آیا آیه «ایاک نعبد و ایاک نستعین»، جبر و تفویض را نفی می‌کند؟

به نظر برخی از مفسران، آیه شریفه «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ»؛[1] دلالت بر بطلان جبر و تفویض دارد؛ زیرا هنگامی که می‌گوییم: «ایاک نَعْبُدُ»(تنها تو را می‌پرستیم)، پس داراى اختیار هستیم، نه مجبور. و چون می‌گوییم: «ایاک نَسْتَعِینُ»(تنها از تو یارى می‌جوییم)، پس نیاز به او داریم و امور به ما تفویض نشده است.[2] به بیان دیگر، در این آیه، فعل عبادت و استعانت را به بنده نسبت می‌دهد. لذا این آیه نظریه جبر را رد می‌کند، ولى کمک، یارى و نیروىِ بر انجام فعل را از خدا می‌خواهد؛ از این‌رو نظریه تفویض را رد می‌کند.[3]
از طرفی می‌توان گفت که فراز «إِیَّاکَ نَسْتَعین» نیز خود به تنهایی جبر و تفویض را نفی می‌کند، زیرا اگر زندگی انسان در مسیری از پیش تعیین شده و تخلف‌ناپذیر مشخص شده باشد، کمک خواستن از خدا چه معنایی خواهد داشت؟! و نیز اگر بعد از خلقت، تمام امور به خود انسان تفویض شده و خدا هیچ دخالتی در تعیین مسیر انسان نداشته باشد، معنای یاری خواستن از خدا چه خواهد بود؟![4]