«توسل»، در لغت، به معناى تمسک جستن به وسیله اى براى نیل به مقصود است. در اصطلاح نیز حقیقت توسل به اولیاى الهى، تمسک به اسباب و وسایل قرب به خداوند است. در این راستا، علاوه بر اعمال صالح و نیک مثل انفاق به مستمندان خدمت به خلق خدا، برآوردن نیازهاى هم نوعان و عباداتى همچون نماز و روزه – که مورد رضایت خداوند و به منظور تقرب به درگاه الهى تشریع شده است – مى توان به انسان هاى پاک و معصوم و وارسته اى که مرضى خداوند و از مقربان درگاه الهى اند، (همچون انبیاى الهى و به ویژه پیامبر خاتم و ائمه معصومین(ع) توسل جست.
حقیقت توسل به اولیاى الهى، به معناى واسطه (و سبب) قرار دادن آن انسان هاى پاک و مقرب درگاه الهى و طلب دعاى خیر آنان در حق متوسّلان است ، البته انسان می تواند به امامان – بخصوص امام زمان – متوسل شود و دعاها و خواسته های خود را بخواهد ؛ اما اجابت آنها در دست خداوند است و او هرچه اراده کند ، همان می شود . هر چند بهتر است انسان دعاهای غیر معمولی و غیر عادی نداشته باشد .
علما و عرفا با استفاده از آیات و روایات می فرمایند: وقتی کسی حاجتی دارد و دست به دامن ائمه ( علیهم السلام ) شده و دعا می کند حتما اجابت می شود ولی اجابت دعا به سه گونه است:
1-یا همان خواسته را با فاصله می دهند.
2- یا اگر آن خواسته به مصلحتش نبود چیز دیگری ، بالاتر از خواسته اش را در این دنیا عطا می کنند.
3- و یا اگر آن خواسته به مصلحتش نبود، عوض آن خواسته، چیز بسیار بزرگتر از آن را خداوند در آخرت به او عطا می کند و هیچ کس بی پاسخ نمی ماند.
در روایات هست که چه بسیار دعا کنندگان که روز قیامت ، آرزو می کنند که ای کاش هیچ کدام از دعاهایشان مستجاب نمی شد و همه ی آنها برایش ذخیره می شد. امام باقر علیه السّلام فرمودند: « إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى إِذَا أَحَبَّ عَبْداً غَتَّهُ بِالْبَلَاءِ غَتّاً وَ ثَجَّهُ بِالْبَلَاءِ ثَجّاً فَإِذَا دَعَاهُ قَالَ لَبَّیْکَ عَبْدِی لَئِنْ عَجَّلْتُ لَکَ مَا سَأَلْتَ إِنِّی عَلَى ذَلِکَ لَقَادِرٌ وَ لَئِنِ ادَّخَرْتُ لَکَ فَمَا ادَّخَرْتُ لَکَ خَیْرٌ لَک ـ چون خدا بنده اى را دوست بدارد او را به یکباره در بلا فرو پیچد و در بلا غرقش کند ، در این هنگام چون بنده ، خدا را بخواند ، خداوند فرماید: لبیک بنده ام ، اگر در آنچه خواهش کردى عجله کنم ، بر آن قادرم ، در حالی که اگر آن را برای تو ذخیره کنم برایت بهتر است.» (بحار الأنوار ، ج 64 ،ص208)
زیارات، به خصوص زیارت جامعه کبیره و مانند آن، روش هایی برای توسل به معصومان هستند، در این زمینه خواندن دعای توسل با توجه و حضور قلب توصیه می شود. استمرار در این دعا می تواند آثار معنوی فراوانی داشته باشد.سیدبن طاووس در کتاب کشف المحجه به نقل از کتاب رسائل شیخ اقدم محمد بن یعقوب کلینی (ره) از کسی که نامش را برده چنین آورده است: به حضرت ابوالحسن (امام هادی) (ع) نوشتم؛ شخصی مایل است حاجات خصوصی و اسراری را با امام خویش در میان گذارد همانگونه که دوست دارد با پروردگارش بازگوید. پس آن حضرت در جواب نوشت: اگر حاجتی داشتی پس لبهایت را (به شکل گفتن آن) حرکت بده که همانا جواب به تو خواهد رسید. (مکیال المکارم، ج 2 ، ص 387).
این روایت و روایات دیگری که در این زمینه وجود دارد، همه بیانگر این مطلب است که امام در هر عصری که باشد به احوال تمام موجودات و بندگان آگاه است و برای عرض احوال و خواستن حاجات و برقراری ارتباط با وی نیازی به انجام کارهای شاقّ نیست. ما اگر به وظایف بندگیمان به خوبی عمل کنیم و اهل رعایت احکام الهی باشیم، چون مقدس اردبیلیها و سایر کسانی که به خدمت ایشان مشرف شدند، امام خود به دیدنمان خواهد آمد و خود دعوت نامه برایمان خواهد فرستاد. بهترین و رساترین صدا برای توسل و ارتباط با خداوند و ائمه (ع)، پاکترین آنهاست. هرچه اخلاص و تقوای بنده بیشتر باشد، کلام و خواسته اش نیز از تأثیر بیشتری برخوردار است.