امام صادق‌علیه‌السلام از طرف مادری با چند واسطه به ابوبکر می‌رسند اما مادر، پدربزرگ و جدمادری امام از بزرگان‌علم و فقهای عصر خود بوده‌اند.مادر امام جعفر صادق‌علیه السلام بانویی بزرگوار به نام «فاطمه بنت قاسم» که گاهی اورا قریبه می‌خواندند، کنیه‌اش «امّ فروه» بود. مادر امام صادق علیه السلام آنچنان مکرّمه و پرهیبت بود که گاهی امام را «ابن المکرّمه» می نامیدند. تاریخ اورا زنی فاضله، مؤمنه، عفیفه وباعصمت وشرافت معرفی می‌کند «امّ فروه» زنی به شدت باحیا بود از این بانو احادیث زیادی از زبان امام سجاد و امام باقر علیهماالسلام روایت شده است. پدرشان، قاسم بن محمد از ثقات ومعتمدان امام علی بن الحسین (علیهماالسلام) وازفقهای شیعه مذهب مدینه بود. پدربزرگ ام‌فروه محمدبن ابوبکر ، با اینکه از فرزندان ابوبکر است ولی در کودکی در پی وفات پدرش و ازدواج مادرش(اسماءبنت عمیس) با حضرت علی (ع) به خانه امام علی منتقل شده و در کنار فرزندان امیرمومنان(ع) تربیت و بزرگ شده که از شیعیان و فدائیان خاص آن حضرت بود، بین او و امام محبت دوجانبه وجود داشت و امام او را فرزند خویش می‌خواند. جایگاه او در نزد امام علی(ع) را هم‌سنگ جایگاه ابوذر در نزد پیامبر(ص) دانسته‌اند.او از مخالفان برجسته عملکرد خلیفه سوم به شمار می‌آمد. در جنگ‌های جمل و صفین فرماندهی بخشی از سپاه امام را به عهده داشت. منابع حدیثی و تاریخی شخصیت او را ستوده‌اند.در نهایت در مصر در جریان حمله سپاه شام به مصر هنگامی که از جانب امام‌علی (ع) والی آنجا بود به دست نیروهای معاویه به شهادت رسید.
سخن امام علی(ع) درباره محمدبن‌ابی‌بکر: مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی بَکرٍ… وَلَداً نَاصِحاً وَ عَامِلًا کادِحاً وَ سَیفاً قَاطِعاً وَ رُکناً دَافِعاً؛ محمد بن ابی بکر… فرزندی نیک‌خواه، کارگزاری کوشنده، شمشیری برنده و رکنی استوار (در برابر دشمن) بود. (نهج البلاغه، نامه ۳۵)
همچنین امام علی درباره او فرمود: «خدا محمد را بیامرزد که هر چه توانست کوشید و تکلیف خویش را انجام داد.»(1) مقام و منزلت محمد بن ابی بکر نزد امام علی را با مقام و منزلت ابوذر غفاری نزد رسول خدا(ص) قابل مقایسه دانسته‌اند. او از حواریون امام علیه‌السلام به شمار می‌آمد.(2)
محمد بن ابوبکر در خصوص خلفای سه گانه معتقد بود که آنان حق امام علی را در احراز خلافت زیر پا گذاشته‌اند و درباره عثمان معتقد بود او از احکام خدا و سنت پیامبر(ص) عدول کرده است.(3)
از امام صادق علیه السلام نقل شده است هنگامی که محمدبن‌ابی بکر می‌خواست باحضرت‌علی‌علیه السلام بیعت کند به آن‌حضرت اظهار داشت:
«گواهی می دهم که تو امامی هستی که اطاعت تو واجب است و پدر من در آتش می باشد»(4).
امام جعفر صادق علیه السلام در وصف مادرشان فرمودند:
«مادرم از جمله زنانی بود که ایمان آورد و تقوا اختیار کرد و احسان و نیکوکاری می‌کرد و خداوند نیکوکاران را دوست دارد».
امام باقر(علیه السلام) باتعبیرات زیبائی ازاویاد می‌کرد وهم امام صادق(علیه السلام) برای او حرمت فوق‌العاده‌ای قائل بود. او دربین زنان مدینه حرمت اجتماعی بالائی داشت وبه آموزش وهدایت زنان وحل ورفع مشکلات دینی آنها می پرداخت.
برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه و ویکی‌شیعه
پی‌نوشت:
1- طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج ۴، ص۸۳.
2- حرز الدین، مراقد المعارف، ج ۲، ص۲۴۶
3- نصر ابن مزاحم منقری، وقعة صفین، ص۱۱۸؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۲، ص۹۲.
4- مامقانی، تنقیح المقال، ج 2، ص 57؛ طوسی، رجال الکشی، ص 64؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج 33؛ شوشتری، قاموس الرجال، ج 7، ص 496.
منابع:
۱-«الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد»، نوشته محمد بن محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید، با ترجمه و شرح سیدهاشم رسولی محلاتی، جلد ۱و۲، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دهم ۱۳۸۷٫ش، فصل مربوط به امام صادق(ع)
۲- «منتهی الآمال» –زندگانی14معصوم، نوشته حاج شیخ عباس قمی، با ویرایش کاظم عابدینی مطلق، انتشارت علویون، پاییز ض۱۳۸۸٫ش، ص ۸۱۲ و ۸۹۲
3- « بحار الانوار » ج 47 ص 5 ح 15 , ح 16