی از فعال شدن سلول های ماست سل جلوگیری می کند. با فعال شدن این سلول ها، مواد شیمیایی آزاد شده که باعث ایجاد واکنش آلرژیک می شود.

کاهش علائم یائسگی

یائسگی که نشانه قطع قاعدگی در زنان است، اغلب با علائم ناراحت کننده مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، تغییر خلق و خو و خواب همراه است. گرده گل می تواند این علائم را کاهش دهد. طبق نتیجه آماری، 71٪ از خانم ها احساس کردند که هنگام مصرف گرده گل علائم یائسگی آنها بهبود یافته است و 65٪ از زنانی که از مکمل گرده استفاده می کنند گرگرفتگی کمتری را تجربه کردند. این زنان بهبودی های دیگری را نیز داشته اند از جمله خواب بهتر، کاهش تحریک پذیری، درد مفاصل کمتر و بهبود خلق و خو .3

خاصیت ضد سرطانی دارد

گرده زنبور برای درمان و پیشگیری از سرطان مناسب است. تحقیقات به عمل آمده، گرده گل را مهارکننده رشد تومور و تحریک آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلول ها) در سرطان های پروستات، روده بزرگ و لوسمی می‌دانند. بعضی از دانشمندان معتقدند که گرده گل بید سفید دارای خاصیت ضد استروژن است و می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه، رحم و پروستات را کاهش دهد.

افزایش انرژی بدن

گرده گل را با توجه به اینکه سرشار از مواد مغذی است می‌توان یک انرژی دهنده عالی و طبیعی معرفی کرد. پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها می‌توانند در طی روز که فعالیت زیادی وجود دارد استقامت را افزایش داده و با خستگی مقابله کنند.

درمان آلرژی و حساسیت با گرده گل

گرده گل می‌تواند علائم آلرژی یا تب یونجه را در افرادی که مبتلا به این مسائل هستند کاهش دهد. بدین منظور کافیست این افراد حدودا 40 روز قبل از شروع فصل آلرژی مصرف گرده گل را آغاز کنند.

دقت کنید افرادی که به عطر و بوی گرده گل حساسیت دارند و یا بعد از مصرف محصولات زنبور عسل دچار تنگی نفس با آسم می‌شوند حتما پیش از شروع مصرف با پزشک خود مشورت کنند. در چنین مواقعی بهتر است در روزهای ابتدایی با مقدار کمتری مصرف گرده گل را شروع کرده و پس از گذشت چند روز به تدریج مقدار مصرف را بیشتر کنند.

خواص گرده گل برای بدنسازی

ثابت شده است که مصرف گرده گل در حین تمرین بسیار مفید است و بدن می‌تواند از طریق ایمنی بالا سریع‌تر با نیازهای جدید تطابق پیدا کند. به بدنسازان توصیه می‌شود گرده گل را همراه با عسل یا شیر استفاده کنند.

خواص گرده گل برای پوست

گرده گل معمولا در محصولات موضعی که هدف آنها درمان شرایط التهابی و سوزش‌های پوستی مانند پسوریازیس یا اگزما است مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسید آمینه‌ها و ویتامین‌ها از پوست محافظت می‌کنند و به بازسازی سلول‌ها کمک می‌کنند.

عوارض جانبی گرده گل

همیشه گرده گل را از یک منبع معتبر خریداری کنید. گرده گل آلوده عوارض جانبی جدی در پی دارد. باعث افزایش ضربان قلب، ایست قلبی، و حتی منجر به مرگ می‌شود.

قبل از مصرف حتما با پزشک مشورت کنید.

اگر به نیش زنبورها حساسیت دارید، باید از مصرف گرده گل خودداری کنید. در صورت استفاده فورا مصرف آن را قطع کنید.

خارش، ورم، سبکی و سخت نفس کشیدن از جمله علائم حساسیت زا گرده گل هستند که در صورت بروز خیلی سریع باید به پزشک مراجعه کنید.

همچنین کارشناسان توصیه کرده‌اند که زنان باردار از مصرف گرده گل خودداری کنند، زیرا این امر ممکن است در بارداری اختلال ایجاد کند.4

پی نوشت:
1.www.iranasal.com
2.www.ahoota.com
3.www.fardanews.com
4.news.akhbarrasmi.com