معرفی گیاه سیاه توسه (سیاه اربه)

گیاه سیاه توسه (سیاه اربه، سیاه توسکا) با نام علمی Frangula alnus گیاهی است از خانواده عناب (Rhamnaceae)، به صورت درختچه که ارتفاع آن تا 3 متر می رسد و در مناطق مرطوب می روید. شاخه های آن فاقد خار، پوست ساقه آن صاف، تیره رنگ و دارای لکه های سفید قابل تشخیص (عدسک ها) است.1
 

مشخصات ظاهری گیاه سیاه توسه (سیاه اربه)

برگ های گیاه سیاه توسکاسی ساده، منفرد و بدون کرک هستند. ظاهر آن بیضی و شفاف است و طول آن حدود سه و نیم سانتیمتر می باشد. گل های این گیاه کوچک و به رنگ سفید کمی مایل به سبز یا سبز گلی است.

این گل ها مرکب از قطعات 5 تایی منفرد یا مجتمع به تعداد کم و میوه آت سته، به قطر 8 میلی متر است که ابتدا به رنگ سبز پدیدار می شود ولی تدریجا قرمز و نهایتا سیاه می شود.1
 

محل رویش و پراکنش گیاه سیاه توسه (سیاه اربه)

این گیاه بیشتر در سواحل و حاشیه جنگل ها می روید. سیاه توسه در نواحی مختلف اروپا، بخصوص در نواحی مدیترانه، شمال غرب آسیا و شمال آمریکا پراکنده است و در کشورهای شرق اروپا مانند لهستان به صورت خودرو بهره برداری می شود.

از رویش سیاه توسه در شمال ایران نیز گزارش شده است. گونه دیگری از سیاه توسکا یا سیاه اربه به نام Frangula Grandifolia در شمال ایران بیشتر پراکنده است.1
 

اندام قابل استفاده گیاه سیاه توسه (سیاه اربه)

اندام قابل استفاده گیاه سیاه توسکا در صنعت پزشکی و طب سنتی، پوست آن می باشد. پودر پوست گیاه توسه به رنگ قهوه ای تیره با بویی ضعیف هستند. مزه آن ابتدا شیرین و سپس کمی تلخ می شود.

سیاه توسکا شامل قطعاتی از پوست، به شکل لوله ای، کمی خمیده به داخل، شکننده به قطر حداکثر 2 میلی متر و در اندازه های متفاوت است. قسمت خارجی پوست قهوه ای تیره است و بر روی آن تعداد زیادی عدسک به رنگ خاکستری وجود دارد.

قسمت داخلی پوست به رنگ زردقرمز تا قهوه ای است. پوست سیاه توسکا، آب را زرد رنگ می کند. دارای مزه ای موسیلاژی و شیرین و بویی ضعیف است.1
 

خواص گیاه سیاه توسه

مهمترین خواص گیاه سیاه توسه در طب سنتی عبارتند از:
 

۱. درمان یبوست مزمن

یکی از مهمترین خواص گیاه سیاه توسه در طب سنتی کمک به درمان یبوست مزمن است. پوست این گیاه دارای ترکیبی به نام آنتراکینون است که خاصیت ملین داشته و در رفع یبوست و بهبود ناراحتی‌های گوارشی ناشی از آن موثر است.
 

۲. درمان بیماری‌های گوارشی

از خواص گیاه سیاه توسه برای درمان ناراحتی‌های گوارشی مانند درمان ترش کردن معده، درمان سکسکه و رفع نفخ شکم استفاده می‌شود. همچنین این گیاه در تحریک حرکات روده مفید است و به هضم بهتر غذا کمک شایانی می‌کند.

۳. تقویت سیستم ایمنی بدن

همانند بیشتر گیاهان دارویی مصرف گیاه سیاه توسه نیز به دلیل دارا بودن مواد آنتی اکسیدان موجود در آن در تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از سرطان مفید است.
 

۴. درمان التهاب کبد و بیماری‌های کبدی

از خواص گیاه سیاه توسه در طب سنتی برای درمان بیماری هپاتیت، رفع زردی، سیروز کبدی و بهبود ناراحتی و التهاب کبد استفاده می‌شود.
 

۵. درمان کچلی

از جوشانده غلیظ ریشه گیاه سیاه توسه از گذشته به صورت استعمال موضعی برای درمان کچلی، جرب، سودای مزمن، التیام زخم‌ها و اولسر‌ها استفاده می‌شده است.
 

۶. دفع کننده کرم و انگل

دفع کرم و انگل از معده و روده از دیگر کاربرد‌های درمانی گیاه سیاه توسه است.
 

۷. کمک به لاغری و کاهش وزن

گیاه سایه توسه به دلیل خاصیت ملین و مسهل به رفع یبوست که یکی از عوامل بروز چاقی است کمک می‌کند و در نتیجه برای لاغری و کاهش وزن مفید است.
 

۸. رفع صفرا

از دیگر خواص گیاه سیاه توسه خاصیت صفرابر است و به همین خاطر برای درمان یبوست‌های اسپاسمودیک، بهبود بیماری‌های صفراوی و کبدی مورد توجه قرار می‌گیرد.2
 

عوارض جانبی سیاه توسه

برای اغلب بزرگسالان زمانی که بصورت خوراکی برای کمتر از ۸ تا ۱۰ روز مصرف شود امکان دارد بی خطر باشد. مصرف خوراکی بیش از ۸ تا ۱۰ روز آن امکان دارد خطرناک باشد.

ممکن است باعث کمبود پتاسیم، مشکلات قلب، مشکلات معده، ضعف عضلانی، مشکلات خونی، از جمله خون در ادرار شود.

بعضی از افراد در صورت استفاده آن دچار کرمپ های ناخوشایند می شوند. اگر در حین مصرف اسهال یا مدفوع آبی را تجربه کردید، مصرف آن را متوقف کنید.

پوست تازه آن می تواند باعث استفراغ شدید شود. اطمینان حاصل کنید که از یک محصول پوسته آن استفاده می کنید که حداقل یک ساله است یا حرارت داده شده است.3
 

توصیه های خاص و هشدارهای مصرف

بارداری و شیردهی

مصرف خوراکی این گیاه در دوران بارداری یا شیردهی احتمالا خطرناک است. از مصرف آن اجتناب کنید.
 

 

کودکان

مصرف خوراکی این گیاه در کودکان زیر ۱۲ سال احتمالا خطرناک است.
 

اسهال

اگر اسهال دارید، از آن استفاده نکنید. اثرات ملینی آن ممکن است این وضعیت را بدتر کند. 
 

اختلالات روده ای

از جمله مسدود شدن روده، آپاندیس، بیماری کرون، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، یا کولیت اولسراتیو.اگر انسداد روده، آپاندیس، درد ناخوشایند معده، یا شرایط التهابی روده از جمله بیماری کرون، کولیت و سندرم روده تحریک پذیر (IBS) دارید، این گیاه را مصرف نکنید.3
 

طریقه مصرف سیاه توسه

طرز تهیه جوشانده

۲ تا ۶ گرم پوست خشک گیاه را در یک لیوان آب به مدت ۱۰ دقیقه بجوشانید، سپس آن را صاف کرده و قبل از خواب مصرف کنید. همچنین از پوست سیاه توسه همراه با دانه کتان، گل پنیرک، مریم گلی و ریشه آنژلیک جوشانده‌ای تهیه می‌شود که در درمان یبوست مفید است.
 

طریقه مصرف موضعی

برای استعمال موضعی گیاه سیاه توسه و بهره‌گیری از خواص آن ۱۰۰ گرم از پوست گیاه را در یک لیتر آب بجوشانید به طوریکه حجم زیادی از آب تبخیر شده و جوشانده غلیظی به دست آید.2
 

ترکیبات شیمیایی گیاه سیاه توسه (سیاه اربه)

ترکیبات شیمیایی موثر در این گیاه ترکیبات آنتراکینون گلیکوزیدها (با مهمترین ترکیبات فرانگولین آ و ب) است و همچنین، حاوی تانن ها می باشد.1
 

تداخلات سیاه توسه

تداخلات جدی، این داروها را همزمان مصرف نکنید:
 

داروهای ضد التهاب (کورتیکواستروئیدها)

بعضی از داروهای ضد التهاب می توانند پتاسیم را در بدن کاهش دهند. این گیاه نوعی ملین است که ممکن است پتاسیم را در بدن کاهش دهد. مصرف همزمان آن با بعضی از داروهایی که برای التهاب استفاده میشود ممکن است پتاسیم را در بدن به شدت کاهش دهد.
 

دیگوکسین (لانوکسین)

این گیاه نوعی ملین است که به عنوان ملین محرک شناخته می شود. ملین های محرک می توانند سطح پتاسیم را در بدن کاهش دهند. سطح پایین پتاسیم می تواند خطر عوارض جانبی دیگوکسین (لانوکسین) را افزایش دهد.
 

داروهایی که بصورت دهانی استفاده میشوند (داروهای خوراکی) 

این گیاه یک ملین است. ملین ها می توانند میزان جذب دارو در بدن را کاهش دهند. کاهش میزان جذب دارو باعث کاهش اثربخشی دارو می شود.
 

ملین های محرک

سیاه توسه نوعی ملین است که به عنوان ملین کننده محرک شناخته می شود. ملین های تحریک کننده تخلیه روده ها را افزایش می دهند. مصرف همزمان آن با سایر ملین های محرک می تواند سرعت تخلیه روده ها را بیش از حد افزایش داده و باعث کم آبی و کمبود مواد معدنی در بدن شود.

وارفارین (کومادین)

این گیاه می تواند به عنوان یک ملین عمل کند. در برخی از افراد می تواند باعث اسهال شود. اسهال می تواند اثرات وارفارین را افزایش داده و خطر خونریزی افزایش یابد. اگر شما وارفارین را مصرف می کنید، مقدار زیاد سیاه توسه را مصرف نکنید.
 

قرص های مدر (داروهای دیورتیک)

این گیاه یک ملین است. برخی از ملین ها می توانند پتاسیم را در بدن کاهش دهند. قرص های مدر همچنین می تواند پتاسیم را در بدن کاهش دهند. مصرف این گیاه همراه با قرص های مدر ممکن است پتاسیم را در بدن به شدت کاهش دهد.3

پینوشتها
1.www.attarak.com
2.www.setare.com
3.www.sibooye.com