ترندنیوز مطالب مذهبی+آموزشی+سرگرمی+خبری
جواب اجمالی :
پاسخ به علامه فضل الله به صورت کوتاه چنین است .” حوادث تاریخی بر اساس عقل اتفاق نمی افتد .”
پاسخ به این سوال ها چندان آسان نیست زیرا پاسخ به سوال ها بستگی به حل بسیاری از اختلافات در منابع تاریخی دارد .
1- در اصل حوادث پس از وفات پیامبر و سقیفه و ماجرای بیعت خواستن از علی ع و حمله به خانه علی ع و فاطمه ع و خواستن بیعت در منابع تاریخی در میان اهل سنت و شیعه اجماع و اتفاق وجود دارد .
2- در اصل ماجرای در و دیوار و مجروح شدن و بستر بیماری و وفات و شهادت حضرت فاطمه و فرزند در شکم ( جناب محسن شش ماهه یا کمتر و یا بیشتر ) هم اجمالا تواتر و اجماع وجود دارد .
3- اما در تاریخ و زمان این واقعه هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت اختلاف وجود دارد و این اختلاف خود متاثر از چندین اختلاف است ، اختلاف در تاریخ وفات پیامبر، اختلاف در تاریخ حوادث پس از وفات پیامبر ، اختلاف در تاریخ اعزام و بازگشت جیش اسامه ، اختلاف در تاریخ تحصن مخالفان ابوبکر خلیفه اول در خانه علی ، اختلاف در تاریخ بیعت خواستن از علی ع ، اختلاف در تاریخ و زمان حمله به خانه علی و علت این حمله ، و در نهایت اختلاف در تاریخ مجروح شدن و وفات و شهادت حضرت فاطمه س وجناب محسن ع .
4- پاسخ به هر یک از این اختلافات خود کتاب و پایان نامه ایی را طلب دارد.
سخنان علامه فضل الله و پاسخ به آن
در باره حوادث پس از پیامبر و در چگونگی و کیفیت شهادت حضرت زهرا و فرزندش حضرت محسن و حوادث پس از آن در منابع اهل سنت در بین اهل سنت و در میان شعیان و منابع شیعه و سخنان علمای هر دو گروه اختلاف وجود دارد .
برخی چگونگی شهادت ( حمله به خانه علی ع و ماجرای در و دیوار و شهادت محسن و بیعت خواستن از علی ع و بستن دستان علی و… ) را محل تردید و برخی به صراحت و قاطعیت از تحقق این وقایع دفاع کردند .
مرحوم علامه محمد حسین فضل الله از علمای لبنان از جمله کسانی بود که در وقایع و ماجرای حمله به خانه علی ع و ماجرای در و دیوار و شهادت جناب محسن تردید کرد و سخنانی را مطرح کرد که در شبکه های اجتماعی وجود دارد . گرچه علامه فضل الله کتابی در این باره ننوشت و تردید خود را از لحاظ علمی اثبات نکرد.
در مقابل مرحوم علامه جعفر مرتضی عاملی مورخ معاصر و لبنانی الاصل در کتاب ماساه الزهرا به سخنان و شبهات علامه فضل الله پاسخ داد و ماجراهای پس از پیامبر و حمله به خانه علی ع وماجرای در و دیوار و شهادت محسن و … را بر اساس منابع اهل سنت و شیعه اثبات کرد .
توضیح جهت اطلاع بیشتر :
1- ایام ربیع‌الاول علی الظاهر و بر اساس محاسبات ـ بدون روایت خاص ـ ایام حمله به خانه علی ع و مجروح شدن و سقط یا شهادت حضرت محسن فرزند حضرت فاطمه(س) دانسته میشود. و البته این موضوع (تعیین تاریخ شهادت) از موضوعات جدیدی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن بها داده شده و روز شهادت محسن‌بن علی(ع) تلقی شده است، حال آنکه نه در تاریخ و نه در روایات، به تاریخ شهادت اشاره‌ای نشده است.
فهم تاریخ و زمان حمله به خانه علی ع و شهادت محسن و شهادت حضرت فاطمه س و …وابسته به تعیین دقیق وفات پیامبر و حوادث پس از آن است .
تاریخ رحلت رسول‌خدا(ص)
تاریخ ولادت و وفات پیامبر، از جمله مباحثی است که در اصول کافی از آنها یاد شده است. البته این تاریخ‌ها را کلینی در بعضی از ابواب، به نقل از دیگران و در بعضی از ابواب، طبق قول خود ذکر کرده است، از جمله اینکه بدون نقل روایتی، درباره میلاد پیامبر(ص) گفته‌اند: «ولد فی الثانی عشر من شهر ربیع‌الاول». عامه هم همین روز را میلاد پیغمبر اکرم(ص) و همچنین روز رسیدن پیغمبر اکرم به قبا دانسته‌اند که ظاهراً در روز رسیدن به قبا اختلافی نیست.
در باره تاریخ وفات پیامبر ، هیچ منبعی برای 28 صفر به عنوان روز درگذشت پیامبر(ص) ـ به رغم شهرتی که در مجالس و محافل پیدا کرده ـ جز کلام مرحوم شیخ مفید در ارشاد وجود ندارد. و این در حالی است که مرحوم شیخ مفید هم بدون استناد به هیچ منبعی 28 صفر را وفات پیغمبر اکرم(ص) دانسته است.البته طبق نقل‌هایی که قراین و مؤیدات بیشتری دارد، روز رحلت آن حضرت، دوم ربیع‌الاول است. حتی در اخباری که از ائمه(ع)، روایت و نقل شده، از جمله روایتی که در کتاب تاریخ اهل البیت آمده و سند آن به نصر‌بن علی جهضمی از اصحاب امام رضا(ع) می‌رسد، به دوم ربیع‌الاول اشاره دارد، اما چون مرحوم شیخ مفید 28 صفر را ذکر کرده، در میان شیعه مشهور شده است.
در میان عامه نیز دوازدهم ربیع‌الاول شهرت دارد و 28 صفر روز شدت بیماری پیغمبر اکرم است و این موضوع، مدارک تاریخی دارد.
از بررسی مجموع حوادث و از کنار هم نهادن آنها، به ویژه حضور بریده در سپاه اسامه و خودداری وی از بیعت با ابی‌بکر، پس از بازگشت از مؤته، می‌توان نتیجه گرفت که حمله و هجوم به خانه علی(ع) و فاطمه(س) که در پی آن، بیعت اجباری از علی(ع) صورت گرفت، حدود، 50 روز یا 75 روزپس از رحلت حضرت رسول‌اکرم(ص) بوده است، و این نشان می‌دهد که امیرمؤمنان(ع) در این مدت، مقاومت کرده و در نهایت، بیعت او با تأخیر و اکراه صورت گرفته است.
بر خلاف آنچه امروزه تصور عمومی است، شواهد موجود از آن حکایت دارد که حمله به خانه حضرت صدیقه طاهره (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده است، نه سه روز پس از آن. علاوه بر نکاتی که تاکنون گفته شد، می توان به قراینی نیز به عنوان مؤید این مدعا اشاره نمود.
در مقاله ایی بر گرفته از : https://hawzah.net/fa/Article/View/95994/ تلاش شد با بررسی و چینش شواهد تاریخی و روایی، به پاسخ درستی برای این پرسش ها دست یابید که هجوم به خانه حضرت فاطمه زهرا (س)، مدت بیماری و در نهایت، شهادت آن حضرت در چه تاریخی رخ داده و ترتیب حوادثِ منجر به شهادت آن حضرت چگونه بوده است؟ وجود قراینی چند حکایت از آن دارد که هجوم به خانه فاطمه زهرا (س) بر خلاف تصور رایج، بلافاصله پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ نداده است. برای نمونه، گزارش های مربوط به حالات حضرت فاطمه (س) پس از رحلت رسول خدا (ص)، همچون زیارت مکرّرِ قبورِ شهدای احد، چگونگی آمدن به مسجد برای ایراد خطبه پس از غصب فدک، رفتن شبانه به در خانه مهاجران و انصار، همه حکایت از سلامت آن حضرت در دهه های پس از رحلت پدر دارد. همچنین گزارش مربوط به بازگشت بریده بن حصیب اسلمی (پس از همراهی با سپاه اسامه) و اعلامِ اینکه «تا وقتی علی (ع) بیعت نکند من بیعت نخواهم کرد» نیز حکایت از آن دارد که بیعت گیری از امام علی (ع) تا بازگشت سپاه اسامه به تأخیر افتاده است. اما بر فرضِ تأخیر هجوم، این واقعۀ شوم در چه تاریخی رخ داده است؟ در این مقاله، با ارائه مستنداتی، به این نتیجه رسید که هجوم به خانه فاطمه زهرا (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده و پس از آن، حضرت فاطمه (س) به مدت 40 روز در بستر بیماری بودند، تا آنکه سه ماه پس از رحلت پدرشان به شهادت رسیدند.
2- اسناد هجوم به خانه حضرت فاطمه-سلام الله علیها
امروزه خیلی وهابیان می گویند که خانه حضرت زهرا سلام الله علیها درب نداشت وآن زمان خانه ها درب نداشته ولی غافل از آیه شریفه 189سوره بقره که درب داشتن خانه ها را تصریح می کند .
ماجرای حمله به خانه علی ع در منابع تاریخی وجود دارد .
زیاد بن کلیب از مغیره نقل میکند که : عمر بن الخطاب به سوی منزل علی رفت . در منزل او طلحه و زبیر و عده از مهاجرین بودند . عمر گفت : به خدا قسم همه شما را اتش میزنم یا اینکه برای بیعت بیرون بیایید .مروج الذهب ج 3 ص 77 تالیف : المسعودی و تاریخ الطبری ج 3 ص 198 تالیف : محمد بن جریر الطبری
عروه بن زبیر در توجیه کار برادرش نقل میکند : برادرم هنگام محاصره بنی هاشم و جمع کردن هیزم برای آتش زدن انها به این علت با عمر و هم دستانش هماهنگ شد که قصد داشت بنی هاشم را وادار به بیعت کند چون انها از بیعت سر باز میزدند !!!! انساب الاشراف ج 1 ص 586 تالیف : احمد بن یحی معروف به بلاذری
ابو بکر علی را برای بیعت فراخواند ولی او سر پیچی کرد . در این هنگام عمر به سوی خانه علی رفت در حالی که در دستان او مشعلی از اتش بود . فاطمه او را بر درب خانه اش مشاهده کرد . فاطمه گفت : ای پسر خطاب ایا میخواهی درب خانه ی من را اتش بزنی و ما را بسوزانی ؟ عمر گفت : بله . این کار باعث محکم شدن دین پدرت میشود ! الامامه السیاسه ج 1 ص 12 تالیف : ابن قتیبه الدینوری چاپ مصر ،
عمر به سوی خانه علی رفت و فریاد کشید تا یرون بیایند . ولی انها بیرون نیامدند . پس دستور داد تا هیزم بیاورند . عمر گفت : قسم به ان کسی که جان عمر در دست اوست یا بیرون بیایید یا خانه را با اهلش اتش میزنم . عده ای به عمر گفتند : ای ابا حفص در این خانه فاطمه است . عمر گفت : اگر چه فاطمه باشد ( خانه را به اتش میکشم ) السقیفه والخلافه ص 14 تالیف : عبد الفتاح عبد المقصود
عمر و عده ای به سوی خانه علی و فاطمه و حسن و حسین رفتند در حالی که همراه انها هیزم و اتش بود .
به سبب امتناع از بیعت ، عمر آنجا را به اتش کشید . عده ای در حالی که از این کار منصرف شده بودند به عمر گفتند : ای ابا حفص در این خانه فاطمه است . عمر گفت : اگر چه فاطمه باشد (خانه را به اتش میکشم .) اثبات الوصیه ص 123 تالیف : المسعودی صاحب کتاب مروج الذهب
اما چند سوال :
1-چه زمانی به خانه حضرت زهرا(س) حمله شد؟
اسناد هجوم به خانه حضرت فاطمه-سلام الله علیها در منابع شیعه و اهل سنت بسیار است اما در باره زمان دقیق حمله به خانه علی ع اختلاف است .
ایام ربیع‌الاول علی الظاهر و بر اساس محاسبات ـ بدون روایت خاص ـ ایام حمله به خانه علی ع و مجروح شدن و سقط یا شهادت حضرت محسن فرزند حضرت فاطمه(س) دانسته میشود. و البته این موضوع (تعیین تاریخ شهادت) از موضوعات جدیدی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن بها داده شده و روز شهادت محسن‌بن علی(ع) تلقی شده است، حال آنکه نه در تاریخ و نه در روایات، به تاریخ شهادت اشاره‌ای نشده است.
فهم تاریخ و زمان حمله به خانه علی ع و شهادت محسن و شهادت حضرت فاطمه س و …وابسته به تعیین دقیق وفات پیامبر و حوادث پس از آن است .
تاریخ رحلت رسول‌خدا(ص)
تاریخ ولادت و وفات پیامبر، از جمله مباحثی است که در اصول کافی از آنها یاد شده است. البته این تاریخ‌ها را کلینی در بعضی از ابواب، به نقل از دیگران و در بعضی از ابواب، طبق قول خود ذکر کرده است، از جمله اینکه بدون نقل روایتی، درباره میلاد پیامبر(ص) گفته‌اند: «ولد فی الثانی عشر من شهر ربیع‌الاول». عامه هم همین روز را میلاد پیغمبر اکرم(ص) و همچنین روز رسیدن پیغمبر اکرم به قبا دانسته‌اند که ظاهراً در روز رسیدن به قبا اختلافی نیست.
در باره تاریخ وفات پیامبر ، هیچ منبعی برای 28 صفر به عنوان روز درگذشت پیامبر(ص) ـ به رغم شهرتی که در مجالس و محافل پیدا کرده ـ جز کلام مرحوم شیخ مفید در ارشاد وجود ندارد. و این در حالی است که مرحوم شیخ مفید هم بدون استناد به هیچ منبعی 28 صفر را وفات پیغمبر اکرم(ص) دانسته است.البته طبق نقل‌هایی که قراین و مؤیدات بیشتری دارد، روز رحلت آن حضرت، دوم ربیع‌الاول است. حتی در اخباری که از ائمه(ع)، روایت و نقل شده، از جمله روایتی که در کتاب تاریخ اهل البیت آمده و سند آن به نصر‌بن علی جهضمی از اصحاب امام رضا(ع) می‌رسد، به دوم ربیع‌الاول اشاره دارد، اما چون مرحوم شیخ مفید 28 صفر را ذکر کرده، در میان شیعه مشهور شده است.
در میان عامه نیز دوازدهم ربیع‌الاول شهرت دارد و 28 صفر روز شدت بیماری پیغمبر اکرم است و این موضوع، مدارک تاریخی دارد.
از بررسی مجموع حوادث و از کنار هم نهادن آنها، به ویژه حضور بریده در سپاه اسامه و خودداری وی از بیعت با ابی‌بکر، پس از بازگشت از مؤته، می‌توان نتیجه گرفت که حمله و هجوم به خانه علی(ع) و فاطمه(س) که در پی آن، بیعت اجباری از علی(ع) صورت گرفت، حدود، 50 روز یا 75 روزپس از رحلت حضرت رسول‌اکرم(ص) بوده است، و این نشان می‌دهد که امیرمؤمنان(ع) در این مدت، مقاومت کرده و در نهایت، بیعت او با تأخیر و اکراه صورت گرفته است.
بر خلاف آنچه امروزه تصور عمومی است، شواهد موجود از آن حکایت دارد که حمله به خانه حضرت صدیقه طاهره (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده است، نه سه روز پس از آن. علاوه بر نکاتی که تاکنون گفته شد، می توان به قراینی نیز به عنوان مؤید این مدعا اشاره نمود.
2- خطبه فدک قبل از حمله بود یا بعد از حمله؟
در اصل خطبه فدک( فدکیه ) در منابع شیعه و اهل سنت اتفاق وجود دارد اما در باره زمان دقیق بیان خطبه اختلاف وجود دارد .اجمالا پس از وفات پیامبر و پس از خلافت ابوبکر و پس از غضب فدک توسط ابوبکر ( عمر ) و قبل از مجروح و بیمار شدن فاطمه زهرا س این خطبه در مسجد پیامبر و در میان مردم قرائت شد .
چون از روایات تاریخی بر می آید پس از حادثه حمله به خانه علی ع و مجروحیت و شهادت محسن ع ، فاطمه س ( 70 یا 90 روز ) در بستر بیماری بود و توان حرکت و حضور در مسجد و سخنرانی را نداشت .
3- اگر درب خانه حضرت زهرا س را به اتش کشیدند و وارد شدند حضرت چگونه بین در و دیوار قرار گرفتند؟
آمدن به درب خانه علی ع و بیعت خواستن از او ظاهرا چند بار اتفاق افتاد در یکی از این موارد ،احتمالا علی ع در منزل نبود و ظاهرا حضرت زهرا س در پشت درب بود کسانی که در بیرون خانه بودند در خواست باز شدن درب و دستگیری علی را داشتند که حضرت زهرا اعلام کرد علی در خانه نیست و حضرت درب خانه را باز نکرد ، آنان درب را به زور باز کردند و یا درب خانه را آتش زدند و یا وارد خانه شدند و یا دستان علی را بستند و او ر ابرای بیعت به مسجد بردند .( گزارش های متعدد)
4- یعنی اول در را هل دادن و حضرت پشت در بودند بعد در را اتش زدند یا چی؟
ظاهرا پس از عدم باز کردن در توسط فاطمه زهرا س مخالفان و مهاجمان درب خانه را آتش زدند و وارد خانه شدند .
5 – ماجرای در و دیوار
اصل ماجرای در و دیوار در منابع تاریخی شیعه و اهل سنت از اجماعات و متواترات است ولی در کمیت و کیفیت آن در منابع اختلاف وجود دارد .
6- سقط حضرت محسن
در باره جناب محسن و سن او و نحوه شهادت او اختلاف وجود دارد . اجمالا گفته می شود جناب محسن جنین ( احتمالا شش ماه ) در شکم فاطمه س بود که در ماجرای حمله به خانه علی ع و احتمالا در فشار بین در و دیوار سقط شد ( به شهادت رسید )
7- چگونگی اطلاع علی ع از شهادت محسن
در باره چگونگی اطلاع علی از حمله به خانه او و مجروح شدن زهرا س و شهادت محسن ع در منابع تاریخی خبر دقیق و مشخصی وجود ندارد . احتمالا حضرت در مسجد و یا در بین راه مسجد ( رفت و یا بر گشت ) بود که ماجرای حمله به خانه و مجروح شدن فاطمه زهرا س و شهادت محسن را به او دادند .
7- مزار حضرت محسن کجاست؟
هیچ یک از منابع معتبر تاریخی و مقاتل به محل دفن حضرت محسن(ع) اشاره نکرده اند شاید دفن محسن و قبر محسن همانند مادرش فاطمه مخفیانه باشد .و احتمالا در خانه علی ع و فاطمه س توسط علی ع دفن شده باشند .
8- ایا حضرت محسن را غسل دادند یا خیر؟
هیچ یک از منابع معتبر تاریخی و مقاتل به غسل و کفن و دفن و محل دفن حضرت محسن(ع) اشاره نکرده اند.
9-چه کسی حضرت محسن را غسل دادند .؟
اگر جناب محسن را غسل داده باشند خود علی ع به این کار اقدام کرده است .
پاسخ مستند علامه جعفر مرتضی عاملی به سخنرانی سیدحسین فضل الله
1- در باره حضرت زهرا و حوادث پس از پیامبر و حمله و هجوم به خانه علی و زهراس به کتاب ( ماساه الزهرا ) تالیف علامه سید جعفر مرتضی عاملی مراجعه نمایید
علامه سید جعفر مرتضی عاملی کتاب‌هایی در زمینه سیره اهل بیت تالیف کرده است مانند الصحیح من سیرة النبی الاعظم و مأساة الزهراء.
پس از آنکه در باره شهادت حضرت زهرا( علیها السلام) و چگونگی آن تردیدها و تشکیک هایی صورت گرفت، استاد سید جعفر مرتضی عاملی در صدد پاسخگوئی به این سخنان و نوشته ها بر آمد و کتاب« ماساة الزهراء علیها السلام شبهات و ردود» را تالیف کرد.
«مَأساةُ الزّهراء (س)، شُبَهات و رُدود» کتابی درباره حوادث دوره پایانی زندگی حضرت فاطمه (س)، اثر سید جعفر مرتضی عاملی می باشد. نویسنده در این کتاب تلاش کرده به شبهاتی که درباره حوادث اواخر زندگی فاطمه زهرا(س) و شهادت آن حضرت مطرح شده، پاسخ دهد. آن‌گونه که در ترجمه فارسی کتاب آمده، این کتاب در پاسخ به شبهات سید محمدحسین فضل‌الله نوشته شده و با عنوان «رنجهای حضرت زهرا سلام‌الله علیها» منتشر گردیده است.
در این کتاب به مباحثی همانند : غصب فدک , آزار حضرت فاطمه (س) توسط ابوبکر , عصمت حضرت فاطمه(س) , کشف بیت فاطمه علیها السلام , فضایل حضرت فاطمه(س) , اصطلاحنامه تاریخ اسلام , دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات , علم کلام و… پرداخته شده است .
وی در این کتاب پس از بیان مناقب و فضائل حضرت زهرا سلام الله علیها به تفصیل از حوادثی که برای آن حضرت پس از رحلت رسول خدا پیش آمد سخن گفته و موضوع شهادت و چگونگی آن را بررسی و تحلیل کرده است.
مؤلف طی سه باب و هفده فصل به موضوعاتی چون ضرب و اهانت به آن حضرت، علت آمدن پشت در، اصل وجود در، موضوع میخ در، سقط محسن، آتش زدن در و موضوعاتی دیگر پرداخته است.
جلد دوم کتاب به آثار و اخبار و اشعار اختصاص یافته و مؤلف تلاش کرده است با استناد به منابع حتی منابع اهل سنت، موضوع اهانت به حضرت زهرا و شهادت آن حضرت را اثبات نماید.
در مجموع، مطالب کتاب ناظر به شبهاتی است که در موضوع شهادت دختر پیامبر مطرح شده و حال و هوای ردیه و پاسخگوئی در آن آشکار است.
این کتاب در نوع خود بی نظیر است و پیش از آن بدین شکل کتابی تالیف نشده است زیرا مؤلف با روش تاریخی و مستند به منابع، از جزئیات مظالم حضرت زهرا علیها سلام سخن گفته است و اگر پیش از آن هم آثار مشابهی تالیف شده از نظر تفصیلی بودن و همچنین استناد به منابع مانند این کتاب نیست.
جعفر مرتضی پس از این دو جلد کتاب، کتاب دیگری در دو جلد تالیف کرده و نام خلفیات ماساة الزهراء را بر آن نهاد. کتاب ماساة الزهراء توسط دکتر محمد سپهری ترجمه شده است.
مترجم کتاب “مأساة الزهراء علیها السلام” سید جعفر مرتضی، عاملی، را جداگانه به زبان فارسی تحت عنوان ، رنجهای حضرت زهرا سلام الله علیها / منشر کرده است . رنجهای حضرت زهرا سلام الله علیها / ترجمه محمد سپهری ، قم، تهذیب، ۱۳۸۲ش.
عاملی، سید جعفر مرتضی، مأساة الزهراء علیها السلام ، بیروت، دار السیرة، ۱۴۱۸ق.
عاملی، سید جعفر مرتضی، مأساة الزهراء علیها السلام ، رنجهای حضرت زهرا سلام الله علیها / ترجمه محمد سپهری ، قم، تهذیب، ۱۳۸۲ش.
2- کتاب ( حکمت نامه فاطمی ) تالیف آیت الله محمدی ری شهری
کتاب حکمت نامه فاطمی در حجم بالغ بر ۸۰۰ صفحه مجموعه سخنان و خطبه های به یادگار مانده از صدیقه طاهره زهرای مرضیه سلام الله علیها است .که توسط آیت الله ری شهری و همکاران ایشان منتشر شده است.
حکمت نامه فاطمی شامل یک درآمد، پنج بخش، نوزده فصل و سه تحلیل است که با نظمی نوین به رشته تحریر درآمده است.
درآمد، گزارشی کوتاه از زندگی حضرت فاطمه(س) از تولد تا شهادت است.
مى توان گفت که بخش حکمت هاى سیاسى، مهم ترین بخش حکمت نامه فاطمى است. این بخش در پنج فصل به روشنى نشان مى دهد که فاطمه زهرا علیهاالسلام براى دفاع از ولایت علوى و رهبرى سیاسى ـ الهى امیر مؤمنان علیه السلام و روشنگرى براى آیندگان، همه توان خود را به کار گرفته است، تا آن جا که در این راه، در جوانى به شهادت رسید و نخستین شهید راه ولایت شد.
در فصل چهارم، احتجاج فاطمه علیهاالسلام با ابو بکر در موضوع فدک گزارش و ضمن تحلیلى، سیاسى بودن این ماجرا تبیین شده است.
چاپ اول کتاب حکمت نامه فاطمی نوشته محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران پژوهشکده علوم ومعارف حدیث، به دو زبان عربی ـ فارسی از سوی انتشارات دارالحدیث روانه بازار نشر شد
حکمت نامه فاطمى ، پدیدآورنده ، محمد محمدی ری شهری و همکار ان ( جمعی از پژوهشگران ) مترجم : محمد مرادی ،محل نشر ،قم ، ناشر دارالحدیث، ۱۳۹۵
3- دانشنامه فاطمی(س) زیر نظر علی اکبر رشاد در شش جلد از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است. در سه جلد نخست این دانشنامه به زندگی، منزلت، سیره و آثار و معارف حضرت فاطمه(س) و در سه مجلد بعدی به مباحث فقهی، حقوقی و اجتماعی زن و خانواده پرداخته شده است.
4- دانشنامه‌ای نیز با عنوان «دانشنامه شهادت حضرت فاطمه(س)» به اهتمام علی لباف از سوی مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر منتشر شده است.
فهرست منابع جهت مطالعه بیشتر :
عاملی، سید جعفر مرتضی، مأساة الزهراء علیها السلام ، بیروت، دار السیرة، ۱۴۱۸ق.
عاملی، سید جعفر مرتضی، مأساة الزهراء علیها السلام ، رنجهای حضرت زهرا سلام الله علیها / ترجمه محمد سپهری ، قم، تهذیب، ۱۳۸۲ش.
حکمت نامه فاطمى ، پدیدآورنده : محمد محمدی ری شهری و همکار ان ،جمعی از پژوهشگران ، مترجم : محمد مرادی ، محل نشر قم ، ناشر دارالحدیث، ۱۳۹۵
نهج الحیات(فرهنگ سخنان حضرت فاطمه(س))/محمد دشتی/ مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین
بحار الانوار(جلد 43)/محمد باقر مجلسی/ محمد روحانی علی آبادی/ نشر مهام
سیدعزالدین حسینی زنجانی، شرح خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام ، ج ۱ و ۲ /
ناصر مکارم شیرازی، زهراترین بانوی جهان
زندگانی حضرت فاطمه الزهراء(س) و دختران آن حضرت/ سید هاشم رسولی محلاتی/ نشر فرهنگ اسلامی
زندگانی فاطمه زهراء/ سید جعفر شهیدی/ دفتر نشر فرهنگ اسلامی
= سیدمرتضی عسکری؛ به کوشش مهدی دشتی،سقیفه، بررسی نحوه شکل گیری حکومت پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، منیر ۱۳۸۵.
= محمدهادی یوسفی غروی ،تاریخ هجوم به خانه حضرت زهرا (س) نشست علمی: با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین استاد ، فصلنامه تاریخ در آئینه پژوهش.
= یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعه‌التاریخ الاسلامی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1429ق
= تاریخ اسلام در آینه پژوهش، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمةالله‌علیه)، ج۲۷، ص۱.
= سیدمرتضی عسکری؛ به کوشش مهدی دشتی،سقیفه، بررسی نحوه شکل گیری حکومت پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، منیر ۱۳۸۵.
پاسخ به علامه فضل الله به صورت کوتاه چنین است .” حوادث تاریخی بر اساس عقل اتفاق نمی افتد .”
پاسخ به این سوال ها چندان آسان نیست زیرا پاسخ به سوال ها بستگی به حل بسیاری از اختلافات در منابع تاریخی دارد .
1- در اصل حوادث پس از وفات پیامبر و سقیفه و ماجرای بیعت خواستن از علی ع و حمله به خانه علی ع و فاطمه ع و خواستن بیعت در منابع تاریخی در میان اهل سنت و شیعه اجماع و اتفاق وجود دارد .
2- در اصل ماجرای در و دیوار و مجروح شدن و بستر بیماری و وفات و شهادت حضرت فاطمه و فرزند در شکم ( جناب محسن شش ماهه یا کمتر و یا بیشتر ) هم اجمالا تواتر و اجماع وجود دارد .
3- اما در تاریخ و زمان این واقعه هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت اختلاف وجود دارد و این اختلاف خود متاثر از چندین اختلاف است ، اختلاف در تاریخ وفات پیامبر، اختلاف در تاریخ حوادث پس از وفات پیامبر ، اختلاف در تاریخ اعزام و بازگشت جیش اسامه ، اختلاف در تاریخ تحصن مخالفان ابوبکر خلیفه اول در خانه علی ، اختلاف در تاریخ بیعت خواستن از علی ع ، اختلاف در تاریخ و زمان حمله به خانه علی و علت این حمله ، و در نهایت اختلاف در تاریخ مجروح شدن و وفات و شهادت حضرت فاطمه س وجناب محسن ع .
4- پاسخ به هر یک از این اختلافات خود کتاب و پایان نامه ایی را طلب دارد.
سخنان علامه فضل الله و پاسخ به آن
در باره حوادث پس از پیامبر و در چگونگی و کیفیت شهادت حضرت زهرا و فرزندش حضرت محسن و حوادث پس از آن در منابع اهل سنت در بین اهل سنت و در میان شعیان و منابع شیعه و سخنان علمای هر دو گروه اختلاف وجود دارد .
برخی چگونگی شهادت ( حمله به خانه علی ع و ماجرای در و دیوار و شهادت محسن و بیعت خواستن از علی ع و بستن دستان علی و… ) را محل تردید و برخی به صراحت و قاطعیت از تحقق این وقایع دفاع کردند .
مرحوم علامه محمد حسین فضل الله از علمای لبنان از جمله کسانی بود که در وقایع و ماجرای حمله به خانه علی ع و ماجرای در و دیوار و شهادت جناب محسن تردید کرد و سخنانی را مطرح کرد که در شبکه های اجتماعی وجود دارد . گرچه علامه فضل الله کتابی در این باره ننوشت و تردید خود را از لحاظ علمی اثبات نکرد.
در مقابل مرحوم علامه جعفر مرتضی عاملی مورخ معاصر و لبنانی الاصل در کتاب ماساه الزهرا به سخنان و شبهات علامه فضل الله پاسخ داد و ماجراهای پس از پیامبر و حمله به خانه علی ع وماجرای در و دیوار و شهادت محسن و … را بر اساس منابع اهل سنت و شیعه اثبات کرد .
توضیح جهت اطلاع بیشتر :
1- ایام ربیع‌الاول علی الظاهر و بر اساس محاسبات ـ بدون روایت خاص ـ ایام حمله به خانه علی ع و مجروح شدن و سقط یا شهادت حضرت محسن فرزند حضرت فاطمه(س) دانسته میشود. و البته این موضوع (تعیین تاریخ شهادت) از موضوعات جدیدی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن بها داده شده و روز شهادت محسن‌بن علی(ع) تلقی شده است، حال آنکه نه در تاریخ و نه در روایات، به تاریخ شهادت اشاره‌ای نشده است.
فهم تاریخ و زمان حمله به خانه علی ع و شهادت محسن و شهادت حضرت فاطمه س و …وابسته به تعیین دقیق وفات پیامبر و حوادث پس از آن است .
تاریخ رحلت رسول‌خدا(ص)
تاریخ ولادت و وفات پیامبر، از جمله مباحثی است که در اصول کافی از آنها یاد شده است. البته این تاریخ‌ها را کلینی در بعضی از ابواب، به نقل از دیگران و در بعضی از ابواب، طبق قول خود ذکر کرده است، از جمله اینکه بدون نقل روایتی، درباره میلاد پیامبر(ص) گفته‌اند: «ولد فی الثانی عشر من شهر ربیع‌الاول». عامه هم همین روز را میلاد پیغمبر اکرم(ص) و همچنین روز رسیدن پیغمبر اکرم به قبا دانسته‌اند که ظاهراً در روز رسیدن به قبا اختلافی نیست.
در باره تاریخ وفات پیامبر ، هیچ منبعی برای 28 صفر به عنوان روز درگذشت پیامبر(ص) ـ به رغم شهرتی که در مجالس و محافل پیدا کرده ـ جز کلام مرحوم شیخ مفید در ارشاد وجود ندارد. و این در حالی است که مرحوم شیخ مفید هم بدون استناد به هیچ منبعی 28 صفر را وفات پیغمبر اکرم(ص) دانسته است.البته طبق نقل‌هایی که قراین و مؤیدات بیشتری دارد، روز رحلت آن حضرت، دوم ربیع‌الاول است. حتی در اخباری که از ائمه(ع)، روایت و نقل شده، از جمله روایتی که در کتاب تاریخ اهل البیت آمده و سند آن به نصر‌بن علی جهضمی از اصحاب امام رضا(ع) می‌رسد، به دوم ربیع‌الاول اشاره دارد، اما چون مرحوم شیخ مفید 28 صفر را ذکر کرده، در میان شیعه مشهور شده است.
در میان عامه نیز دوازدهم ربیع‌الاول شهرت دارد و 28 صفر روز شدت بیماری پیغمبر اکرم است و این موضوع، مدارک تاریخی دارد.
از بررسی مجموع حوادث و از کنار هم نهادن آنها، به ویژه حضور بریده در سپاه اسامه و خودداری وی از بیعت با ابی‌بکر، پس از بازگشت از مؤته، می‌توان نتیجه گرفت که حمله و هجوم به خانه علی(ع) و فاطمه(س) که در پی آن، بیعت اجباری از علی(ع) صورت گرفت، حدود، 50 روز یا 75 روزپس از رحلت حضرت رسول‌اکرم(ص) بوده است، و این نشان می‌دهد که امیرمؤمنان(ع) در این مدت، مقاومت کرده و در نهایت، بیعت او با تأخیر و اکراه صورت گرفته است.
بر خلاف آنچه امروزه تصور عمومی است، شواهد موجود از آن حکایت دارد که حمله به خانه حضرت صدیقه طاهره (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده است، نه سه روز پس از آن. علاوه بر نکاتی که تاکنون گفته شد، می توان به قراینی نیز به عنوان مؤید این مدعا اشاره نمود.
در مقاله ایی بر گرفته از : https://hawzah.net/fa/Article/View/95994/ تلاش شد با بررسی و چینش شواهد تاریخی و روایی، به پاسخ درستی برای این پرسش ها دست یابید که هجوم به خانه حضرت فاطمه زهرا (س)، مدت بیماری و در نهایت، شهادت آن حضرت در چه تاریخی رخ داده و ترتیب حوادثِ منجر به شهادت آن حضرت چگونه بوده است؟ وجود قراینی چند حکایت از آن دارد که هجوم به خانه فاطمه زهرا (س) بر خلاف تصور رایج، بلافاصله پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ نداده است. برای نمونه، گزارش های مربوط به حالات حضرت فاطمه (س) پس از رحلت رسول خدا (ص)، همچون زیارت مکرّرِ قبورِ شهدای احد، چگونگی آمدن به مسجد برای ایراد خطبه پس از غصب فدک، رفتن شبانه به در خانه مهاجران و انصار، همه حکایت از سلامت آن حضرت در دهه های پس از رحلت پدر دارد. همچنین گزارش مربوط به بازگشت بریده بن حصیب اسلمی (پس از همراهی با سپاه اسامه) و اعلامِ اینکه «تا وقتی علی (ع) بیعت نکند من بیعت نخواهم کرد» نیز حکایت از آن دارد که بیعت گیری از امام علی (ع) تا بازگشت سپاه اسامه به تأخیر افتاده است. اما بر فرضِ تأخیر هجوم، این واقعۀ شوم در چه تاریخی رخ داده است؟ در این مقاله، با ارائه مستنداتی، به این نتیجه رسید که هجوم به خانه فاطمه زهرا (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده و پس از آن، حضرت فاطمه (س) به مدت 40 روز در بستر بیماری بودند، تا آنکه سه ماه پس از رحلت پدرشان به شهادت رسیدند.
2- اسناد هجوم به خانه حضرت فاطمه-سلام الله علیها
امروزه خیلی وهابیان می گویند که خانه حضرت زهرا سلام الله علیها درب نداشت وآن زمان خانه ها درب نداشته ولی غافل از آیه شریفه 189سوره بقره که درب داشتن خانه ها را تصریح می کند .
ماجرای حمله به خانه علی ع در منابع تاریخی وجود دارد .
زیاد بن کلیب از مغیره نقل میکند که : عمر بن الخطاب به سوی منزل علی رفت . در منزل او طلحه و زبیر و عده از مهاجرین بودند . عمر گفت : به خدا قسم همه شما را اتش میزنم یا اینکه برای بیعت بیرون بیایید .مروج الذهب ج 3 ص 77 تالیف : المسعودی و تاریخ الطبری ج 3 ص 198 تالیف : محمد بن جریر الطبری
عروه بن زبیر در توجیه کار برادرش نقل میکند : برادرم هنگام محاصره بنی هاشم و جمع کردن هیزم برای آتش زدن انها به این علت با عمر و هم دستانش هماهنگ شد که قصد داشت بنی هاشم را وادار به بیعت کند چون انها از بیعت سر باز میزدند !!!! انساب الاشراف ج 1 ص 586 تالیف : احمد بن یحی معروف به بلاذری
ابو بکر علی را برای بیعت فراخواند ولی او سر پیچی کرد . در این هنگام عمر به سوی خانه علی رفت در حالی که در دستان او مشعلی از اتش بود . فاطمه او را بر درب خانه اش مشاهده کرد . فاطمه گفت : ای پسر خطاب ایا میخواهی درب خانه ی من را اتش بزنی و ما را بسوزانی ؟ عمر گفت : بله . این کار باعث محکم شدن دین پدرت میشود ! الامامه السیاسه ج 1 ص 12 تالیف : ابن قتیبه الدینوری چاپ مصر ،
عمر به سوی خانه علی رفت و فریاد کشید تا یرون بیایند . ولی انها بیرون نیامدند . پس دستور داد تا هیزم بیاورند . عمر گفت : قسم به ان کسی که جان عمر در دست اوست یا بیرون بیایید یا خانه را با اهلش اتش میزنم . عده ای به عمر گفتند : ای ابا حفص در این خانه فاطمه است . عمر گفت : اگر چه فاطمه باشد ( خانه را به اتش میکشم ) السقیفه والخلافه ص 14 تالیف : عبد الفتاح عبد المقصود
عمر و عده ای به سوی خانه علی و فاطمه و حسن و حسین رفتند در حالی که همراه انها هیزم و اتش بود .
به سبب امتناع از بیعت ، عمر آنجا را به اتش کشید . عده ای در حالی که از این کار منصرف شده بودند به عمر گفتند : ای ابا حفص در این خانه فاطمه است . عمر گفت : اگر چه فاطمه باشد (خانه را به اتش میکشم .) اثبات الوصیه ص 123 تالیف : المسعودی صاحب کتاب مروج الذهب
اما چند سوال :
1-چه زمانی به خانه حضرت زهرا(س) حمله شد؟
اسناد هجوم به خانه حضرت فاطمه-سلام الله علیها در منابع شیعه و اهل سنت بسیار است اما در باره زمان دقیق حمله به خانه علی ع اختلاف است .
ایام ربیع‌الاول علی الظاهر و بر اساس محاسبات ـ بدون روایت خاص ـ ایام حمله به خانه علی ع و مجروح شدن و سقط یا شهادت حضرت محسن فرزند حضرت فاطمه(س) دانسته میشود. و البته این موضوع (تعیین تاریخ شهادت) از موضوعات جدیدی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن بها داده شده و روز شهادت محسن‌بن علی(ع) تلقی شده است، حال آنکه نه در تاریخ و نه در روایات، به تاریخ شهادت اشاره‌ای نشده است.
فهم تاریخ و زمان حمله به خانه علی ع و شهادت محسن و شهادت حضرت فاطمه س و …وابسته به تعیین دقیق وفات پیامبر و حوادث پس از آن است .
تاریخ رحلت رسول‌خدا(ص)
تاریخ ولادت و وفات پیامبر، از جمله مباحثی است که در اصول کافی از آنها یاد شده است. البته این تاریخ‌ها را کلینی در بعضی از ابواب، به نقل از دیگران و در بعضی از ابواب، طبق قول خود ذکر کرده است، از جمله اینکه بدون نقل روایتی، درباره میلاد پیامبر(ص) گفته‌اند: «ولد فی الثانی عشر من شهر ربیع‌الاول». عامه هم همین روز را میلاد پیغمبر اکرم(ص) و همچنین روز رسیدن پیغمبر اکرم به قبا دانسته‌اند که ظاهراً در روز رسیدن به قبا اختلافی نیست.
در باره تاریخ وفات پیامبر ، هیچ منبعی برای 28 صفر به عنوان روز درگذشت پیامبر(ص) ـ به رغم شهرتی که در مجالس و محافل پیدا کرده ـ جز کلام مرحوم شیخ مفید در ارشاد وجود ندارد. و این در حالی است که مرحوم شیخ مفید هم بدون استناد به هیچ منبعی 28 صفر را وفات پیغمبر اکرم(ص) دانسته است.البته طبق نقل‌هایی که قراین و مؤیدات بیشتری دارد، روز رحلت آن حضرت، دوم ربیع‌الاول است. حتی در اخباری که از ائمه(ع)، روایت و نقل شده، از جمله روایتی که در کتاب تاریخ اهل البیت آمده و سند آن به نصر‌بن علی جهضمی از اصحاب امام رضا(ع) می‌رسد، به دوم ربیع‌الاول اشاره دارد، اما چون مرحوم شیخ مفید 28 صفر را ذکر کرده، در میان شیعه مشهور شده است.
در میان عامه نیز دوازدهم ربیع‌الاول شهرت دارد و 28 صفر روز شدت بیماری پیغمبر اکرم است و این موضوع، مدارک تاریخی دارد.
از بررسی مجموع حوادث و از کنار هم نهادن آنها، به ویژه حضور بریده در سپاه اسامه و خودداری وی از بیعت با ابی‌بکر، پس از بازگشت از مؤته، می‌توان نتیجه گرفت که حمله و هجوم به خانه علی(ع) و فاطمه(س) که در پی آن، بیعت اجباری از علی(ع) صورت گرفت، حدود، 50 روز یا 75 روزپس از رحلت حضرت رسول‌اکرم(ص) بوده است، و این نشان می‌دهد که امیرمؤمنان(ع) در این مدت، مقاومت کرده و در نهایت، بیعت او با تأخیر و اکراه صورت گرفته است.
بر خلاف آنچه امروزه تصور عمومی است، شواهد موجود از آن حکایت دارد که حمله به خانه حضرت صدیقه طاهره (س) قریب 50 روز پس از رحلت رسول خدا (ص) رخ داده است، نه سه روز پس از آن. علاوه بر نکاتی که تاکنون گفته شد، می توان به قراینی نیز به عنوان مؤید این مدعا اشاره نمود.
2- خطبه فدک قبل از حمله بود یا بعد از حمله؟
در اصل خطبه فدک( فدکیه ) در منابع شیعه و اهل سنت اتفاق وجود دارد اما در باره زمان دقیق بیان خطبه اختلاف وجود دارد .اجمالا پس از وفات پیامبر و پس از خلافت ابوبکر و پس از غضب فدک توسط ابوبکر ( عمر ) و قبل از مجروح و بیمار شدن فاطمه زهرا س این خطبه در مسجد پیامبر و در میان مردم قرائت شد .
چون از روایات تاریخی بر می آید پس از حادثه حمله به خانه علی ع و مجروحیت و شهادت محسن ع ، فاطمه س ( 70 یا 90 روز ) در بستر بیماری بود و توان حرکت و حضور در مسجد و سخنرانی را نداشت .
3- اگر درب خانه حضرت زهرا س را به اتش کشیدند و وارد شدند حضرت چگونه بین در و دیوار قرار گرفتند؟
آمدن به درب خانه علی ع و بیعت خواستن از او ظاهرا چند بار اتفاق افتاد در یکی از این موارد ،احتمالا علی ع در منزل نبود و ظاهرا حضرت زهرا س در پشت درب بود کسانی که در بیرون خانه بودند در خواست باز شدن درب و دستگیری علی را داشتند که حضرت زهرا اعلام کرد علی در خانه نیست و حضرت درب خانه را باز نکرد ، آنان درب را به زور باز کردند و یا درب خانه را آتش زدند و یا وارد خانه شدند و یا دستان علی را بستند و او ر ابرای بیعت به مسجد بردند .( گزارش های متعدد)
4- یعنی اول در را هل دادن و حضرت پشت در بودند بعد در را اتش زدند یا چی؟
ظاهرا پس از عدم باز کردن در توسط فاطمه زهرا س مخالفان و مهاجمان درب خانه را آتش زدند و وارد خانه شدند .
5 – ماجرای در و دیوار
اصل ماجرای در و دیوار در منابع تاریخی شیعه و اهل سنت از اجماعات و متواترات است ولی در کمیت و کیفیت آن در منابع اختلاف وجود دارد .
6- سقط حضرت محسن
در باره جناب محسن و سن او و نحوه شهادت او اختلاف وجود دارد . اجمالا گفته می شود جناب محسن جنین ( احتمالا شش ماه ) در شکم فاطمه س بود که در ماجرای حمله به خانه علی ع و احتمالا در فشار بین در و دیوار سقط شد ( به شهادت رسید )
7- چگونگی اطلاع علی ع از شهادت محسن
در باره چگونگی اطلاع علی از حمله به خانه او و مجروح شدن زهرا س و شهادت محسن ع در منابع تاریخی خبر دقیق و مشخصی وجود ندارد . احتمالا حضرت در مسجد و یا در بین راه مسجد ( رفت و یا بر گشت ) بود که ماجرای حمله به خانه و مجروح شدن فاطمه زهرا س و شهادت محسن را به او دادند .
7- مزار حضرت محسن کجاست؟
هیچ یک از منابع معتبر تاریخی و مقاتل به محل دفن حضرت محسن(ع) اشاره نکرده اند شاید دفن محسن و قبر محسن همانند مادرش فاطمه مخفیانه باشد .و احتمالا در خانه علی ع و فاطمه س توسط علی ع دفن شده باشند .
8- ایا حضرت محسن را غسل دادند یا خیر؟
هیچ یک از منابع معتبر تاریخی و مقاتل به غسل و کفن و دفن و محل دفن حضرت محسن(ع) اشاره نکرده اند.
9-چه کسی حضرت محسن را غسل دادند .؟
اگر جناب محسن را غسل داده باشند خود علی ع به این کار اقدام کرده است .
پاسخ مستند علامه جعفر مرتضی عاملی به سخنرانی سیدحسین فضل الله
1- در باره حضرت زهرا و حوادث پس از پیامبر و حمله و هجوم به خانه علی و زهراس به کتاب ( ماساه الزهرا ) تالیف علامه سید جعفر مرتضی عاملی مراجعه نمایید
علامه سید جعفر مرتضی عاملی کتاب‌هایی در زمینه سیره اهل بیت تالیف کرده است مانند الصحیح من سیرة النبی الاعظم و مأساة الزهراء.
پس از آنکه در باره شهادت حضرت زهرا( علیها السلام) و چگونگی آن تردیدها و تشکیک هایی صورت گرفت، استاد سید جعفر مرتضی عاملی در صدد پاسخگوئی به این سخنان و نوشته ها بر آمد و کتاب« ماساة الزهراء علیها السلام شبهات و ردود» را تالیف کرد.
«مَأساةُ الزّهراء (س)، شُبَهات و رُدود» کتابی درباره حوادث دوره پایانی زندگی حضرت فاطمه (س)، اثر سید جعفر مرتضی عاملی می باشد. نویسنده در این کتاب تلاش کرده به شبهاتی که درباره حوادث اواخر زندگی فاطمه زهرا(س) و شهادت آن حضرت مطرح شده، پاسخ دهد. آن‌گونه که در ترجمه فارسی کتاب آمده، این کتاب در پاسخ به شبهات سید محمدحسین فضل‌الله نوشته شده و با عنوان «رنجهای حضرت زهرا سلام‌الله علیها» منتشر گردیده است.
در این کتاب به مباحثی همانند : غصب فدک , آزار حضرت فاطمه (س) توسط ابوبکر , عصمت حضرت فاطمه(س) , کشف بیت فاطمه علیها السلام , فضایل حضرت فاطمه(س) , اصطلاحنامه تاریخ اسلام , دفاعیه، ردیه و پاسخ به شبهات , علم کلام و… پرداخته شده است .
وی در این کتاب پس از بیان مناقب و فضائل حضرت زهرا سلام الله علیها به تفصیل از حوادثی که برای آن حضرت پس از رحلت رسول خدا پیش آمد سخن گفته و موضوع شهادت و چگونگی آن را بررسی و تحلیل کرده است.
مؤلف طی سه باب و هفده فصل به موضوعاتی چون ضرب و اهانت به آن حضرت، علت آمدن پشت در، اصل وجود در، موضوع میخ در، سقط محسن، آتش زدن در و موضوعاتی دیگر پرداخته است.
جلد دوم کتاب به آثار و اخبار و اشعار اختصاص یافته و مؤلف تلاش کرده است با استناد به منابع حتی منابع اهل سنت، موضوع اهانت به حضرت زهرا و شهادت آن حضرت را اثبات نماید.
در مجموع، مطالب کتاب ناظر به شبهاتی است که در موضوع شهادت دختر پیامبر مطرح شده و حال و هوای ردیه و پاسخگوئی در آن آشکار است.
این کتاب در نوع خود بی نظیر است و پیش از آن بدین شکل کتابی تالیف نشده است زیرا مؤلف با روش تاریخی و مستند به منابع، از جزئیات مظالم حضرت زهرا علیها سلام سخن گفته است و اگر پیش از آن هم آثار مشابهی تالیف شده از نظر تفصیلی بودن و همچنین استناد به منابع مانند این کتاب نیست.
جعفر مرتضی پس از این دو جلد کتاب، کتاب دیگری در دو جلد تالیف کرده و نام خلفیات ماساة الزهراء را بر آن نهاد. کتاب ماساة الزهراء توسط دکتر محمد سپهری ترجمه شده است.
مترجم کتاب “مأساة الزهراء علیها السلام” سید جعفر مرتضی، عاملی، را جداگانه به زبان فارسی تحت عنوان ، رنجهای حضرت زهرا سلام الله علیها / منشر کرده است . رنجهای حضرت زهرا سلام الله علیها / ترجمه محمد سپهری ، قم، تهذیب، ۱۳۸۲ش.
عاملی، سید جعفر مرتضی، مأساة الزهراء علیها السلام ، بیروت، دار السیرة، ۱۴۱۸ق.
عاملی، سید جعفر مرتضی، مأساة الزهراء علیها السلام ، رنجهای حضرت زهرا سلام الله علیها / ترجمه محمد سپهری ، قم، تهذیب، ۱۳۸۲ش.
2- کتاب ( حکمت نامه فاطمی ) تالیف آیت الله محمدی ری شهری
کتاب حکمت نامه فاطمی در حجم بالغ بر ۸۰۰ صفحه مجموعه سخنان و خطبه های به یادگار مانده از صدیقه طاهره زهرای مرضیه سلام الله علیها است .که توسط آیت الله ری شهری و همکاران ایشان منتشر شده است.
حکمت نامه فاطمی شامل یک درآمد، پنج بخش، نوزده فصل و سه تحلیل است که با نظمی نوین به رشته تحریر درآمده است.
درآمد، گزارشی کوتاه از زندگی حضرت فاطمه(س) از تولد تا شهادت است.
مى توان گفت که بخش حکمت هاى سیاسى، مهم ترین بخش حکمت نامه فاطمى است. این بخش در پنج فصل به روشنى نشان مى دهد که فاطمه زهرا علیهاالسلام براى دفاع از ولایت علوى و رهبرى سیاسى ـ الهى امیر مؤمنان علیه السلام و روشنگرى براى آیندگان، همه توان خود را به کار گرفته است، تا آن جا که در این راه، در جوانى به شهادت رسید و نخستین شهید راه ولایت شد.
در فصل چهارم، احتجاج فاطمه علیهاالسلام با ابو بکر در موضوع فدک گزارش و ضمن تحلیلى، سیاسى بودن این ماجرا تبیین شده است.
چاپ اول کتاب حکمت نامه فاطمی نوشته محمد محمدی ری شهری با همکاری جمعی از پژوهشگران پژوهشکده علوم ومعارف حدیث، به دو زبان عربی ـ فارسی از سوی انتشارات دارالحدیث روانه بازار نشر شد
حکمت نامه فاطمى ، پدیدآورنده ، محمد محمدی ری شهری و همکار ان ( جمعی از پژوهشگران ) مترجم : محمد مرادی ،محل نشر ،قم ، ناشر دارالحدیث، ۱۳۹۵
3- دانشنامه فاطمی(س) زیر نظر علی اکبر رشاد در شش جلد از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است. در سه جلد نخست این دانشنامه به زندگی، منزلت، سیره و آثار و معارف حضرت فاطمه(س) و در سه مجلد بعدی به مباحث فقهی، حقوقی و اجتماعی زن و خانواده پرداخته شده است.
4- دانشنامه‌ای نیز با عنوان «دانشنامه شهادت حضرت فاطمه(س)» به اهتمام علی لباف از سوی مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر منتشر شده است.
فهرست منابع جهت مطالعه بیشتر :
عاملی، سید جعفر مرتضی، مأساة الزهراء علیها السلام ، بیروت، دار السیرة، ۱۴۱۸ق.
عاملی، سید جعفر مرتضی، مأساة الزهراء علیها السلام ، رنجهای حضرت زهرا سلام الله علیها / ترجمه محمد سپهری ، قم، تهذیب، ۱۳۸۲ش.
حکمت نامه فاطمى ، پدیدآورنده : محمد محمدی ری شهری و همکار ان ،جمعی از پژوهشگران ، مترجم : محمد مرادی ، محل نشر قم ، ناشر دارالحدیث، ۱۳۹۵
نهج الحیات(فرهنگ سخنان حضرت فاطمه(س))/محمد دشتی/ مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین
بحار الانوار(جلد 43)/محمد باقر مجلسی/ محمد روحانی علی آبادی/ نشر مهام
سیدعزالدین حسینی زنجانی، شرح خطبه حضرت زهرا علیهاالسلام ، ج ۱ و ۲ /
ناصر مکارم شیرازی، زهراترین بانوی جهان
زندگانی حضرت فاطمه الزهراء(س) و دختران آن حضرت/ سید هاشم رسولی محلاتی/ نشر فرهنگ اسلامی
زندگانی فاطمه زهراء/ سید جعفر شهیدی/ دفتر نشر فرهنگ اسلامی
= سیدمرتضی عسکری؛ به کوشش مهدی دشتی،سقیفه، بررسی نحوه شکل گیری حکومت پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، منیر ۱۳۸۵.
= محمدهادی یوسفی غروی ،تاریخ هجوم به خانه حضرت زهرا (س) نشست علمی: با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین استاد ، فصلنامه تاریخ در آئینه پژوهش.
= یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعه‌التاریخ الاسلامی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1429ق
= تاریخ اسلام در آینه پژوهش، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (رحمةالله‌علیه)، ج۲۷، ص۱.
= سیدمرتضی عسکری؛ به کوشش مهدی دشتی،سقیفه، بررسی نحوه شکل گیری حکومت پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، منیر ۱۳۸۵.
