قدرت برای انسان ضرورتی غیر قابل انکار است. اختیار انسان نیز نعمتی بینظیر و بسیار مهم است .گناه بر خلاف امر الهی و بر خلاف عقل و اخلاق و انسانیت است. گناه کوچک عبارتی متناقض و بی معناست. در حقیقت پرسش شما وجود قدرت و اختیار انسان است. چنین پرسشی خلاف اصل که ضرورت قدرت و اختیار برای انسان است میباشد. لذا باید بپرسید چرا سوزن در چشم مردم فرو میکنید؟ ولی پرسیده اید چرا چشم آنقدر لطیف است که با یک سوزن کوچک و بی ارزش تا آخر عمر شخص از بینایی محروم است! اقتضای چشم و ضرورت وجودیش چنین طبیعتی دارد . سوزن فرو نمودن در چشم خلاف است.
مطابق متون دینی، عده محدودی برای ابد در جهنم باقی می مانند و اکثر گناهکاران بعد از مدتی (با توجه به گناهان آن اشخاص) از جهنم خارج شده و وارد مراتب نازل بهشت می شوند. هر چند اگر فقط عذاب برزخ را نیز در نظر بگیریم، هیچ عاقلی مرتکب گناه نخواهد شد. علاوه بر اینکه هیچ گناهکاری در روز اول ارتکاب گناه، نمی تواند تضمین کند که در آینده از شقی ترین افراد نخواهد شد.
درباره عذاب یا نعمت جهان آخرت نیز باید درک صحیحی نسبت به آن داشته باشیم. جزای اعمال ما، با قرار داد و امری اعتباری به ما نمی رسد. بلکه اعمال ما، نوعی از علیت را دارند. بنابراین هر عملی در دنیا و عالم طبیعت اثر خود را در قیامت بجای خواهد گذارد، مثلا اگر فردی چاقویی را در چشم خود فرو کند، فرو بردن چاقو در چشم موجب خواهد شد این فرد تا ابد نابینا بماند و هیچ راهی برای رهایی از کوری وجود ندارد. پس اعمال ما، نتیجه خود را به دنبال خواهند داشت و ما باید مراقب باشیم که یک عمل می تواند، امتدادی به اندازه ابد ایجاد کند.
و مساله دیگر اینکه، اعمال ما سازنده شخصیت ما هستند. و جزا به حاصلی که در انتها به دست آورده ایم، و شخصیتی که ساخته ایم، تعلق می گیرد. به همین دلیل، خدای متعال روزه را اصل معرفی نمی کند؛ بلکه روزه ای که منجر به تقوا شود، را ارزشمند می شمارد:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛[بقره/۱۸۳] اى افرادى که ایمان آورده اید! روزه بر شما نوشته شده، همان گونه که بر کسانى که قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهیزکار شوید.»
با توجه به مطالب مذکور در نوع رابطه بین عمل و جزای اخروی روشن می شود که چرا در مقابل عمل ۷۰ ساله، جزای ابدی قرار می گیرد. گناهکار برای خود شخصیتی ساخته است که از هر فرصتی برای گناه استفاده می کند:
«حَتىَّ إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبّ ِ ارْجِعُونِ * لَعَلىّ ِ أَعْمَلُ صَالِحًا فِیمَا تَرَکْتُ کلاَّ إِنَّهَا کلَمَةٌ هُوَ قَائلُهَا؛[مومنون، آیات ۹۹ و ۱۰۰] (آنها هم چنان به راه غلط خود ادامه مى دهند) تا زمانى که مرگ یکى از آنان فرارسد، مى گوید: «پروردگار من! مرا بازگردانید! * شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهى نمودم) عمل صالحى انجام دهم!» (ولى به او مى گویند چنین نیست! این سخنى است که او به زبان مى گوید (و اگر بازگردد، کارش همچون گذشته است.»
ابو هاشم گوید: «از امام صادق علیه السّلام سؤال کردم چرا مردم در بهشت و دوزخ مخلّد مى باشند فرمود: براى اینکه گناهکاران نیت داشتند اگر در دنیا بطور جاودانى زندگى کنند دست از معصیت باز ندارند و همواره نافرمانى کنند و لذا همیشه در دوزخ خواهند ماند. اما اهل بهشت از این رو همیشه در بهشت مى مانند که آنها نیت کرده بودند مادامى که زنده هستند از خداوند اطاعت کنند، پس بنا بر این آنها با نیت خود عذاب جاودانى دارند و اینان هم طبق نیت خویش در نعمت ها و لذت ها جاودان مى باشند.»[1] [1]. الکافی، ج ۲، ص: ۸۵.