بدون شک ترجمه قرآن که برگردان کلام خدا است، با متن قرآن که کلام خدا است تفاوت بسیار دارد و یکسان نیست. حتی احکامی که بر متن قرآن جاری است، در ترجمه آن واجب نمی‌باشد. مانند: حرمت مسّ آن بدون طهارت، وجوب سکوت در موقع استماع آن و غیره.

به لحاظ فقهی مسّ متن عربی قرآن بدون وضو جایز نیست در حالی که مسّ ترجمه قرآن اگر عین کلمات قرآن در آن نباشد (البته به غیر از اسماء و صفات الهی و … ) بدون وضو اشکال ندارد.[ ر. ک: توضیح المسائل مراجع، م 317. ]

خواندن ترجمه قرآن (و دعاهای وارد شده از معصومین (ع)) مانند خواندن متن قرآن فی نفسه ثواب دارد، اما هرگز نمی تواند جایگزین متن آن شود، زیرا فصاحت، بلاغت، زیبایی و معنای مراد آن را دقیق نمی‌رساند. البته تردیدی نیست که خواندن قرآن (و ادعیه) با توجه به ترجمه آن تأثیر بسزایی در نفس و جان انسان دارد و این تأثیر خاص بدون آن حاصل نمی‌شود. ولی باید توجه داشت که بعضی مفاهیم بلند قرآنی قابل ترجمه شدن به فارسی یا زبان دیگر نیست و باید با مراجعه به تفسیر بدان‌ها رسید.

لازم به ذکر است که درباره چرایی لزوم قرائت و تلاوت قرآن به زبان عربی و اکتفا ننمودن به خواندن ترجمه‌ی آن دلایل متعددی وجود دارد، از جمله:

1. ایجاد زبانی مشترک در میان همه پیروان و در واقع فراهم ساختن نوعی وحدت و پیوند بین الملل دینی، باعث تأکید بر قرائت و حفظ زبان عربی شده است.

2. روح و محتوای هر پیام و سخنی در قالب زبان خاص خود، نسبت به زمانی که به زبان های دیگر برگردانده شود عمیق تر درک می شود. از آن جا که قرآن دارای مضامین بسیار بلند و عالی است، هرگز قابل ترجمه دقیق و کامل به هیچ زبانی نیست. ترجمه های قرآن معمولاً نارسا و در مواردی دارای غلط است. کافی است اندکی در مباحث مربوط به زبان شناسی، فن ترجمه و تئوری های مربوط به آن و نقد ترجمه های قرآن مطالعه شود، آن گاه روشن می گردد که فرق بین قرآن و ترجمه هایش، همان فرق بین کتاب الهی و بشری است.

3. قرآن علاوه بر محتوای مطالب، از لطافت زیبایی و نکات ادبی عجیبی برخوردار است که خود یکی از وجوه اعجاز قرآن می باشد و در قالب هیچ ترجمه ای بیان شدنی نیست.[ ر. ک: مجله بینات و مجله مترجم (ویژه نامه قرآن).]

تردیدی نیست که نمی توان تمام معانی و مقاصد قرآن را به زبان دیگر برگرداند. از این رو «تحدّی: مبارزه طلبی» قرآن در اثبات ناتوانی انسان ها در تهیه متنی همانند قرآن، شامل مجموعه امتیازات لفظی و معانی والای قرآن است.[ ر. ک: محمود رامیار، تاریخ قرآن، ص 649.]

4. تشویق و ترغیب بر استفاده از همان الفاظی که خداوند بر پیامبر اکرم (ص) نازل فرموده، یکی از شیوه های حفظ قرآن از تحریف است. از این رو در تاریخ اسلام وقایعی نقل شده است که مسلمانان حتی نسبت به جا به جایی یا حذف یک «واو»، حساسیت نشان می دادند.

گفتنی است حتی ترجمه قرآن به زبان عربی در صدر اسلام، موجب اختلاف در میان مسلمانان شد تا آنجا که برخی تا مرز تکفیر یکدیگر پیش رفتند. بدین جهت در دوره خلافت عثمان(سال 25 هـ.ق) صحابه پیامبر اکرم (ص) از جمله حضرت علی (ع) بر ضرورت وجود قرآن رسمی (غیر ترجمه ای) به توافق رسیدند.

5. زبان عربی بنا به آنچه در آیات و روایات آمده است، بر زبان های دیگر برتری دارد. همین که آخرین کتاب آسمانی به عنوان معجزه‌ی جهانی و جاودانه آخرین پیامبر خدا(ص) به این زبان نازل شده در اثبات این مدعا کافی است.

از امیرمؤمنان علی (ع) در خطبه ای که درباره انتقال نور پیامبر اسلام(ص) از صلب‌های والا و رَحِم‌های پاک بیان شده، خطاب به خداوند این گونه آمده است: « … سپس آن نور(محمدی) را اختصاص دادی به اسماعیل و نه دیگر فرزندان ابراهیم، و زبان او را به عربی گشودی که آن را بر دیگر زبان ها برتری دادی … »[ بحارالانوار، ج 25، ص 29.]،[ جهت اطلاع بیشتر از مباحث مختلف ترجمه‌ی قرآن ر. ک: دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله‌ی «ترجمه قرآن»، شماره5020 ؛ اصول و مبانی ترجمه قرآن، علی نجار؛ اصول و مبانی ترجمه(تجزیه و تحلیلی از فن ترجمه ضمن نقد علمی آثار مترجمان)، طاهره صفارزاده؛ اصول و روش ترجمه، کاظم لطفی پور ساعدی؛ منطق ترجمه قرآن، محمد علی رضایی اصفهانی؛ سلسله مباحث بررسی ترجمه‌های قرآن، دانشکده علوم قرآنی، ولی الله نقی پور.].

فصل ششم: آشنایی با تفسیر و تفسیرهای معتبر قرآن