پرسشگر گرامی؛ ازاین که این مجموعه را پاسخگوی سوالات خود قرار می دهید صمیمانه سپاسگذاریم و از این که به دنبال اصلاح رفتار خود بر آمده اید به شما تبریک می گوئیم و امیدواریم که در این جهاد با نفس موفق باشید.
مقدمه
انسانى که گاهى دچار گناه و خطا مى گردد و بعد پشیمان مى شود و خود را ملامت و سرزنش مى کند، به مرحله اى رسیده که داراى نفس لوّامه و سرزنشگر شده است و یک پله از مرحله نفس اماره یعنى نفسى که به زشتى و بدى امر مى کند و از انجام آن ملول نمى گردد و بیمى ندارد، بالاتر آمده است و این فرد یک قدم به هدف نزدیک شده است و باید خدا را شاکر بود و از او خواست که توفیق رسیدن به مراحل بالاتر و هر چه بیشتر نزدیکتر شدن به خود را به ما عنایت کند.
باید توجه داشت که فاصله گرفتن از بدى و گناه و نزدیک شدن به معنویات و قرب خداوند، امرى تدریجى است و محتاج صبر و حوصله فراوان است. انسان باید مانند کوهنوردى باشد که گاهى به قله کوه بلندى که قصد صعود به آن را دارد نگاه مى کند و احساس مى کند هنوز تا قله کوه راه زیادى مانده و از طرفى به دامنه کوه نگاه مى کندو مى بیند از آن فاصله گرفته و این حالت بین ترس و امید را چنان چه در قرآن کریم و روایات معصومین(ع) آمده، همواره در زندگى خود حفظ کند. یعنى هم از این که گاهى توفیق بندگى و دورى از گناه را پیدا کرده امیدوار و خوشحال باشد و هم از این که گاهى دچار لغزش و گناه مى گردد ترسان و بیمناک.
توبه یک عمل دفعی نیست و هرگز کسی نمی تواند به صورت ناگهانی دست از گناه بشوید و توبه کند، زیرا کشش گناهان بسیار زیاد است و ما با جاذبه های نفسانی و شیطانی و دنیوی فراوانی روبرو هستیم که اگر بخواهیم توبه نماییم باید ابتدا برای خلاصی از این جاذبه ها تدبیری بیاندیشیم و به صورت تدریجی و برنامه ریزی شده، زمینه گناه زدایی و توبه حقیقی را در خویش فراهم آوریم.
شما دوستدار توبه هستید و می خواهید اعمال گذشته را ترک کنید و خویش را اصلاح نمایید، ولی چون توان آن را در خویش به وجود نیاورده اید، در این تصمیم خود با شکست مواجه می شوید. البته در این مسیر هرگز جای ناامیدی وجود ندارد، زیرا خداوند توبه کنندگان را دوست دارد و آنها را می پذیرد، اگر چه صدها بار توبه بشکنند و دوباره توبه کنند. به قول شاعر: صدبار اگر توبه شکستی باز آ}این درگه ما درگه نامیدی نیست. اما اگر انسان بخواهد واقعا در این کار موفق شود، لازم است که از راهکار تدریجی و اصولی گناه زدایی پیروی نماید.
الف ) حکم نگاه کردن به فیلم و عکس مستهجن
نگاه به عکس و فیلم های سکسی و سایت های مبتذل، غالبا موجب تحریک شهوت و مقدمه ارتکاب گناه است و لذا دیدن آن حرام است؛ هر چند که تاثیری در شخص نداشته باشد.(آیت الله خامنه ای، اجوبه الاستفتاآت , ج 2, ص 40)
ب ) شیوه های کلی مبارزه
دوست محترم خداوند انسان را به صورت موجودی هوشمند آفریده است، که توان تغییر رفتارها و سبک زندگی خود را دارد و بر همین اساس هم است که دری به نام توبه به روی او گشوده است و این در را تا آخرین لحظه، برای بازگشتن او باز نگه داشته است؛ بنابراین هیچ گاه از اصلاح و رشد در زندگی خود ناامید نباشید و با این افکار منفی خودتان را در مسیر هلاکت قرار ندهید. بنابر همین مبنا در ادامه قدری راجع به مساله هرزه بینی، علل و عواقب آن با شما سخن خواهیم گفت و در نهایت نیز راهکارهایی برای ترک آن خدمت شما ارائه می نماییم. امیدواریم با مطالعه این پاسخ و همچنین عزم و اراده ای جدی و استوار، اقدام به ترک این عمل نمایید و این بار برای همیشه، از شر این گناه خلاص شوید.
در این زمینه، شیوه های بسیاری در متون حدیثی، مطرح گردیده اند که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم:
1 ـ خویشتنداری
هر فردی باید توجه داشته باشد که تأثیر پذیری از محرک ها و تسلیم شدن در برابر خواهش ها و تمایلات جنسی، با عزت و کرامت انسانی سازگار نیست. بر عکس، خویشتنداری، از قدرت و توانمندی عقلی و شرافت وی حکایت دارد. امام علی – علیه السلام- با اشاره به این که کسی که احساس کرامت و بزرگی دارد، به امیال و شهوات انحرافی توجهی نمی کند، می فرماید:« من کرمت علیه نفسه لم یهنها بالمعصیة؛ کسی از کرامت نفس بهره مند باشد، شخصیت خود را با گناه و معصیت، خوار و پست نمی گرداند».[7] حضرت می فرماید:« من حصر شهوته فقد صان قدره؛ هر کس که شهوتش را محدود کند، به درستی که ارزش خود را نگه داشته است».[8] حضرت در حدیثی دیگر می فرماید:« الشهوة داءٌ و عصیانها دواءٌ؛ خواهش های انحرافی، بیماری است و درمانش، مقابله با آن».[9] امام علی – علیه السلام- می فرماید:« با مخالفت عملی با هواها، اگر در برابر شهوات، مقاومت کند، حتماً پیروز می شود».[10]
2 ـ ذکر و توجه
توجه به خدا و درک آگاه بودن خدا از انجام شدن رفتارهایی که بشر را از آن نهی کرده است، حیا و ترسی در فرد پدید می آورد که می تواند از انحرافات جنسی جلوگیری کند. امام صادق –علیه اسلام- می فرماید:« با استمرار بخشیدن به یاد خدا و توجه به لزوم پیروی از دستورهای او، ریشه هایی که سرچشمه ای امیال شهوانی اند، بکنید».[11] یاد آوری مرگ و زندگی در عالم برزخ نیز از عوامل پیشگیری از امیال شهوانی، دانسته شده است. در حدیثی آمده که خداوند به حضرت موسی –علیه السلام- فرمود:« به خود یادآوری کن که در قبر، سکونت خواهی کرد. پس این یاد آوری، مانع می شود از این که در شهوت ها غرق شوی».[12] 3 ـ عقل
عقل در وجود فرد، راهنمایی کردن به سوی هنجارها و باز داشتن از روی آوردن به نابهنجاری ها را به عهده دارد. هر قدر عقل، کامل تر شود و توانایی اش در درک مسائل و ارزیابی عملکردها بیشتر گردد، بهتر می تواند در برابر انگیزه های شهوانی، مقاومت کند و تحت سیطره ی آنها در نیاید؛ بلکه هواهای نفسانی را تعدیل نماید و تحت نفوذ و هدایت خود، جهت دهی مطلوبی برای آنها داشته باشد. به عبارت دیگر، هر چه عقل، توانمندتر، نقش خود را ایفا کند، تهاجم هواهای نفسانی، ضعیف تر می گردد. امام علی –علیه السلام- می فرماید: هنگامی که عقل، کامل و توانمند می گردد، شهوت و میل، فروکش می کند».[13] در روایتی حضرت می فرماید:« خشمگینی را با سکوت، و شهوت را با تدبیر عقلی، درمان کنید».[14]4 ـ حساب رسی
در احادیث بسیاری، به مواظبت از عملکرد خویش امر شده تا با حسابرسی و ارزیابی نسبت به آن چه انجام گرفته و با مراقبت پی در پی، تعهدات فرد با خدا و خودش را عملی گرداند و فرد، به نابه هنجاری ها روی نیاورد. حضرت موسی –علیه السلام- فرموده است:« از ما نیست آن کسی که همه روزه، به حساب نفس خود رسیدگی نکند».[15]
5 ـ تقوای چِشم
چشم نعمت الهی است که برای کارکردهای خاصی آفریده شده و هرگونه بهره برداری از آن باید مطابق با ضوابط الهی باشد و بر خلاف رضایت خداوند، نباید آن را به کار گرفت. چشم، از اعضای مهم آدمی است که عملکردش در قیامت، مورد سوال قرار می گیرد.امام صادق –علیه السلام- در مفهوم آیه ی:« إن السمع و البصر و الفواد کل أولئک کان عنه مسئولا»[16] فرمود:« از گوش می پرسند که: به چه گوش دادی؟ و از چشم سوال می شود که: به چه نگاه کردی؟ و از دل سوال می شود که: به چه چیزی دل بسته شدی؟». کسی خدمت امام صادق –علیه السلام- رسید و عرض کرد: من همسایه ای دارم که کنیزان خواننده دارد. آنها می خوانند و می نوازند و من گاهی که برای قضای حاجت، به دستشویی می روم، نشستن خود را طولانی می کنم تا نغمه های آنها را بشنوم، در حالی که برای چنین منظوری نرفته ام. امام همان آیه بالا را تلاوت فرمود، که یعنی چشم وگوش تو مسئولند. مرد عرض کرد: گویا هرگز این آیه را از هیچ کس نه عرب و نه عجم، نشنیده بودم و من اکنون این کار را ترک می گویم و به درگاه خدا توبه می کنم.[17] شخصی خدمت امام حسن –علیه اسلام- وارد شد و عرض کرد: من انسان گناه کاری هستم. صبرم بر گناهم تمام شده است، مرا راهنمایی کن. امام فرمودند:« پنج چیز را انجام دهید، بعد هر کاری خواستید انجام دهید: اول، از روزی خداوند نخور بعد هر کاری می خواهی انجام بده؛ دوم، از ولایت خداوند خارج شو و بعد هر کاری می خواهی انجام بده؛ سوم، برای گناه، جایی را انتخاب کن که خداوند نبیند و بعد هر کاری می خواهی انجام بده؛ چهارم، به ملک الموت، اجازه نده که جانت را بگیرد و بعد هر کاری می خواهی انجام بده؛ پنجم، از دست مالکان جهنم خلاص شو و به جهنم نرو، و بعد هر کاری دلت می خواهد انجام بده».[18] ما هم اگر خطائی می کنیم، به این امور توجه کنیم، یقیناً راه گشا خواهد بود، آیا این طور نیست؟! توجه به آثار مثبت و مطلوب پرهیز از رو گرداندن از امور حرام، در پیشگیری از ابتلا به آن، موثر است. وقتی انسان بداند چشم پوشی از حرام، آثار ارزشمند و بزرگی برایش به بار می آورد، سختی چشم پوشی از لذات را برای رسیدن به لذات بالاتر، جامع تر و پایدارتر، تحمل می کند و به آسانی از آن لذات پست می گذرد. در روایات تزویج با حورالعین، تضمین بهشت، آرامش دل، گریان نبودن در قیامت، درک لذت عبادت و درک لذت ایمان برای این گونه افراد در نظر گرفته شده است.
6 ـ توجه به زشتی عمل
بسیاری از خطاهایی که انسان مرتکب می شود، از ناآگاهی وی سرچشمه می گیرد؛ به طوری که وقتی از کسی که دچار مشکلی شده می پرسیم، چرا این کار را مرتکب شدی تا نتیجه آن چنین شود، می گوید نمی دانستم. بنابراین اگر انسان واقعاً به امری علم داشته باشد، امید می رود عملی موافق و مطابق با آن از او سر بزند. بنابراین می توان چنین گفت: شناخت مقدمه عمل و رفتاری همگون با آن است. رفتار انسان از معرفت و اندیشه وی ناشی می شود. بنابراین اگر بخواهیم رفتارمان را تغییر دهیم، باید در ابتدا دیدگاه همان را دگرگون سازیم. [19] تحقیقات محققان نشان می‌دهد که دیدن فیلم ها و عکس های مبتذل و مشاهده رفتارهای ضد اخلاقی، اعمال غیراخلاقی را در پی دارد، به همین دلیل «رابرت مریوخ» مالک شبکه ماهواره ای تی،وی استار آمریکا در مصاحبه ای در هندوستان گفت: «من هرگز به بچه هایم اجازه تماشای این برنامه ها را نمی دهم» . [20] یکی از روشهای که می توان به کمک آن، از چشم چرانی در اجتماع و در سایت ها در امان ماند، و کسی را که عادت کرده درمان نمود، آگاهی دادن نسبت به زشتی عمل است. امام صادق- علیه السلام- می فرماید:« هیچ عضوی نیست، مگر آن که بهره ای از زنا دارد. زنای چشم، نگاه حرام و زنای دهان، بوسیدن حرام و زنای دست، لمس حرام، چه به زنای فرج بیانجامد و چه نینجامد».[21]
7 ـ توجه به خدا
انسان باید به این نکته توجه کند که خداوند در همه حال، از رفتارهای چشمی و انگیزه های درونی او آگاه است. در حقیقت، اگر خود را در محضر خدا ببیند، حیا می کند و به سراغ نابهنجاری های چشمی نمی رود، و به راحتی خود را آلوده گناه نمی کند و اگر غفلتی از او سر زد، سریع توبه می کند. خداوند، این توجه را به افراد می دهد و می فرماید:« ألم یعلم بأن الله یری؛ آیا نمی داند که خداوند می بینید».[22] وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ بگو: عمل کنید، خدا و پیامبرش و مؤمنان اعمال شما را خواهند دید و شما به نزد داناى نهان و آشکارا بازگردانده مى شوید و او از اعمالتان آگاهتان خواهد کرد».[23] امام صادق- علیه اسلام- برای درمان گناهان چشمی از این روش استفاده می کند و می فرماید:« هیچ کس با چیزی چون چشم پوشیدن از نامحرم، خود را حفظ نکرده است؛ زیرا چشم های خود را به حرام باز نمی کند که قبلاً عظمت و جلال خداوند را در دل خویش مشاهده کرده باشد».[24] سپس امام اضافه می کنند: از امام علی –علیه السلام- سوال شد برای چشم پوشی از نگاه حرام، از چه وسیله ای می توان کمک گرفت؟ امام فرمود:« با در نظر گرفتن قدرت خداوند که از نهان تو آگاه است».[25]8 ـ استعاذه
استعاذه یکی از روشهای بسیار مؤثرتربیتی است، که طی آن فرد با پناه بردن خویش به خداوند، خود را تحت حفاظت و مراقبت او قرار می دهد و بدین ترتیب از رفتارهای نابهنجار مصون می ماند. همان طورکه در قرآن به این روش اشاره شده و می فرماید«وَامَّاینزَغَنّک منَ الشَّیطانِ نَزغٌٌ فَستَعِذ بِالله اِنَّه سَمِیعٌ عَلِیمٌ؛ وچنانچه از طرف شیطان به تو وسوسه ای رسد،به خدا پناه ببر،که او شنوا ودانا است».[26] در داستان حضرت یوسف پیامبر- علیه اسلام-، زمانی که زلیخا به وسوسه شیطان برای کامجویی از آن حضرت، تمام درهای خلوتگاه خود را بست، آن ولی خدا به پناهگاه خداوندی پناه برد وگفت«مَعاذَاللهِ»یعنی( پناه می برم به خدا )؛ تا با روش استعاذه خدا را به کمک خود خواند، و از رفتار نابهنجار مصون ماند. البته روش استعاذه نیاز به خودسازی دارد و چون حضرت یوسف انسان خود ساخته ای بود و با خداوند رابطه خاص داشت، توانست در آن لحظات خوف ناک خود را با پناه بردن به خداوند نجات دهد. در این رابطه آیه 22 تا 25 سوره یوسف را با دقت بخوانید.
9 ـ توجه به پیامدهای نامطلوب
از شیوه های پیشگیری در زمینه ی نابهنجاری دیداری و جنسی، توجه به پیامدهایی است که برای فرد، به بار می آورد. امام علی –علیه السلام- با توجه به این که هیچ میل و رفتار انحرافی ای نیست مگر آن که موجب آفات و آسیب هایی برای شخص و اجتماع می شود، می فرماید:«کسی که به امیال و رفتارهای شهوانی می شتابد، آفات و آسیب ها به سوی او شتاب می گیرند».[27] آسیب های نابهنجاری دیداری و جنسی، زیاد است. در این برخی از آنان را بیان می کنیم:
الف- آسیب شخصیتی: کسی که از هواهای نفسانی اش تبعیت می کند و به رفتارهای نابهنجار روی می آورد، شخصیت انسانی و معنوی خود را از دست می دهد و احساس پستی و رذالت، جایگزین آن می شود، خود را به امیال حیوانی، وابسته می داند و هویت مطلوبی برای خویش نمی یابد. چنین شخصی، تعارض درونی، او را فرا می گیرد، و وحدت و انسجام شخصیت در خود نمی یابد. امام علی –علیه السلام- می فرماید:« کسی که هوای نفسش او را تسخیر کرده، قدر و منزلت خویش را به ذلت تبدیل کرده است».[28]
ب- آسیب شناختی: پرداختن به نابهنجاری های جنسی، پیامدهای زیادی دارد؛ ذهن را مشغول می سازد، پراکندگی ذهنی ایجاد می کند، توانایی ادراک حقایق را کاهش می دهد، انگیزه ی پرداختن به مسائل علمی را از بین می برد و یا بسیار کم می کند و از شناخت واقعیات هستی جلوگیری می کند. امام علی –علیه السلام- می فرماید:« هواهی نفسانی، ضد عقل فعالیت می کند».[29] ج- آسیب های معنوی: انحرافات چشمی و جنسی از مصادیق بارز گناه اند. این نوع انحرافات نه تنها مانع رشد معنوی انسان اند، بلکه به ایمان و پایه های باور دینی آدمی و روابط او با خدا، آسیب جدی وارد می سازد. امام علی –علیه السلام- می فرماید:« کسی که با تمایلات انحرافی موافقت کند، با رشد( همه جانبه) خویش مخالفت کرده است».[30] امام علی –علیه السلام- می فرماید:« پیروی مستمر از شهوت جنسی، پایه های دینداری را در فرد متزلزل می سازد».[31]
د ـ آسیب جسمی: علم پزشکی هنوز تا مرز شناخت بسیاری از بیماری ها فاصله ای طولانی دارد و چه بسا اموری که در زندگی روزمره ما وجود داشته باشد و ما به عنوان امور مفید از آنها استفاده کنیم و در آینده ای نزدیک ضرر آنها از نظر پزشکی ثابت شود. نگاه به عکس و فیلم های مبتذل غالبا موجب تحریک سیستم عصبی خودکار (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) و تحریک شهوت می گردد؛ هم زمان ضربان قلب و تعداد تنفس افزایش پیدا می کند؛ ترشح برخی از هورمون ها در خون بالا رفته و تعادل هورمونی و روانی شخص برای دقایق و گاه ساعات و گاه روزها به مخاطره می افتد. اگر این رفتار به مدت طولانی ادامه یابد آثار آن همه عمر فرد را دربر خواهد گرفت. سلامت جنسی انسان که تأثیر عمیقی در سلامت جسمی و روانی او دارد، حاصل ارضاء معقولی است که در پی تحریک واقعی و نیاز حقیقی فیزیولوژی بدن اتفاق افتاده باشد. عدم حفظ این تعادل، از عقلانیت انسان می کاهد و او را وادار به گناه می کند.
ج ) راهکارهای عملی
1. موقعیت هایی که شما را بیشتر تحریک می کند تا چنین برنامه های را ببینید را شناسایی کنید و آن زمینه‌ها را از بین ببرید. آیا وقتی بی حوصله هستید یا وقتی عصبانی می باشید؟ یا وقتی دلتان شکسته؟ خسته یا احساس تنهایی می کنید؟
2. اوقات خالی خود را با برنامه های مفید پر کنید؛ به گونه اى که اصولاً مجال دیدن آن فیلم ها را نداشته باشید.
3. تلاش کنید تنها و بیکار نمانید، بویژه شبها.
4. تهیه فهرستی از فعالیت های جایگزین برای تان مفید است. به تناوب دیدن این گونه فیلمها را با دیگر سرگرمی ها و مشغولیت های جذاب که قبلا انجام می شدند جایگزین کنید.
5. فیلم هاى سالم و جذاب دیگرى در صورت امکان تهیه و آنها را در معرض قرار دهید. فیلم هاى سینمایى، فیلم هاى علمى بسیار شیرین، راز بقا، مناظر تاریخى و طبیعى دلکش و جذابى که بتدریج ایشان را از فیلم هاى مبتذل منصرف سازد.
6. یک عادت تازه و مورد علاقه‌ای را شروع کرده تا جایگزین عادت به هرزه‌بینی شود. مثلا رمان زیبایی بخوانید یا به ورزش با دوستان بروید.
7. اگر رایانه یا تلوزیون در اتاق شخصی یا در محل مجزا قرار دارد، انتقال آن به مکانی مثل آشپزخانه، اتاق ناهارخوری، هال یا هر مکانی در منزل که براحتی بتوان آن را مشاهده کرد می تواند به شما کمک کند و حتی می توانید برای مدتی از شخصی دیگر بخواهید در کنار شما باشند، و شما از اینترنت استفاده کنید.
8 . به حداقل رساندن تماس های بی دلیل وغیر موجه با اشیاء یا افرادی که شما بیشتر توسط آنها دچار آسیب می شوید و زمینه های فساد جنسی را در شما تقویت می کنند. مثلاً برای مدتها شما با خود این تصمیم را بگیرید که با کامپیوتر یا اینترنت وصل نشوید- در صورت امکان- و یا در حد ضرورت از آن استفاده کنید، که این تصمیم، خویشتنداری را وهمچنین اراده را در شما تقویت خواهد کرد.
9. چون تصمیم ترک عادتی را دارید که با آن انس گرفته اید، لذا ساعتی را که با خود خلوت می کرده اید، ممکن است نفس در آن موقع شما را وسوسه کند و شما باز دنبال اینترنت بروید، تا دوباره دچار مشکلات شوید، اما با به کارگیری روش جایگزینی، زمانی که نفس شما را به عادت قبلی سوق می دهد، به جای اینکه به سراق اینترنت بروید، مثلا برنامه تلویزیون می بینید، یا کتابهای مفید مطالعه می کنید، و یا هرچیز مفیدی که جایگزین آن وقت شود انتخاب می کنید.
10. رفتارها و صفات ناپسندی که انسان در خود ایجاد کرده است را باید با تکرار، تمرین و ریاضت از وجود خویش پاک کنید.[36]
11 . نسبت به نماز به خصوص نماز اول وقت (و درصورت امکان جماعت) اهتمام داشته باشید. همان طور که می دانید نماز انسان را از فحشاء و منکرات باز می دارد و این وعده حق الهی است. «ان الصلاه تنهی عن الفحشاء والمنکر؛ همان نماز،بازدارنده از فحشا و منکر است».[37]
12 . در هیچ شرایط زندگی، از خداوند قادر ناامید نشوید، و همیشه به او توکل کنید، و دست به دعا بردارید، از خداوند بخواهید، تا شما را در جوانی پاک نگه دارد. از خدا حقیقتاً بخواه، مطمئن باش یاریش را حس خواهی کرد، فقط بخواه از ته دل.
13 . یکی از عوامل موفقیت شما در هرکاری، خصوصا در مشکل یاد شده، تقویت اراده است، پس در تقویت آن کوشا باشید. در این راستا گرفتن روزه برای دوری از گناه، تقویت اراده و رویش تقوا در درون بسیار موثر است. امام علی – علیه السلام- می فرماید:« هنگامی که نفس انسانی، قوی شود، شهوتش کاهش می یابد».[38] در سوره ای بقره آیه 45 می فرماید، که از نماز و روزه کمک بگیرید.
منبع جهت مطالعه بیشتر؛ تربیت جنسی/علی نقی فقیهی/دارالحدیث.( از این کتاب بسیار در این نوشتار استفاده شده است)