اسهال پایدار

اسهال پایدار (persistent diarrhea) به حالتی گفته می‌شود که اسهال ۲ تا ۴ هفته طول بکشد.

 علل عفونی اسهال پایدار عبارت است از:
* ژیاردیا
* کلستریدیوم دیفیسیل
* کمپیلوباکتر
* کریپتوسپوریدیوم
* آنتاموبا هیستولیتیکا

برای تشخیص اسهال پایدار گاهی بررسی مدفوع به تنهایی کافی نیست و نیاز به بررسی‌هایی مانند سیگموئیدوسکوپی و بیوپسی (نمونه‌برداری)، آندوسکوپی فوقانی همراه با نمونه‌برداری از دوازدهه، کولونوسکوپی و سی‌تی‌اسکن شکم است.

اسهال مزمن

اگر اسهال بیشتر از ۴ هفته طول  بکشد، شما دچار اسهال مزمن شده‌اید. در این حالت مهم است که علت این نوع اسهال را کشف کنید و آن را درمان کنید، زیرا در صورت عدم درمان منجر به ایجاد مشکلات برای شما می‌شود. بر خلاف اسهال حاد در بیشتر موارد علت اسهال مزمن غیر عفونی است.
 

علت اسهال مزمن چیست؟

* اسهال ترشحی (secretory diarrhea)
* اسهال اسموتیک (diarrhea osmotic)
* استئاتوره (steatorrheal)
* اسهال التهابی  (diarrhea inflammatory)
* اسهال ناشی از اختلال حرکت (diarrhea dysmotile)
* اسهال ساختگی (factitious)

علائم اسهال مزمن چیست؟

علامت اصلی اسهال مزمن مدفوع شل و آبکی است که بیشتر از ۴ هفته طول کشیده است. ممکن است فرد همراه با اسهال احساس اورژانسی برای دفع مدفوع داشته باشد. همچنین ممکن است فرد علائم دیگری مثل: تهوع، نفخ و درد شکم نیز داشته باشد.
 

علائم و نشانه‌های اسهال

در برخی مواقع تغییر در شکل مدفوع به صورت اشتباه اسهال در نظر گرفته می‌شود. هر دفع مدفوع مکرری به معنای ابتلا به بیماری نیست. در صورتی‌که مدفوع به دفعات و در حجم‌های کوچک همراه با احساس دفع فوری با حجم کلی کمتر از ۲۰۰ گرم روزانه تخلیه شود، مربوط به بیماری دیگری است که سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر نام دارد.

بی‌اختیاری مدفوع نیز بیماری دیگری است که بیشتر به علت از دست دادن توان عصبی عضلانی کف لگن یا یک اختلال ساختاری دیگر در مقعد منجر به دفع غیر ارادی مدفوع می‌شود که ظاهراً شبیه این بیماری بوده و اسهال کاذب نام دارد. شیوع این بیماری می‌تواند با اسهال واقعی و مزمن قابل قیاس باشد. برای همین باید در تشخیص این بیماری از نوع واقعی توجه دقیقی به نشانه‌های موجود و مشاهدات بالینی داشت و طبق آن عمل کرد

البته علائم اسهال بسته به شدت و نوع آن متفاوت است و نشانه های اسهال عفونی و بغرنج با اسهال بدون عارضه کمی متفاوت است. شایع ترین علائم اسهال شامل موارد زیر است:

* احساس درد و نفخ شکم
* مدفوع آبکی
* کاهش اختیار در دفع مدفوع
* تهوع و استفراغ
* اسپاسم عضلات شکم
* نیاز به دفع مکرر

تشخیص و درمان اسهال حاد

این بیماری در نوع حاد معمولاً نیاز به اقدام درمانی خاصی ندارد و خودبه‌خود رفع خواهد شد. ولی به طور کلی باید بسته به میزان شدت بیماری، مدت ابتلا و شرایط فرد تصمیم‌گیری شود. اسهالهای حجیمی که فرد را در معرض خطر کم‌آبی بدن قرار می‌دهد، اسهال خونی یا همراه با تب مساوی یا بالاتر از ۵٫۳۸ درجه، پایداری بیش از ۴۸ ساعت، ابتلای فرد مسن یا دارای نقص ایمنی نیاز به مراجعه به پزشک، بررسی و اقدامات دیگر دارد.

گاهی مشاهدات و معاینه ظاهری کافی نبوده و پزشک برای تشخیص نوع این بیماری و عامل ایجاد کننده آن نیاز به درخواست آزمایش کشت مدفوع، سیگموئیدوسکوپی، آندوسکوپی، کولونوسکوپی، CT اسکن یا بیوپسی دارد.

نکته مهم و قابل توجه در درمان، این است که آب‌درمانی و مصرف مایعات خوراکی و تزریقی در درمان انواع این بیماری کارآمد و مفید است و فرد را از خطر مرگ نجات می‌دهد. گودی زیر چشم، خشکی دهان و ضعف و سرگیجه از نشانه‌های کم‌آبی بدن هستند.

در نوع خفیف این بیماری، مایعات خوراکی به‌تنهایی اثربخش خواهد بود و فرد می‌تواند با مصرف محلول ORS خانگی که به سادگی از ترکیب دو قاشق مرباخوری شکر، یک قاشق چای‌خوری نمک و نصف قاشق چای‌خوری جوش‌ شیرین و چهار لیوان آب جوشیده سرد به دست می‌آید مانع کم‌آبی بدن خود شود. رعایت رژیم غذایی فاقد میوه و سبزی خام، کم حجم، مصرف کته ماست، خرما، سیب و خودداری از مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین و مواد غذایی تند و روغنی در سرعت بهبودی مؤثر است.

در مراحل شدیدتر بیماری پزشک برای درمان علاوه بر مایع‌درمانی خوراکی و تزریقی از سایر داروهای علامتی مانند لوپرامید و بیسموت ساب سالیسیلات یا انواع آنتی‌بیوتیک‌ها با توجه به نوع اسهال و شرایط بیمار استفاده می‌کند.
 

دلایل اسهال – حاد در برابر مزمن

اسهال می تواند به صورت حاد یا مزمن طبقه بندی شود.

اسهال حاد به طور معمول در نتیجه یک عفونت باکتریایی، ویروسی یا انگلی شکل می گیرد. این نوع اسهال می تواند برای چند ساعت تا چند روز طول بکشد و در بیشتر موارد بی نیاز از درمانی خاص به خودی خود درمان می شود.

اسهال مزمن به طور معمول چهار هفته یا بیشتر می تواند به طور مداوم یا آغاز-توقف طول بکشد. بیماری های مختلف مانند سلیاک، سندرم روده تحریک پذیر و بیماری التهابی روده می توانند دلیل آن باشند.

اسهال ترشحی چیست؟

اسهال ترشحی آبکی، حجیم و بدون درد است و در حالت ناشتا نیز ادامه پیدا می‌کند.

برخی علت‌های اسهال ترشحی عبارتند از:
* استفاده از برخی ملین‌ها مانند Tsenna بیزاکودیل و روغن کرچک
* مصرف همزمان الکل به دلیل آسیب رساندن به سلول‌های روده
* مسمومیت مزمن با آرسنیک
* بیماری مخاطی
* برداشتن یک قسمت از روده (رزکسیون روده)
* فیستول enrtocolic

 
اسهال اسموتیک چیست؟

اسهال اسموتیک ناشی از وجود مواد اسمولار در مدفوع است که جذب نمی‌شوند.

از علت‌های اسهال اسموتیک می‌توان به سوء جذب کربوهیدرات‌ها مانند: سوربیتول، لاکتولوز و پلی اتیلن گلیکول اشاره کرد.

کسانی که کمبود آنزیم لاکتاز را دارند هنگام خوردن شیر و فرآورده‌های آن دچار نفخ و اسهال اسموتیک می‌شوند.

این افراد به دلیل نداشتن آنزیم لاکتاز قادر به جذب قند شیر نیستند و باید از فرآورده‌‌های لبنی کم لاکتوز یا بدون لاکتوز استفاده کنند و یا این که همراه با فراورده‌های شیر از مکمل آنزیمی لاکتاز استفاده  کنند. مصرف هیدروکسید منیزیم نیز می‌تواند باعث اسهال اسموتیک شود.
 

استئاتوره چیست؟

وجود بیش از ۷ گرم چربی در مدفوع روزانه را استئاتوره می‌‌نامند. عدم جذب چربی در بدن  باعث می‌شود که چربی از طریق مدفوع  دفع شده و مدفوع چرب و بد بو شود.

علت‌های استئاتوره به چند گروه تقسیم می‌شوند:
۱. سوء هضم
شایع‌ترین علت سوء‌هضم نارسایی اگزوکرین پانکراس است و از علل نارسایی اگزوکرین پانکراس، پانکراتیت مزمن ناشی از مصرف زیاد الکل، سیستیک فیبروزیس، انسداد مجرای  پانکراسی، سیروز یا انسداد صفراوی نیز می‌توانند  سبب استئاتوره شوند.

۲. سوء جذب مخاطی
بیماری‌هایی نظیر سیلیاک، ویپل و آبتالیپوپروتئینمی و اسپروی تروپیکال می‌توانند از طریق سوء جذب مخاطی سبب استئاتوره شوند.

۳. انسداد لنفاتیک
لنفاژکتازی روده‌ای مادرزادی به دلیل انسداد مادرزادی مجاری لنفاتیک روده موجب سوء جذب چربی می‌شود .
 

اسهال التهابی چیست؟

وجود گلبول قرمز و سفید در آزمایش مدفوع نشان دهنده اسهال التهابی است. برخی از علت‌های اسهال التهابی، بیماری‌های التهابی روده مثل کرون و کولیت اولسراتیو است. از دیگر علت‌ها می‌توان به تومورهای کولورکتال اشاره کرد. اگر فرد مسنی دچار اسهال التهابی شد نیاز است که از نظر تومورهای کولورکتال بررسی شود.
 

اسهال ناشی از اختلال حرکت چیست؟

علت اسهال ناشی از اختلال حرکت، عبور سریع مواد داخل روده است. مثل سندروم روده تحریک‌پذیر که در آن دفعات دفع مدفوع افزایش می‌یابد و این افزایش در طی خواب برطرف می‌شود. ضمن اینکه درد شکم با دفع برطرف می‌شود و فرد به طور دوره‌‌ای دچار یبوست نیز می‌شود. در سندروم روده تحریک‌پذیر فرد دچار کاهش وزن نمی‌شود. در پرکاری تیروئید و در دیابتی‌ها نیز ممکن است اسهال ناشی از اختلال حرکت به دلیل عبور سریع مواد داخل روده ایجاد شود.

اسهال ساختگی چیست؟

اسهال ساختگی به حالتی گفته می‌شود که فرد از عمد، با استفاده زیاد از ملین‌ها کاری می‌کند تا دچار اسهال شود. این نوع از اسهال معمولاً در افرادی ایجاد می‌شود که سابقه‌ای از خود آزاری و زمینه‌ای از بیماری‌های روانی را دارند.
 

درمان اسهال مزمن

در تمام موارد اسهال، جایگزینی آب و الکترولیت قسمت مهمی از درمان است. درمان اسهال مزمن بستگی به علت اصلی دارد. پزشک شما با انجام شرح‌حال‌گیری کامل از شما و معاینه فیزیکی و در صورت نیاز انجام یک سری آزمایشات تکمیلی علت اسهال شما را یافته و سپس بنا بر تشخیص، توصیه‌های لازم را ذکر کرده و درمان مورد نیاز را برای شما انجام می‌دهد.

پزشک برای درمان علامتی می‌تواند برای اسهال خفیف تا متوسط از لوپرامید یا دیفنوکسیلات استفاده کند و در موارد شدیدتر کدئین یا تنتور تریاک تجویز کند. اما استفاده طولانی مدت را توصیه نمی‌کند، چون سبب وابستگی فرد می‌شود.

در موارد شدید بیماری‌های التهابی روده نباید از داروهای کاهنده‌ی حرکتی روده مانند لوپرامید و دیفنوکسیلات استفاده شود، زیرا این داروها احتمال بروز مگاکولون توکسیک را افزایش می‌دهند. بنابراین هنگام دچار شدن به اسهال مزمن مراجعه به پزشک ضروری است.
 

درمان های طبیعی برای اسهال

چندین درمان طبیعی و درمان های جایگزین برای کمک به بهبود استرس گوارشی وجود دارند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم.

روغن نعناع: روغن نعناع می تواند به کاهش نشانه های سندرم روده تحریک پذیر کمک کند، با این وجود، شواهد کمی درباره تاثیرگذاری آن در درمان اسهال به صورت ویژه وجود دارند.

قرص های ذغال چوب: شواهدی وجود دارند که نشان می دهند قرص های ذغال چوب می توانند نفخ و درد شکمی را در برخی بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر کاهش دهند. با این وجود، تاثیرگذاری آن در درمان اسهال به طور ویژه ثابت نشده است.

مخمر سنت جان: آزمایشات متعدد هنگامی که به صورت روزانه از این مخمر استفاده شده است، بهبود در نشانه های سندرم روده تحریک پذیر را نشان داده اند.
 

آیا فیبر به توقف اسهال کمک می کند؟

فیبر نوعی کربوهیدارت قابل گوارش است که می تواند سلامت شما را تحت تاثیر قرار دهد. دو نوع متفاوت فیبر وجود دارند که به نسبت های مختلف در مواد غذایی گیاهی یافت می شوند و شامل فیبر محول و فیبر نامحلول می شوند.

فیبر محلول به طور معمول در جو دو سر، مغزهای خوراکی، دانه ها و حبوبات یافت می شود. فیبر محلول به بهبود سلامت متابولیک و تنظیم حرکات روده کمک می کند.

فیبر نامحلول با آب ترکیب نمی شود و تقریبا به طور دست نخورده از دستگاه گوارش عبور می کند. فیبر نامحلول به عنوان غذا برای باکتری های روده عمل می کند و برای حفظ تعادل میکروبیوم ضروری است. این نوع فیبر به بهبود مدت زمان انتقال مدفوع در روده کمک می کند.

بدون در نظر گرفتن اجابت مزاج، مصرف فیبر فراوان برای سلامت مفید است.

چندین مطالعه آثار مکمل های فیبر محلول بر سندرم روده تحریک پذیر را مورد بررسی قرار داده اند. به طور کلی به نظر می رسد آنها به طور قابل اعتماد نشانه ها را کاهش نمی دهند، اگرچه تمامی این مطالعات به طور ویژه اسهال را مد نظر قرار نداده اند.

نقش رژیم غذایی و سبک زندگی در اسهال مزمن

برای اینکه ببینید آیا رژیم غذایی خاصی در ایجاد اسهال مزمن شما نقش دارد یا خیر؟ لازم است لیستی از غذاها و مواد مصرفی خود را در کاغذ یادداشت کنید و توجه داشته باشید که با خوردن چه غذاهایی علائم شما بدتر می‌شود. بعد از چند هفته احتمالاً می‌توانید دریابید آیا رژیم غذایی شما در ایجاد اسهال شما نقش داشته است یا خیر. پس از آن این غذاها را از لیست غذای روزانه خود حذف کنید و سپس توجه کنید که آیا علائم شما بهبود یافته است یا خیر.

برخی مواد غذایی و نوشیدنی های مشخص می توانند دستگاه گوارش را تحریک کرده و نشانه های اسهال را وخیم‌تر سازند. بر همین اساس محدود کردن مصرف این قبیل مواد غذایی هنگام ابتلا به اسهال مفید است.

قهوه: کافئین می تواند اثر محرک بر دستگاه گوارش داشته باشد. این ماده مدت زمان انتقال مواد غذایی طی گوارش را تسریع می کند و می تواند نشانه های اسهال را بدتر سازد.

غذاهای تند: کپسایسین ترکیبی است که در فلفل ها و چیلی ها یافت می شود و عامل مزه تند آنها محسوب می شود. این ماده می تواند دستگاه گوارش را تحریک کند و نشانه های اسهال را بدتر سازد.

الکل: الکل می تواند دستگاه گوارش را تحریک کند و سرعت انتقال مدفوع را افزایش دهد.

مواد غذایی با فروکتوز بالا: فروکتوز نوعی قند و البته یک FODMAP است. مصرف بیش از حد فروکتوز حتی به میزانی که نسبت به آن حساسیت ندارید می تواند به شکل گیری اسهال منجر شود زیرا آب را از دستگاه گوارش بیرون می کشد.

مواد غذایی پرچرب: مواد غذایی پر چرب به درستی گوارش نمی شوند و به ناراحتی و اسهال در برخی افراد منجر می شوند.

به عنوان مثال در کسانی که علت اسهال آنها سیلیاک است با حذف مصرف گلوتن به طور قابل توجهی علائمشان بهبود می‌یابد یا ممکن است فردی به علت نداشتن آنزیم لاکتاز، با خوردن لبنیات دچار اسهال شده است. در این حالت حذف محصولات لبنی به وی کمک زیادی می‌کند.

در برخی دیگر از افراد، حذف برخی از سبزیجات، میوه‌ها، لوبیا، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و … می‌تواند علائم آنها را بهبود ببخشد.

ورزش با شدت کم می تواند به بهبود مشکلات گوارشی کمک کند

انجام تمرینات ورزشی با شدت کم تا متوسط می تواند به بهبود مشکلات گوارشی کمک کند. مکانیزم این مساله به طور کامل مشخص نشده است اما بهبود حرکت روده و افزایش انتشار هورمون های گوارشی می توانند به این شرایط منجر شوند. به طور ویژه، یوگا می تواند به کاهش اسهال در موارد سندرم روده تحریک پذیری اسهالی کمک کند.
برخی افراد هنگام انجام ورزش هایی با شدت بالا به ویژه دویدن در مسافت های طولانی درد و اسهال را تجربه می کنند. این مساله اغلب به «روده دونده» ارجاع داده می شود که اگر مشتاق به دویدن هستید باید اطلاعات بیشتری درباره آن کسب کنید.

پیشگیری از اسهال مزمن

اسهال مزمن همیشه قابل پیشگیری نیست، زیرا برخلاف اسهال حاد، علت اسهال مزمن را عوامل عفونی تشکیل نمی‌دهند. با این حال رعایت نکات بهداشتی، تمیز و سالم بودن آب و مواد غذایی می‌تواند تا حدودی بروز اسهال مزمن را کاهش دهد.

با رعایت چند نکته‌ی ساده‌ی رفتاری و رعایت بهداشت غذایی می‌توان از عوامل بیماری‌زای محیطی در امان بود و از انتقال آن به دیگران جلوگیری کرد. این اقدامات عبارت است از:

* دست‌ها با آب گرم و صابون پس از رفتن به توالت و قبل از خوردن غذا به دقت و منظم شسته شود؛
* سرویس بهداشتی و شیرآلات و دستگیره درب با مواد ضد عفونی کننده بعد از هر بار دفع، برای جلوگیری از پخش عفونت شست‌وشو شود؛
* شخص مبتلا به این بیماری حتماً از کارد و چنگال، لیوان، ظروف و حوله‌ی شخصی استفاده کند.
* لباس آلوده به مدفوع و ملحفه به طور جداگانه از دیگر لباس‌ها و با بالاترین درجه حرارت ممکن شسته شود؛
* از رفتن به محل کار یا مدرسه حداقل تا ۴۸ ساعت پس از آخرین دفع، خودداری شود؛
* رفتن به استخرهای شنا به مدت دو هفته پس از آخرین دفع، خودداری شود؛
* مواد غذایی خام و پخته با هم ذخیره نشوند؛
* مواد غذایی دریایی، گوشت و مرغ قبل از مصرف به صورت کامل پخته شود؛
* از خوردن غذای تاریخ مصرف گذشته اجتناب شود؛
* واکسن روتاویروس در کودکان برای پیشگیری از ویروس روتا که یک عامل بروز این بیماری در کودکان است تجویز شود؛
* در مسافرت از آب جوشیده یا آب آشامیدنی بطری‌ای استفاده شود؛
* از مصرف یخ یا بستنی باز در مسافرت خودداری شود؛
* از مصرف غذاهایی که ممکن است حاوی تخم‌مرغ خام باشد مانند سس مایونز باز دوری شود؛
* در شست‌وشوی میوه و سبزی دقت شود.
 

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنم؟

در شرایطی که اسهال کاملا بی ضرر به نظر می رسد اما این شرایط می تواند به کم آبی بدن و در موارد شدید به سوء تغذیه منجر شود.

همچنین، داروهایی وجود دارند که می توانند به طور موقت به توقف اسهال کمک کنند. اما همانند یک رژیم غذایی کم FODMAP، دارو نمی تواند به صورت ریشه ای به مشکل اسهال رسیدگی کند.

در هر صورت، اگر اسهال بیش از دو روز طول کشید باید به پزشک مراجعه کنید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت عصر ایران
سایت درمان آلرژیک