ترجمه و تفسیر آیه ۳۵ سوره احزاب

آیه می‌فرماید:

«إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِینَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِینَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِینَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِینَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِینَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِینَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیرًا وَالذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا».

ترجمه:

همانا مردان و زنان تسلیم فرمان خدا و مردان و زنان مؤمن و مردان و زنان اطاعت پیشه و مردان و زنان راستی پیشه و مردان و زنان شکیبا و مردان و زنان خاشع و مردان و زنان بذل کننده در راه خدا و مردان و زنان اهل روزه و مردان و زنان حفظ کننده خود از انحراف جنسی و مردان و زنانی که بسیار یاد خدا می کنند، خدا برای آنان آمرزش و اجری بزرگ آماده کرده است.

شأن نزول:

هنگامى که «اسماء بنت عمیس» همسر «جعفر بن ابى طالب» با شوهرش از «حبشه» بازگشت به دیدن همسران پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله وسلم) آمد، یکى از نخستین سؤالاتى که مطرح کرد این بود: آیا چیزى از آیات قرآن در باره زنان نازل شده است؟ آنها در پاسخ گفتند: نه! «اسماء» به خدمت پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله وسلم) آمد، عرض کرد: «اى رسول خدا جنس زن گرفتار خسران و زیان است! پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله و سلم) فرمود: چرا؟ عرض کرد: به خاطر این که در اسلام و قرآن فضیلتى در باره آنها همانند مردان نیامده است.

اینجا بود که آیه نازل شد و به آنها اطمینان داد که زن و مرد در پیشگاه خدا از نظر قرب و منزلت یکسانند.

تفسیر:

در این آیه سخنى جامع و پرمحتوا در باره همه زنان و مردان و صفات بر جسته آنها بیان شده است، و ضمن بر شمردن ده وصف از اوصاف اعتقادى و اخلاقى و عملى آنان، پاداش عظیم آنها را در پایان آیه بر شمرده است.

مى گوید: «مردان مسلمان و زنان مسلمان» (إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِماتِ).

«و مردان مؤمن و زنان مؤمنه» (وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ).

اشاره به این که اسلام همان اقرار به زبان است که انسان را در صف مسلمین قرار مى دهد، و مشمول احکام آنها مى کند، ولى ایمان تصدیق به قلب و دل است و اعمالى که به دنبال آن مى آید.

«و مردانى که مطیع فرمان خدا هستند و زنانى که از فرمان حق اطاعت مى کنند» (وَ الْقانِتِینَ وَ الْقانِتاتِ).

سپس به یکى دیگر از مهمترین صفات مؤمنان راستین، یعنى حفظ زبان پرداخته، مى گوید: «و مردان راستگو و زنان راستگو» (وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ).

و از آنجا که ریشه ایمان، صبر و شکیبایى در مقابل مشکلات است، و نقش آن در معنویات انسان همچون نقش «سر» است در برابر «تن» پنجمین وصف آنها را این گونه بازگو مى کند: «و مردان صابر و شکیبا و زنان صابر و شکیبا» (وَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّابِراتِ).

از طرفى مى دانیم یکى از بدترین آفات اخلاقى، کبر و غرور و حب جاه است، و نقطه مقابل آن «خشوع»، لذا در ششمین توصیف مى فرماید: «و مردان با خشوع و زنان با خشوع» (وَ الْخاشِعِینَ وَ الْخاشِعاتِ).

گذشته از حب جاه، حب مال، نیز آفت بزرگى است، و اسارت در چنگال آن، اسارتى است دردناک، و نقطه مقابل آن انفاق و کمک کردن به نیازمندان است، لذا در هفتمین توصیف مى گوید: «و مردان انفاق گر و زنان انفاق کننده» (وَ الْمُتَصَدِّقِینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ).

سه چیز است که اگر انسان از شر آن در امان بماند از بسیارى از شرور و آفات اخلاقى در امان است، زبان و شکم و شهوت جنسى، به قسمت اول در چهارمین توصیف اشاره شد، اما به قسمت دوم و سوم در هشتمین و نهمین وصف مؤمنان راستین اشاره کرده، مى گوید: «و مردانى که روزه مى دارند و زنانى که روزه مى دارند» (وَ الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِماتِ).

«و مردانى که دامان خود را از آلودگى به بى عفتى حفظ مى کنند، و زنانى که عفیف و پاکند» (وَ الْحافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ).

سر انجام به دهمین و آخرین صفت که تداوم تمام اوصاف پیشین بستگى به آن دارد پرداخته، مى گوید: «و مردانى که بسیار به یاد خدا هستند، و زنانى که بسیار یاد خدا مى کنند» (وَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِراتِ).

آرى! آنها با یاد خدا در هر حال و در هر شرایط، پرده هاى غفلت و بى خبرى را از قلب خود کنار مى زنند، وسوسه ها و همزات شیاطین را دور مى سازند و اگر لغزشى از آنان سر زند، فورا در مقام جبران بر مى آیند.

در پایان آیه، پاداش بزرگ این گروه از مردان و زنانى را که داراى ویژگیهاى ده گانه فوق هستند چنین بیان مى کند: «خداوند براى آنها مغفرت و پاداش عظیمى فراهم ساخته است» (أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً).

نخست با آب مغفرت گناهان آنها را- که موجب آلودگى روح و جان آنها است- مى شوید، سپس پاداش عظیمى که عظمتش را جز او کسى نمى داند در اختیارشان مى‌نهد.

ر. ک:

– برگزیده ی تفسیر نمونه، آیت الله ناصر مکارم شیرازی.

– تفسیر نمونه، آیت الله ناصر مکارم شیرازی.

– تفسیر المیزان، علامه طباطبایی(ره).

– کتاب تفسیر راهنما، آیت الله هاشمی رفسنجانی

***

تفسیر نور (محسن قرائتی)

به دنبال دستورهايى كه براى همسران پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله گفته شد، اين آيه ده كمال براى عموم زنان و مردان در مسايل اعتقادى، اخلاقى و عملى، بر شمرده است.

زمانى ارزش اين آيه روشن مى‌شود كه به تبعيضاتى كه عرب و عجم ميان زن و مرد قائل بودند بنگريم و تاريخ دلخراش زن را مطالعه كنيم.

تفاوت ميان زن و مرد در جسم است. روح، زن و مرد ندارد و همه‌ى كمالات بشرى مربوط به روح اوست نه جسم او. لذا همه كمالاتى كه در اين آيه آمده، به صورت يكسان ميان مرد و زن مطرح شده است.

۱- انسان زمانى كامل مى‌شود كه همه‌ى كمالات را در خود داشته باشد نه فقط بعضى را. إِنَّ الْمُسْلِمِينَ‌ …

جلد ۷ – صفحه ۳۶۶

۲- نشانه‌ى جامعيّت اسلام آن است كه كمال را در همه‌ى ابعاد اعتقادى، اخلاقى، عملى، فردى و اجتماعى انسان مطرح مى‌كند. إِنَّ الْمُسْلِمِينَ‌ …

۳- با تجليل از خوبان، ديگران را به انجام خوبى‌ها تشويق كنيم. إِنَّ الْمُسْلِمِينَ‌ …

۴- رشد انسان، مرحله‌اى و گام به گام است. (ابتدا اسلام با زبان، سپس ايمان با دل، سپس اطاعت، صداقت، صبر و … إِنَّ الْمُسْلِمِينَ‌ … الْمُؤْمِنِينَ‌ … الصَّابِرِينَ‌ …

۵- انسان كامل، علاوه بر اقرار به زبان (اسلام) و باور قلبى (ايمان)، بايد شكم و شهوت و زبان خود را كنترل كند.

كنترل شكم با روزه. «الصَّائِمِينَ»

كنترل زبان با صداقت. «الصَّادِقِينَ»

كنترل شهوت با دورى از حرام. «وَ الْحافِظِينَ فُرُوجَهُمْ»

مبارزه با غرور، با داشتن تواضع. «الْقانِتِينَ»

غفلت زدايى با ذكر و ياد خدا. «وَ الذَّاكِرِينَ»

مقاومت در برابر نيش‌ها و نوش‌ها با نيروى صبر. «وَ الصَّابِرِينَ»

غافل نماندن از محرومان با انفاق. «وَ الْمُتَصَدِّقِينَ»

۶- اسلام هم به كميّت توجّه دارد، هم به كيفيّت. (در مورد مقدار مى‌فرمايد:

«وَ الذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً» و در مورد كيفيّت مى‌فرمايد: «وَ الْقانِتِينَ» كه اطاعت همراه با فروتنى است.)

۷- زن، حقّ مالكيّت و بخشش مالى دارد. «الْمُتَصَدِّقِينَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ»

۸- همه‌ى توفيقات خود را از خدا بدانيم. (ذكر خدا در پايان كمالات آمده است.)

«وَ الذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً»

۹- زن و مرد، در رشد كمالات معنوى و انسانى و دريافت پاداش يكسانند. إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِماتِ‌ … أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ‌

۱۰- عمل نيك، كليد بخشش الهى است. «أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً»

جلد ۷ – صفحه ۳۶۷

۱۱- ابتدا بخشش الهى، سپس دريافت پاداش الهى. «مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً»

منابع: پرسمان، دانشنامه اسلامی