خداوند بزرگ در آیات متعددی از قرآن کریم، علت نزول قرآن را بیان کرده است، افزون بر آن، از مجموع آیات قرآن، هدف از نزول آن فهمیده میشود. اهداف نزول قرآن، به طور خلاصه عبارتند از: 1. هدایت بشر: “شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَّ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًی لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَـَتٍ مِّنَ الْهُدَیَ وَالْفُرْقَان…;(بقره،185) ماه رمضان ]همان ماه[ است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است ]کتابی[ که مردم را راهبر و ]متضمن[ دلایل آشکار هدایت و ]میزان تشخیص حق از باطل است…”[ گرچه قرآن، برای هدایت همة انسانها است; ولی تنها خوبان (پرهیزکاران و نیکوکاران) از این چراغ فروزان الهی استفاده میکنند و انسانهای بد، تلاش میکنند این چراغ الهی را خاموش سازند، امّا هیچ گاه نخواهند توانست چنین کاری بکنند. 2. بیم دادن و ترساندن بشر از مخالفت با فرمان خداوند; “…وَأُوحِیَ إِلَیَّ هَـَذَا الْقُرْءَانُ لاِ ئُنذِرَکُم بِهِی وَمَنبَلَغ…;(انعام،19)…و این قرآن به من وحی شده است تا با آن، شما و هر کس را ]که پیام به او[ برسد، هشدار دهم…”
3. بیان قوانین و احکام زندگی; بشر موجودی است که اجتماعی زندگی میکند. (مدنی بالطبع) زندگی اجتماعی، نیازمند قانون است. قانون را باید کسی قرار بدهد که به تمام جوانب انسان و آینده و گذشته او آگاه باشد، و تنها خدا است که چنین ویژگی دارد. خداوند به وسیلة نزول قرآن، قوانین و احکام زندگی فردی و اجتماعی بشر را بیان کرده است; گرچه جزئیات آن را پیامبر و امامان: بیان کردهاند. قرآن میفرماید “لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَـَتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَـَبَ وَ الْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط;(حدید،25) ما پیامبران خود را با دلایلی روشن فرستادیم و همراه آنان کتاب ـ آسمانی ـ و میزان ـ ملاک شناخت حق از باطل و قوانین ـ فرستادیم تا مردم قیام به عدالت کنند.” و باز میفرماید: “إِنَّ هَـَذَا الْقُرْءَانَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَم;(اسرأ،9) این قرآن به راهی که دشوارترین راههاست، هدایت میکند. و به مؤمنانی که نیکوکارند بشارت میدهد که برای آنها پاداش بزرگی است.”
(ر.ک: تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 5، ص 179 و 343; ج 11، ص 365، ج 13، ص 158، دارالکتب الاسلامیة.)