پرسشگر گرامی به نکات زیرتوجه نمایید :
الف ) ضرورت نیاز به دوست
چون انسان فطرتا موجودى اجتماعى است ، داشتن روابط اجتماعى – به ویژه شکل دوستى آن – یک ضرورت بى تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانى وى را به داشتن چنین ارتباطى رهنمون مى گردد و توصیه هاى دینى نیز ما را به این عمل ترغیب مى کند .
آنگونه که على بن ابیطالب ( علیه السلام ) مى فرمایند : « فقد الاحبه غربه انسان بى دوست غریب است » ( نهج البلاغه فیض الاسلام , حکمت 26 ) . درخت دوستى بنشان که کام دل به بار آرد – نهال دشمنى برکن که رنج بى شمار آرد دوست ورفیق در شکل گیرى شخصیت افراد نقش بسیار مهمى دارد زیرا حالات و اقوال و افعال انسان به سرعت تحت تاثیر همنشین قرار مى گیرد . فراوانند کسانى که بخاطر داشتن دوستان نا اهل و کم خرد دچار خسارتهاى جبران ناپذیر شده اند و بالعکس , چه انسانهایى که در اثر همنشینى با دوستان پاک و صادق و دانا از انحراف و فساد نجات یافته اند .
دوست خوب مى تواند هم در دنیا و هم در آخرت یار و مددکار انسان باشد چنانکه اهل جهنم از نبود آن در قیامت رنج مى برند و مى گویند : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( سوره شعراء / 100 و 101 ) امام صادق ( على السلام ) مى فرمایند : منزلت دوست چندان والاست که حتى دوزخیان نیز پیش از خویشاوند دلسوز و مهربان , از او کمک مى طلبند و او را صدا مى زنند . خداوند از زبان دوزخیان مى گوید : فما لنا من شافعین و لا صدیق حمیم ( ما را شفیعانى نیست و نه دوستى مهربان )

ب ) اهمیت انتخاب دوست
پس به خاطر نقش مهمى که یک دوست در سرنوشت انسان دارد و موجبات سعادت یا شقاوت انسان را فراهم مى کند باید در انتخاب آن کمال دقت نظر را به خرج داد .
پیامبر اکرم ( صلى الله علیه واله ) در اهمیت گزینش دوست خوب مى فرمایند : الرجل على دین خلیله , فلینظر احدکم من یخالل انسان به دین دوستش است پس هر یک از شما بنگرد که با چه کسى دوستى مى کند . ( دوستى در قرآن و حدیث , محمد رى شهرى , ص 163 )

ج ) مهمترین راههاى شناخت دوست
یک دوست خوب باید از ویژگیهاى اخلاقى و رفتارى و فکرى خاصى برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستى نمودن باشد . و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مکاتبه است و لذا ما فقط به برخى از ویژگیهاى یک دوست خوب اشاره مى کنیم .
البته از این نکته نباید غافل شد که آنچه به عنوان ویژگیهاى دوست خوب مطرح است , مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش داراى نواقصى نیز هستند کما اینکه خود ما وقتى به کارنامه زندگى خود نگاهى مى افکنیم آن را بى نقص و عیب نمى بینیم . بنابر این به طور نسبى دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلى زندگى او نیز به سمت و سوى این ویژگیها و جنبه هاى مثبت باشد .
مهمترین راههاى شناخت دوست عبارت است از :
1 – در هنگام گرفتارى و نیاز
بهترین زمان ارزیابى دوست خوب , هنگام مشکلات و گرفتاریهاست . در این چنین مواقعى دوستان حقیقى و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص مى شوند . امام على علیه اسلام در حکمت 208 مى فرمایند : در کشاکش روزگار افراد با ارزش و دوستان خوب شناخته مى شوند .
2 – در هنگام خشم و ناراحتى
امام صادق ( علیه السلام ) مى فرمایند : اگر کسى سه مرتبه بر تو خشم گرفت ج یعنى تو موجبات عصبانیت و ناراحتى او را فراهم کردى و او خشمگین شد ج اما سخن زشتى نگفت , او شایسته ى رفاقت است . ( امالى شیخ صدوق , ص , 532 ح 7 )
3 – از دست رفتن قدرت
برخى از افراد به نام دوستى و به طمع پست و مقام و مال شخص , گرد او را مى گیرند . امام على ( علیه السلام ) مى فرمایند : در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن , شناخته مى شود . ( میزان الحکمه / ح 10323 )
4 – هنگام سفر
یکى از بهترین راههاى شناخت افراد , سفر کردن با آنها است . در سفر بسیارى از رفتارهاى ناپیداى انسان , آشکار میشود . فراز و نشیبهاى سفر , عکس العملهاى درست یا نادرست انسان را در برابر مشکلات , نمایان مى کند و از طرفى ارتباط شبانه روزى که در سفر ایجاد مى شود , بهترین زمان براى شناخت اخلاق و روحیات دوست است . امام صادق ( علیه السلام ) مى فرمایند : هیچ کس را به دوستى مشناس , مگر آنکه در سه چیز او را بیازمایى : او را به خشم آورى و ببینى که آیا این خشم او را از حق به باطل مى کشاند در درهم و درینار و در سفر با او .

د ) ویژگیهای دوست خوب
پس از این توضیح به ذکر ویژگیهاى دوستان شایسته مى پردازیم :
1 – داشتن ایمان و پرهیز کارى
دوست خوب باید در همه ى امور , خدا و رضایت خدا را مد نظر داشته باشد . رسول خدا ( صلى الله علیه و اله ) مى فرمایند : خیر اخوانک من اعانک على طاعه الله و صدک عن معاصیه و امرک برضاه بهترین برادرانت کسى است که تو را به پیروى از خدا یارى کند , از نافرمانى او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد .
2 – مؤدب بودن به آداب اجتماعى و متخلق بودن به اخلاق نیک و پسندیده
رفتار و کردار همنشین در انسان , تاثیرى فوق العاده و اجتناب ناپذیر مى گذارد چرا که یک قانون را در ارتباطات با دوستى نباید فراموش کرد : انسان همرنگ دوست خود مى شود .
3 – داشتن آگاهى و بینش صحیح در همه ى امور , بویژه در امور سیاسى
آگاهى و بینش چراغ راه و جهت دهنده حرکت است و چه زیباست که دو همراه در مسیر زندگى از پرتو فیض وجود یکدیگر بهرمند شده و پا بپاى یکدیگر گام بردارند و در این مسیر خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بیمه سازند . گرایش سیاسى و اجتماعى افراد در انتخاب آنها به عنوان یک دوست نقش مهمى را ایفا مى کند .
امام زمان ( علیه السلام ) جهت گیرى سیاسى و اجتماعى و رفتارى یک مومن را با این حدیث مشخص فرموده اند : فاما الحوادث الواقعه فارجعوا الى رواه حدیثنا فانهم حجتى علیکم و انا حجه‌الله در هنگام بروز مشکلات به راویان حدیث ما مراجعه کنید همانا آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم .
همانطو رکه شما دوست عزیز مى دانید راویان احادیث در دوران غیبت , فقهاء جامع الشرائط و در راس آنها ولایت فقیه است . بنابر این انسان معتقد و مومن در هیچ مساله اى از احکام دین و مشکلات روزمره به بن بست برخورد نمى کند . بعنوان مثال وقتى مقام معظم رهبرى در انتخابات اخیر دستور به اطاعت از قانون و پرهیز از درگیرى و ریختن در خیابانها را مى دهند , پیرو حقیقى امام زمان ( علیه السلام ) از دستور رهبرى اطاعت کرده , با این کار موجبات سعادت خویش را فراهم مى کند و از هر کس که در خلاف جهت اطاعت از رهبرى گام بردارد , دورى مى کند .
در انتخاب دوست نیز باید دید چه کسى از این ویژگى برخوردار است ؟ و چه کسى در زمان غیبت تابع فقیه جامع الشرائط است ؟ با برگزیدن کسى که چنین ویژگى را دارد موجبات رشد و تعالى و پیشرفت خود را فراهم کند .
4 – یار و مددکار بودن در هر زمان
امام على ( علیه السلام ) مى فرمایند : لا یکون الصدیق صدیقا حتى یحفظ اخاه فى ثلاث : فى نکبته و غیبته و وفاته دوست , دوست نیست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جایگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتارى , آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ . ( نهج البلاغه , حکمت 134 )
5 – دانش دوستى و داشتن روحیه ى پژوهش
استفاده ى بهینه از وقت و عمر , براى کسب علم و دانش ج آنهم در سنین جوانى ج سرنوشت انسان را رقم مى زند در نتیجه داشتن دوستى که داراى چنین ویژگى باشد نیز مى تواند مشوق خوبى براى انسان باشد .
6 – اهل دنیا نبودن
همانطور که در حدیث شریف آمده است : حب الدنیا راس کل خطیئه ( دوستى دنیا منشا همه ى گناهان است ) بر ما لازم است که از دنیا پرستى و کسانى که چنین ویژگى دارند اجتناب کنیم .
7 – آینه یکدیگر بودن و عیب یکدیگر را دوستانه متذکر شدن
امام على ( علیه السلام ) مى فرمایند : دوست راستین کسى است که نیک خواهانه عیب تو را به تو بگوید , در نبودنت حافظ آبروى تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد .
8 – اهل عفو و گذشت بودن
امام حسن عسگرى ( علیه السلام ) مى فرمایند : بهترین برادرانت کسى است که خطایت را فراموش کند و از نیکوکاریت در حق خودش یاد کند .
با ذکر یک حدیث از امام صادق ( علیه السلام ) به مهمترین نشانه هاى دوست خوب اشاره مى کنیم : دوستى مرزهایى دارد که هر کس همه یا برخى از آنها را داشته باشد , دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست این که ظاهر و باطنش با تو یکى باشد دوم این که آبروى تو را آبروى خودش داند و عیب و بى آبرویى تو را عیب و بى آبرویى خودش سوم این که مال و منصب , او را نسبت به تو عوض نکند چهارم اینکه هر کمکى از دستش بر مى آید از تو دریغ نکند و پنجم , که در بر دارنده ى همه ى این خصلتهاست , این که در هنگام گرفتاریها تو را تنها نگذارد .
دوست عزیز شرائط دوست خوب بیشتر از این است که برشمردیم و همانگونه که گذشت بیان تفصیلى سخن فراتر از حوصله اینگونه مکاتبات است .

ه ) عواملى که تعداد دوستان را زیاد مى کند :
1 – بخشندگى و سخاوت
2 – صبر و بردبارى
3 – عطوفت و مهربانى
4 – گذشت و چشم پوشى از خطاها
5 – عدم توقع [ خواه بجا باشد یا نا بجا ]
6 – خوش خلقى و نرم خویى
7 – تواضع و فروتنى
*** چند نکته مهم :
1 . مهمتر از دوست یابى , از دست ندادن دوست است . این عوامل دوستى را بر هم مى زند :
– بى احترامى – شوخى زیاد – فخر فروشى – بحث و جدل – حسادت
2 . سعى کنید اسرار خود را حتى به دوست صمیمى تان هم نگویید .
3 . با کسى دوستى کنید که طالب دوستى شما باشد و از تحمیل کردن دوستى خود بر دیگران اجتناب کنید .
4 . براى رشد خود با دوستان بهتر از خود ارتباط داشته باشید و براى رشد دیگران از ارتباط با کسانى که ضعف در ایمان دارند پرهیز نکنید .
در پایان چند کتاب مفید را در این زمینه معرفى مى کنیم که انشاء الله با مطالعه آنها مى توانید اطلاعات بهترى در این زمینه بدست آورید :
1 – دوستى در قرآن و حدیث , نوشته آقاى رى شهرى
2 – دوستى و دوستان , نوشته آقاى سید هادى مدرس , ترجمه حمیدرضا شیخى و حمیدرضا آژیر , از انتشارات آستان قدس رضوى , 3
1376 – آئین دوستى ( دوست یابى ) نوشته دیل کارنگى , انتشارات پیمان 4
1378 – آئین دوستى در اسلام , نوشته آقاى بابازاده