در اهمیت یاد دهی و یادگیری قرآن از دیدگاه آیات، همین بس که خداوند از خود به عنوان «معلّم قرآن» یاد می‌کند: «الرَّحْمَنُ *عَلَّمَ الْقُرْآنَ * خداوند رحمان، قرآن را تعلیم فرمود.».[ سوره الرحمن، آیه 1- 2 .] هم چنین در آیات یکی از وظایف بسیار مهم پیامبر گرامی اسلام(ص) تعلیم و آموزش قرآن به مردم معرفی شده است: « هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ؛ و او (همان خدای توانایی) است که در میان مردم امّی رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها بخواند و آنان را پاکیزه گرداند، و کتاب(قرآن) و حکمت را به ایشان بیاموزد، و هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند!»[. سوره جمعه، آیه 2.]در سنت و سیره معصومین (ع) هم درباره تعلیم و تعلم قرآن و موضوعات و مسائل مربوط به آن بیانات بسیاری مشاهده می‌شود که اهمیت آن را بیش از پیش نشان می‌دهد. در این جا توجه شما را به چند روایت ارزشمند در این باره جلب می‌کنیم.
پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
– «خَیرُکم مَن تعلّمَ القرآنَ وَ عَلّمَه؛ بهترین شما کسی است که قرآن را یاد بگیرد و به دیگران بیاموزد.»[ . مستدرک الوسائل، ج 4، ص235، ح 4579- 13، باب وجوب تعلم القرآن و تعلیمه … .]– « ما مِن مُؤمنٍ ذَکرا او انُثی حُرّاً او مَملوکا إلاّ و ِلله علیه حقّ ًواجبً ان یتعلّم القرآنَ … . ؛ هیچ مرد یا زن مؤمن، آزاد یا برده، نیست مگر این که برای خدا حقی واجب برگردن اوست و آن حق این است که قرآن را یاد بگیرد… .»[ . همان، ص232 – 233، ح 4571- 5.]– « مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَ تَوَاضَعَ فِی الْعِلْمِ وَ عَلَّمَ عِبَادَ اللَّهِ وَ هُوَ یُرِیدُ مَا عِنْدَ اللَّهِ لَمْ یَکُنْ لَهُ فِی الْجَنَّةِ أَعْظَمُ ثَوَاباً مِنْهُ وَ لَا أَعْظَمُ مَنْزِلَةً مِنْهُ وَ لَمْ یَکُنْ فِی الْجَنَّةِ مَنْزِلَةٌ وَ لَا دَرَجَةٌ رَفِیعَة منه …؛ کسی که قرآن را یاد بگیرد و متواضع در علم باشد و آن را به بندگان خدا بیاموزد و اجرش را از خدا بخواهد، در بهشت بزرگ‌تر از ثواب او و بزرگ‌تر از مقام و منزلت او چیزی نیست و در آنجا از بالاترین مقام‌ها و شریف‌ترین منازل برخوردار است.»[ . ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 293 .]– « مُعَلِّمُ الْقُرْآنِ وَ مُتَعَلِّمُهُ یَسْتَغْفِرُ لَهُ کُلُّ شَیْ ءٍ حَتَّی الْحُوتُ فِی الْبَحْر؛ برای معلم و متعلم قرآن تمام موجودات حتی ماهیان دریا، طلب آمرزش می‌کنند.»[ . مستدرک الوسائل ، ج 4 ، ص235، ح 4580- 14.]– امام علیّ (ع) فرمودند: « … الْحَدِیثِ وَ تَفَقَّهُوا فِیهِ فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوبِ وَ اسْتَشْفُوا بِنُورِهِ فَإِنَّهُ شِفَاءُ الصُّدُورِ وَ أَحْسِنُوا تِلَاوَتَهُ فَإِنَّهُ أَنْفَعُ الْقَصَصِ وَ إِنَّ الْعَالِمَ الْعَامِلَ بِغَیْرِ عِلْمِهِ کَالْجَاهِلِ الْحَائِرِ … ؛ قرآن را بیاموزید که بهترین گفتار است و تفقه کنید در آن که بهار دل‌هاست و شفاعت بجوئید به نورش که او شفادهنده سینه هاست و آن را نیکو تلاوت کنید؛ زیرا بهترین و مفیدترین داستان‌هاست، پس بدرستی که عالم عامل به غیر علمش مثل جاهل و نادانی است که از بیماری نادانی شفا نخواهد گرفت، بلکه حجت بر او قوی‌تر و حسرت و اندوه بر او استوارتر و در پیشگاه خدا سزاوارتر به نکوهش است.»[ نهج البلاغه، خطبه 110 .]
– امام صادق(ع) فرمودند: « یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ لَا یَمُوتَ حَتَّی یَتَعَلَّمَ الْقُرْآنَ أَوْ یَکُونَ فِی تَعْلِیمِهِ؛ سزاوار است برای انسان مؤمن که قبل از مردنش قرآن را یاد بگیرد یا در حال یادگیری قرآن باشد.»[ کافی، ج 2، ص607، ح 3 ، باب من یتعلم القرآن بمشقة … ؛ وسائل الشیعة، ج 6، ص 167، ح 7639- 4- 1، باب وجوب تعلم القرآن و تعلیمه کفایة و استحبابه عینا … ؛ ؛ ج 17، ص327، 22679- 3- 1، باب ما ینبغی تعلمه و تعلیمه من العلوم و ما لا ینبغی … . ]– پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « مَا مِنْ رَجُلٍ عَلَّمَ وَلَدَهُ الْقُرْآنَ إِلَّا تَوَّجَ اللَّهُ أَبَوَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ تَاجَ الْمُلْکِ وَ کُسِیَا حُلَّتَیْنِ لَمْ یَرَ النَّاسُ مِثْلَهُمَا؛ پاداش مردی که به فرزند خود قرآن بیاموزد، جز آن نیست که خداوند در روز قیامت تاج پادشاهی بر سر والدینش گذارد و دو حلّه پوشانده می‌شوند که مردم مثل آن را ندیده‌اند.»[ وسائل الشیعة، ج 6 ، ص168، 7643- 8- 1، باب وجوب تعلم القرآن و تعلیمه کفایة و استحبابه عینا … ؛ الفصول المهمة فی أصول الأئمة (تکملة الوسائل) ، ج 3 ، 317 ، ح 3020، باب 48 – استحباب تعلم الناس القران و تعلیمه الناس عینا و وجوبه کفایة … . ]– ابوذر غفاری از پیامبر اکرم (ص) پرسید: « إِنِّی أَخَافُ أَنْ أَتَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَ لَا أَعْمَلَ بِهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): لَا یُعَذِّبُ اللَّهُ قَلْباً أَسْکَنَهُ الْقُرْآن ؛ یا رسول الله من می‌ترسم از این که قرآن را فراگیرم ولی به آن عمل نکنم، پیامبر(ص) فرمودند: خداوند قلبی را که قرآن در آن جای گرفته است، عذاب نمی‌کند.»[ مستدرک الوسائل، ج 4، ص233، ح 4572- 6، باب وجوب تعلم القرآن و تعلیمه … .]– پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ وَ أَقْرِءُوهُ؛ قرآن را فراگیرید و آن را بخوانید.»[ همان، ج 4، ص 254 ، ح 4630- 16، باب أنه یستحب لحامل القرآن … . ]– باز حضرت(ص) فرمودند: « مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ ثُمَ تَفَقَّهَ فِی الدِّینِ ثُمَّ أَتَی صَاحِبَ سُلْطَانٍ تَمَلُّقاً إِلَیْهِ وَ طَمَعاً لِمَا فِی یَدَیْهِ خَاضَ بِقَدْرِ خُطَاهُ فِی نَارِ جَهَنَّم ؛ هر کس قرآن را فراگیرد و سپس در دین تفقه و کوشش کند، و آن (نتیجه کارش) را برای تملق و چشم‌داشت به آن‌چه در دست پادشاه است، نزد او ببرد؛ به مقدار خطای خود در آتش جهنم فرو می‌رود.»[ همان، ج 13، ص127، ح 14976- 23، باب تحریم معونة الظالمین و … .]– امام صادق(ع) فرمودند: « وَ یُجَاءُ بِعَبْدٍ قَدْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ فَیَقُولُ یَا رَبِّ تَعَلَّمْتُ الْقُرْآنَ ابْتِغَاءَ وَجْهِکَ فَیُقَالُ لَهُ بَلْ تَعَلَّمْتَ لِیُقَالَ مَا أَحْسَنَ صَوْتَ فُلَانٍ اذْهَبُوا بِهِ إِلَی النَّارِ؛ روز قیامت بنده‌ای که قرآن را فرا گرفته، آورده می‌شود و او می‌گوید: پروردگارا، من قرآن را به خاطر رضایت و خشنودی تو فرا گرفتم، پس به او گفته می‌شود که تو قرآن را فرا گرفتی تا بگویند فلانی چه صوت زیبایی دارد، او را به سوی آتش ببرید. »[ بحار الأنوار ، ج 7، ص180 – 181، ح 23 ، باب 8 أحوال المتقین و المجرمین فی القیامة … .]– پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ لِلدُّنْیَا وَ زِیْنَتَهَا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّة؛ هر کس قرآن را به خاطر دنیا و زینت‌های آن فراگیرد، خداوند بهشت را بر او حرام می‌کند.»[ همان، ج 74، ص 100، باب 5 وصیة النبی(ص) إلی عبد الله بن مسعود … .]– امام صادق(ع) فرمودند: « وَ مَنْ تَعَلَّمَ مِنْهُ حَرْفاً ظَاهِراً، کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ، وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ، وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ؛ هر کس از قرآن یک حرف بیاموزد، خداوند برای او ده حسنه می‌نویسد، ده گناه از او می‌بخشد و او را ده درجه بالا می‌برد.»[ کافی، ج 2، ص 612 ، ح 6، باب ثواب قرائة القرآن. ]– باز آن حضرت(ع) فرمودند: « مَنْ شُدِّدَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ کَانَ لَهُ أَجْرَانِ وَ مَنْ یُسِّرَ عَلَیْهِ کَانَ مَعَ الْأَبْرَارِ؛ هر که به سختی قرآن را یاد بگیرد، دو پاداش دارد و هر که به آسانی یاد گیرد، با نیکان باشد.»[ بحار الأنوار، ج 89، ص 187 ، ح6، باب 20 ثواب تعلم القرآن و تعلیمه … . ]– پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « مَنْ عَلَّمَ آیَةً فِی کِتَابِ اللَّهِ تَعَالَی کَانَ لَهُ أَجْرُهَا مَا تُلِیَت ؛ کسی که آیه‌ای از قرآن را به دیگری یاد بدهد، مادامی که آن آیه تلاوت شود، اجر تلاوت آن برای او (نیز) هست.»[ مستدرک الوسائل ج 4، ص235، ح 4581- 15، باب وجوب تعلم القرآن و تعلیمه … .]– پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « مَنْ عَلَّمَ وَلَدَهُ الْقُرْآنَ فَکَأَنَّمَا حَجَّ الْبَیْتَ عَشَرَةَ آلَافِ حَجَّةٍ وَ اعْتَمَرَ عَشَرَةَ آلَافِ عُمْرَةٍ وَ أَعْتَقَ عَشَرَةَ آلَافِ رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ …؛ کسی که به فرزند خود قرآن بیاموزد مثل این است که ده هزار حج و عمره انجام داده و ده هزار بنده از اولاد اسماعیل را آزاد کرده است … .»[ مستدرک الوسائل ج 4 ، ص247 – 248، ح 4614- 4، باب استحباب تعلیم الأولاد القرآن .]– امام صادق(ع) فرمودند: « عَلِّمُوا أَوْلَادَکُمْ یس فَإِنَّهَا رَیْحَانَةُ الْقُرْآن ؛ به فرزندان خود سوره یس را بیاموزید که آن ریحانه قرآن است.»[ همان، ص325، ح 4794- 8 ، 41 باب استحباب الإکثار من قراءة سورة یس … .]– امام علی (ع) فرمودند: « إِنَّ لِلْوَلَدِ عَلَی الْوَالِدِ حَقّاً وَ إِنَّ لِلْوَالِدِ عَلَی الْوَلَدِ حَقّاً فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَی الْوَلَدِ أَنْ یُطِیعَهُ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَّا فِی مَعْصِیَةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلَی الْوَالِدِ أَنْ یُحَسِّنَ اسْمَهُ وَ یُحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ یُعَلِّمَهُ الْقُرْآنَ ؛ فرزند بر پدر و پدر نیز بر فرزند حقی دارد. حق پدر آن است که در همه چیز جز معصیت خدا اطاعت شود و حق فرزند بر پدر آن است که برای او اسمی زیبا انتخاب کند، او را نیکو ادب نماید و به او قرآن بیاموزد.»[ نهج البلاغة (صبحی صالح)، ص546، حکمت 399؛ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، ص 725 – 726، حکمت 993.]– آن حضرت(ع) باز فرمودند: « الْقُرْآنُ مَأْدُبَةُ اللَّهِ فَتَعَلَّمُوا مَأْدُبَتَهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ؛ قرآن سفره ی گسترده ی الهی است، پس به قدر توان از این سفره گسترده یاد گیرید.»[ بحار الأنوار، ج 89 ، ص17 – 19 ، ح 18 ، باب فضل القرآن و إعجازه و … ؛ ص 267، ح 17، باب فضائل سورة … .]