ترندنیوز مطالب مذهبی+آموزشی+سرگرمی+خبری
۱۳۹۷/۰۹/۱۵
–
۸۲۱ بازدید
ایا ایمه که کریمترین کریمانند واز تمام حاجات ما کاملا اطلاع دارند ایا لازم است که عالمی از علمای بزرگ را واسطه قرار دهیم نزد انها برای براورد شدن حاجاتمان؟
حقیقت توسل
توسل به معنای اتخاذ وسیله است برای نزدیک شدن به چیزی، چنان که راغب می گوید: «الوسیلة التّوصل الی شیء برغبة و هی اَخَصُّ من الوصیلة لتضمنها لمعنی الرّغبة»[1] یعنی وسیله رسیدن به چیزی است از روی اشتیاق و میل، وسیله معنی رغبت و میل را در بر دارد لذا از حیث معنی اخص از وصیله است.
تفسیر نمونه چنین تعریف کرده: وسیله در اصل به معنی تقرب جستن و یا چیزی که باعث تقرب به دیگری از روی علاقه و رغبت می شود باشد.[2]تفسیر المیزان می گوید: «و الوسیلة علی ما فسروه هی التوصل و التقرب، و ربما استعملت بمعنی ما به التوصل و التقرب و لعله هو الانسب…»[3] یعنی وسیله چنانکه تفسیر کرده اند، به معنی رسیدن و قرب و نزدیکی است و چه بسا وسیله به معنای چیزی که به واسطه آن رسیدن و تقرب حاصل می شود هم استعمال می شود.
نتیجه: معنی توسل و وسیله و حقیقت آن، رسیدن و نزدیکی و تقرب به خدا با عمل خوب یا با انتخاب وسیله مناسب است.
در جهانی که ما در آن به سر می بریم، سراسر با وسائل سر و کار دارد. رفع تشنگی به وسیله آب، رفع گرسنگی به وسیله خوردن غذا، شفا به وسیله دارو و نظائر آن؛ پس استفاده از وسیله، برای دستیابی به امر و نتیجه ای، امری مسلم، و خرد پذیر است. خداوند سبحان، برای رسیدن به مقام قرب و درجات بالای معنوی، وسایلی قرار داده که با استفاه از آن ها، می شود به مقامات عالی دست یافت.
قرآن مجید انتخاب وسیله و توسل را جایز، بلکه سفارش کرده است: «یا ایّها الّذین آمنُوا اتَّقوا اللّه وَ ابْتَغُوا اِلَیهِ الْوَسیلَةِ وَ جاهِدوُا فِی سَبیلِهِ لَعَلَّکُم تُفْلِحُون»[4] ای کسانی که ایمان آورده اید پرهیزگاری پیشه کنید و وسیله ای برای تقرب به خدا انتخاب کنید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار شوید
«وَ لَو اَنَّهُم اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهم جائُوکَ فَاسْتَغْفرُوا وَ اسْتَغفَرَ لَهُم الرسولُ لَوَجَدُوا اللّه تواباً رَحیماً»[5]یعنی گنهکاران اگر از خدا طلب مغفرت می کردند و پیامبر برای آنها طلب مغفرت می کرد، خدا را توبه پذیر می یافتند. این آیه شریفه می رساند که سراغ پیامبر بروید، به او متوسل شوید و از او بخواهید که برای شما استغفار کند. در آیه 97 سوره یوسف می خوانیم: که برادران یوسف ـ علیه السلام ـ از پدر تقاضا کردند که در پیشگاه خداوند برای آنها استغفار کند؛ یعنی به یعقوب ـ علیه السلام ـ متوسل شدند تا با استغفار او به خدا تقرب جویند و یعقوب ـ علیه السلام ـ نیز این تقاضا را پذیرفت.
ب ) جواز توسل به واسطه ی بندگی و عبودیت خداوند
توسل واسطه قرار دادن شخصی است که ویژگی بارز او در زندگانی دنیا « عبودیت و بندگی خدا » بوده است. خداوند متعال انبیای خود را در قرآن به زیور بندگی آراسته است و هر جا که نامی از رسولان خویش می برد از آنان با عنوان بنده یاد فرموده است:
«وَ اذْکُرْ عِبادَنا إِبْراهِیمَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ أُولِی الْأَیْدِی وَ الْأَبْصارِ»؛ «سَلامٌ عَلى نُوحٍ فِی الْعالَمِینَ، إِنَّا کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِین، إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِینَ» ، «اصْبِرْ عَلى ما یَقُولُونَ وَ اذْکُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ».
رسولانی که به واسطه ی بندگی و عبودیت خداوند متعال وتوجه تام به مبدا و معاد، صاحب وجاهت و آبرو در بارگاه ربوبی بودند:
«وَ کانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِیهاً »؛[5] و او(موسی) نزد خداوند آبرومند (و گرانقدر) بود. «إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ وَجِیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ ؛ وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَ کَهْلاً وَ مِنَ الصَّالِحِینَ »
شکی نیست که در میان انبیای الهی مقام رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله برتر از جمیع انبیاء خواهد بود و اوصیای آنحضرت تالی تلو مقام ولایت آنحضرت خواهند بود.
ج ) توسل اختصاصی به انبیاء و امامان معصوم اهل البیت علیهم السلام ندارد .
جواز توسل اختصاصی به انبیاء و امامان معصوم اهل البیت علیهم السلام نخواهد داشت؛ بلکه جواز آن مبتنی بر عبودیت و زندگانی صالحانه خواهد بود؛ لذا جمیع فرق اسلامی (بجز وهابیت) معتقد به جواز توسل به صالحین هستند.
اگر جواز توسل به واسطه ی بندگی و عبودیت خداوند است؛ چنین امری اختصاص به انبیاء و ذریه ی آنان نخواهد داشت؛ لذا علمای بزرگ اسلام که در مسیر قرآن و عترت حرکت نمودند و ذره ای از غبار دنیا به دامن آنها ننشست نیز صلاحیت توسل را دارا می باشند .
د ) توسل به علما و اولیای الهی
با توجه به معنای توسل به این نتیجه می رسیم که « جریان امور به واسطه ی اسباب خاصّش» سنّت خداوند متعال است در عالم خلقت، آنگاه متوجّه می شود که حتّی در جای خودش، توسّل به موجودات بی جان نیز جایز و بلکه گاه اجتناب ناپذیر است کجا رسد توسّل به علمای دین و اولیای الهی.توسّل یعنی وسیله قرار دادن مخلوقی از مخلوقات خدا برای رسیدن به عنایت خدا یا نعمتی از نعمات دنیوی یا اخروی. لذا زندگی ما سراسر توسّل به اسباب است برای رسیدن به نعمات و عنایات الهی. به زمین متوسّل می شویم برای تحصیل ارزاقی چون گندم و نخود و لوبیا و … ؛ و به درخت متوسّل می شویم برای تحصیل میوه های گوناگون؛ و به پزشک و دارو متوسّل می شویم برای کسب سلامتی؛ و به معلّم و عالم دینی متوسّل می شویم برای کسب علوم دینی و دنیوی و … . ملاحظه می فرمایید که زندگی ما انسانها اساساً بر توسّل به اسباب فیض استوار می باشد.
لکن باید دانست که رسیدن به عنایات بزرگتر و خاصّتر، اسباب بزرگتر و خاصّتر نیز طلب می کند. مثلاً برای رسیدن به معارف مکنون در علم خدا و دستورالعملهای انسان ساز ویژه همگان محتاج وسیله ای به نام نبی هستند؛ و برای رسیدن به تبیین آنها محتاج وسیله ای به نام امام معصوم می باشند؛ و برای تفسیر و تحریر همان امور، محتاج اسبابی هستند که در اصطلاح، علمای اسلام نامیده می شوند؛ که خود اینها نیز به حسب موضوع، اقسامی دارند. عالم و واسطه در امور فقهی را فقیه و مرجع تقلید و مفتی گویند؛ و عالم و واسطه در امور اعتقادی را متکلّم نامند؛ و عالم و واسطه در امور اعتقادی، در سطح بالاتر را، حکیم گویند؛ و عالم و واسطه در امور اخلاقی را عالم اخلاق گویند؛ و عالم و واسطه در اعتقادی و اخلاقی در سطحی باز هم بالاتر را عارف گویند. پس توسّل به علمای بزرگ و عرفای حقیقی، نه تنها منع شرعی و عقلی ندارد، بلکه اساساً بدون چنین توسّلی، رسیدن به مقصود، مشکل و بلکه برای اکثر مردم، محال می باشد.
پی نوشت ها:
[1] . راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القران، تحقیق کیلانی، لبنان، دار المعرفة، ص 524.
[2] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامی، 1372، چاپ شانزدهم، ج 4، ص 364.
[3] . طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، لبنان، مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ج 13، ص 130.
[4] . مائده/ 35.
[5] . نساء/ 64.
توسل به معنای اتخاذ وسیله است برای نزدیک شدن به چیزی، چنان که راغب می گوید: «الوسیلة التّوصل الی شیء برغبة و هی اَخَصُّ من الوصیلة لتضمنها لمعنی الرّغبة»[1] یعنی وسیله رسیدن به چیزی است از روی اشتیاق و میل، وسیله معنی رغبت و میل را در بر دارد لذا از حیث معنی اخص از وصیله است.
تفسیر نمونه چنین تعریف کرده: وسیله در اصل به معنی تقرب جستن و یا چیزی که باعث تقرب به دیگری از روی علاقه و رغبت می شود باشد.[2]تفسیر المیزان می گوید: «و الوسیلة علی ما فسروه هی التوصل و التقرب، و ربما استعملت بمعنی ما به التوصل و التقرب و لعله هو الانسب…»[3] یعنی وسیله چنانکه تفسیر کرده اند، به معنی رسیدن و قرب و نزدیکی است و چه بسا وسیله به معنای چیزی که به واسطه آن رسیدن و تقرب حاصل می شود هم استعمال می شود.
نتیجه: معنی توسل و وسیله و حقیقت آن، رسیدن و نزدیکی و تقرب به خدا با عمل خوب یا با انتخاب وسیله مناسب است.
در جهانی که ما در آن به سر می بریم، سراسر با وسائل سر و کار دارد. رفع تشنگی به وسیله آب، رفع گرسنگی به وسیله خوردن غذا، شفا به وسیله دارو و نظائر آن؛ پس استفاده از وسیله، برای دستیابی به امر و نتیجه ای، امری مسلم، و خرد پذیر است. خداوند سبحان، برای رسیدن به مقام قرب و درجات بالای معنوی، وسایلی قرار داده که با استفاه از آن ها، می شود به مقامات عالی دست یافت.
قرآن مجید انتخاب وسیله و توسل را جایز، بلکه سفارش کرده است: «یا ایّها الّذین آمنُوا اتَّقوا اللّه وَ ابْتَغُوا اِلَیهِ الْوَسیلَةِ وَ جاهِدوُا فِی سَبیلِهِ لَعَلَّکُم تُفْلِحُون»[4] ای کسانی که ایمان آورده اید پرهیزگاری پیشه کنید و وسیله ای برای تقرب به خدا انتخاب کنید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار شوید
«وَ لَو اَنَّهُم اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهم جائُوکَ فَاسْتَغْفرُوا وَ اسْتَغفَرَ لَهُم الرسولُ لَوَجَدُوا اللّه تواباً رَحیماً»[5]یعنی گنهکاران اگر از خدا طلب مغفرت می کردند و پیامبر برای آنها طلب مغفرت می کرد، خدا را توبه پذیر می یافتند. این آیه شریفه می رساند که سراغ پیامبر بروید، به او متوسل شوید و از او بخواهید که برای شما استغفار کند. در آیه 97 سوره یوسف می خوانیم: که برادران یوسف ـ علیه السلام ـ از پدر تقاضا کردند که در پیشگاه خداوند برای آنها استغفار کند؛ یعنی به یعقوب ـ علیه السلام ـ متوسل شدند تا با استغفار او به خدا تقرب جویند و یعقوب ـ علیه السلام ـ نیز این تقاضا را پذیرفت.
ب ) جواز توسل به واسطه ی بندگی و عبودیت خداوند
توسل واسطه قرار دادن شخصی است که ویژگی بارز او در زندگانی دنیا « عبودیت و بندگی خدا » بوده است. خداوند متعال انبیای خود را در قرآن به زیور بندگی آراسته است و هر جا که نامی از رسولان خویش می برد از آنان با عنوان بنده یاد فرموده است:
«وَ اذْکُرْ عِبادَنا إِبْراهِیمَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ أُولِی الْأَیْدِی وَ الْأَبْصارِ»؛ «سَلامٌ عَلى نُوحٍ فِی الْعالَمِینَ، إِنَّا کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِین، إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِینَ» ، «اصْبِرْ عَلى ما یَقُولُونَ وَ اذْکُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ».
رسولانی که به واسطه ی بندگی و عبودیت خداوند متعال وتوجه تام به مبدا و معاد، صاحب وجاهت و آبرو در بارگاه ربوبی بودند:
«وَ کانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِیهاً »؛[5] و او(موسی) نزد خداوند آبرومند (و گرانقدر) بود. «إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ وَجِیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ ؛ وَ یُکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَ کَهْلاً وَ مِنَ الصَّالِحِینَ »
شکی نیست که در میان انبیای الهی مقام رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله برتر از جمیع انبیاء خواهد بود و اوصیای آنحضرت تالی تلو مقام ولایت آنحضرت خواهند بود.
ج ) توسل اختصاصی به انبیاء و امامان معصوم اهل البیت علیهم السلام ندارد .
جواز توسل اختصاصی به انبیاء و امامان معصوم اهل البیت علیهم السلام نخواهد داشت؛ بلکه جواز آن مبتنی بر عبودیت و زندگانی صالحانه خواهد بود؛ لذا جمیع فرق اسلامی (بجز وهابیت) معتقد به جواز توسل به صالحین هستند.
اگر جواز توسل به واسطه ی بندگی و عبودیت خداوند است؛ چنین امری اختصاص به انبیاء و ذریه ی آنان نخواهد داشت؛ لذا علمای بزرگ اسلام که در مسیر قرآن و عترت حرکت نمودند و ذره ای از غبار دنیا به دامن آنها ننشست نیز صلاحیت توسل را دارا می باشند .
د ) توسل به علما و اولیای الهی
با توجه به معنای توسل به این نتیجه می رسیم که « جریان امور به واسطه ی اسباب خاصّش» سنّت خداوند متعال است در عالم خلقت، آنگاه متوجّه می شود که حتّی در جای خودش، توسّل به موجودات بی جان نیز جایز و بلکه گاه اجتناب ناپذیر است کجا رسد توسّل به علمای دین و اولیای الهی.توسّل یعنی وسیله قرار دادن مخلوقی از مخلوقات خدا برای رسیدن به عنایت خدا یا نعمتی از نعمات دنیوی یا اخروی. لذا زندگی ما سراسر توسّل به اسباب است برای رسیدن به نعمات و عنایات الهی. به زمین متوسّل می شویم برای تحصیل ارزاقی چون گندم و نخود و لوبیا و … ؛ و به درخت متوسّل می شویم برای تحصیل میوه های گوناگون؛ و به پزشک و دارو متوسّل می شویم برای کسب سلامتی؛ و به معلّم و عالم دینی متوسّل می شویم برای کسب علوم دینی و دنیوی و … . ملاحظه می فرمایید که زندگی ما انسانها اساساً بر توسّل به اسباب فیض استوار می باشد.
لکن باید دانست که رسیدن به عنایات بزرگتر و خاصّتر، اسباب بزرگتر و خاصّتر نیز طلب می کند. مثلاً برای رسیدن به معارف مکنون در علم خدا و دستورالعملهای انسان ساز ویژه همگان محتاج وسیله ای به نام نبی هستند؛ و برای رسیدن به تبیین آنها محتاج وسیله ای به نام امام معصوم می باشند؛ و برای تفسیر و تحریر همان امور، محتاج اسبابی هستند که در اصطلاح، علمای اسلام نامیده می شوند؛ که خود اینها نیز به حسب موضوع، اقسامی دارند. عالم و واسطه در امور فقهی را فقیه و مرجع تقلید و مفتی گویند؛ و عالم و واسطه در امور اعتقادی را متکلّم نامند؛ و عالم و واسطه در امور اعتقادی، در سطح بالاتر را، حکیم گویند؛ و عالم و واسطه در امور اخلاقی را عالم اخلاق گویند؛ و عالم و واسطه در اعتقادی و اخلاقی در سطحی باز هم بالاتر را عارف گویند. پس توسّل به علمای بزرگ و عرفای حقیقی، نه تنها منع شرعی و عقلی ندارد، بلکه اساساً بدون چنین توسّلی، رسیدن به مقصود، مشکل و بلکه برای اکثر مردم، محال می باشد.
پی نوشت ها:
[1] . راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القران، تحقیق کیلانی، لبنان، دار المعرفة، ص 524.
[2] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامی، 1372، چاپ شانزدهم، ج 4، ص 364.
[3] . طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، لبنان، مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ج 13، ص 130.
[4] . مائده/ 35.
[5] . نساء/ 64.
