تنوع قومی و فرهنگی در کشور از ابزارهایی است که می تواند از سوی دشمنان برای مقابله با نظام جمهوری اسلامی مورد بهره برداری قرار بگیرد و در این راستا تحریک تمایلات و احساسات قومی و جهت دهی به آن در راستای اقدامات تجزیه طلبانه و ایجاد و حمایت از گروههای تجزیه طلب از ابتدای شکل گیری انقلاب اسلامی به عنوان یکی از حربه های دشمنان نظام برای هم زدن امنیت و تهدید تمامیت ارضی کشور مورد استفاده قرار گرفته است .تحرکات و غائله های ترکمن صحرا، کردستان، خوزستان و… در ابتدای شکل گیری انقلاب اسلامی و تحرکات هرازگاه برخی از گروههای تجزیه طلب سندی روشن برنقش آفرینی و فتنه‌انگیزی آنان در تقابل با نظام جمهوری اسلامی است. گرچه کم توجهی به مسایل قومی و مذهبی و مشکلات و نیازمندیهای آنان در جای خود خطایی راهبردی محسوب می گردد و زمینه و شرایط را برای نقش آفرینی دشمنان و مخالفان نظام فراهم می کند، اما بزرگ نمایی در این خصوص نیز نابجاست و بر خلاف واقعیات است . امروز اقوام گوناگون کشور در صحنه دفاع از ارزش ها و آرمان های انقلاب اسلامی حضور پر رنگی داشته و اجازه نمی دهند که چنین تحرکاتی در امنیت کشور خدشه وارد نمایند.
از مهمترین راهکارهای کاهش آسیب های قومی بر امنیت ملی و یا مقابله با آن می توان به این موارد اشاره کرد.
1. تاکید بر آرمانهای انقلاب اسلامی و حفظ و ترویج ارزشهای اسلامی
2. تقویت عوامل تشکیل دهنده هویت ملی در برابر هویتهای قومی و محلی
3. تاکید برمواریث فرهنگی باپیشینه مشارکت همزیستی دائمی اقوام ودخالت تاریخی اقوام درحاکمیت
4. تاکید برزبان فارسی (به گونه ای که از کاربرد دیگر زبانها و گویشها جلوگیری نشود(
5. تاکید بر توسعه همه جانبه در کل کشور و ایجاد و پیگیریهای طرحهای عمرانی و.. در مناطق قومیت نشین
6. کاهش محرومیت هادرمناطق قومی
6. مقابله جدی با جریانهای قومی واگرا و سیاستهای مداخله جویانه بیگانگان وسوء استفاده از اقوام (در سطح کلان)
8. حساسیت زدایی در خصوص رشد مطبوعات، زبان، موسیقی، هنروپوشش محلی
9. از میان بردن زمینه های بروز احساسات و تحریکات چون فقر، محرومیت، و عقب ماندگی در مناطق قومیت نشین
10. برابری در فرصتهای اساسی مانند شغل، تحصیلات و امکانات رفاهی
11. تقویت احترام، عزت و تکریم شهروندان از سوی همدیگر
12. تقویت وحدت شیعه و سنی و دیگر قومیتها در مناطق
13. ارتقای سطح ایران گردی و احساسات عام گرایانه
14. تقویت تیمهای ورزشی در مناطق قومی و تشویق برای حضور در مسابقات سراسری و ملی
15. شناسایی عناصر اصلی آشوبگرا توسط نیروهای اطلاعاتی و امنیتی و برخورد قاطع دستگاه قضایی با متخلفان
16. بالا بردن سطح آگاهی مردم (قومیت ها) نسبت به دستهای پشت پرده شرارت و بیگانه
17. برنامه ریزی جهت تقویت وفاق اجتماعی به عنوان یک هدف کلان و محقق شدن فرموده مقام معظم رهبری مبنی براتحاد ملی
18. حفظ استقلال نسبی خرده فرهنگها و حتی اصالت دادن به آنها و در عین حال برقراری اتصال و ارتباط بین اقوام از طریق تقویت و برجسته کردن نقاط مشترک بین اقوام و غیر اقوام (ارزش، عرف و…)
19. هوشیاری در تفکیک تقسیمات کشوری و لحاظ قرار دادن آداب و رسوم و سنن (تفرقه زدایی(
20. استفاده از پژوهشگران و مراکز فرهنگی دینی جهت نشریات و بولتن ها
21. شناسایی و برخورد با عوامل ایجاد بحران، چون سرپلهای مالی و تامین منابع آشوبگران، اغتشاشگران، وبلاگ نویسان
22. احداث جاده های بزرگ بین شهرها و استانها، که مراوده بیشتر و راحت تر اقوام با یکدیگر را فراهم آورده، آنان را از نظر فرهنگ و زبان به یکدیگر نزدیک کند.
23.فراهم آوردن امکانات زندگی برای فارسی زبانان در مناطق مرزی، و برعکس، امکان زندگی برای اقوام مرزی در مرکز کشور، تا از این طریق اقوام به یکدیگر نزدیک تر شده، فرهنگها مشترک گردد و مناطق نیز از یکدستی کامل به درآیند.
24. حضور مداومِ مسئولانِ دولتی در شهرهای دوردست و مناطق قومیت نشین.
این راهکارها را می توان در قالب عوامل داخلی و خارجی مقابله با تهدیدهای قومیتی مورد توجه قرار داد.
الف. عوامل داخلی:
1.حوزه فرهنگی:
تقویت روند تفاهم فرهنگی، تبادل اندیشه ها، نهادها و رواج ارزشهای فرهنگی مثل شجاعت، عزت، احترام، تعهد، معرفت، اعتماد، صداقت در عمل و… مد نظر قرار دارد. زیرا عامل فرهنگی چون اختلافات نژادی، قومی و مذهبی و… از جمله عوامل پیدایش حوزه فرهنگی است.
2. حوزه اجتماعی:
هدف اصلی در این حوزه تقویت روابط اجتماعی اقوام در ابعاد چون نزدیک کردن روابط، شدت بخشیدن به مناسبات عاطفی و گرم کردن روابط و تنوع دادن به اشکال روابط است، زیرا عواملی چون سطح پایین سواد یا بی سوادی و پائین بودن آگاهی مردم نیز از دیگر علتهای شورش و آسیب رساندن و آشوب است.
3.حوزه اقتصادی:
اهداف سیاست قومی تقویت روابط مبادلاتی، کاهش نابرابری دربازارمحلی، توزیع عادلانه فرصت ها، توسعه اقتصادی، توزیع یارانه ها و… است، زیرا بیکاری، مشکلات مسکن، تورم و گرانی، مشکلات اقتصادی و معیشتی قومیت ها همانند سایر مردم از جمله دغدغه های آنها بوده وبه دنبال تامین حداقل نیازهای زندگی می باشند. و بی توجهی به خواسته های مشروع قومیت ها وعدم ارائه خدمات ازجمله عوامل سلب اعتماد و زمینه بروز آشوب می باشد.
4. حوزه سیاسی:
هدف اصلی، احساس تعمق و یگانگی فرد با واحد سیاسی (کشور)، تقویت علاقه مندی به زاد و بوم و جداکردن حق سرنوشت از حق تشکیل کشور مستقل (خودمختاری)، افزایش مشارکت سیاسی نهادینه شده، تمرکز زدایی اداری وتقویت نهادهای مردمی درمناطق قومی است. زیرا فعالیت گروههای مخالف و معاند چه قانونی و چه غیرقانونی هریک به نوعی زمینه بروز آشوب را فراهم می آورد و گروهها جهت رسیدن به اهداف ومقاصد سیاسی (براندازی یاحزبی) سعی می کنند از پتانسیل موجود در قومیت ها به منظور بی ثباتی در اجتماع و جامعه سوء استفاده کنند و جهت رسیدن به قدرت و منافع حزبی اجتماع را به سمت اغتشاش هدایت می کنند.
5.حوزه امنیتی:
هدف اصلی برقراری حاکمیت، مقابله با تحریکات و نفوذهای خارجی و سرکوب ناسازگاران و افراد معاند داخل جامعه و بدنه نظام است. در این راستا آسیب شناسی از پدیده های آشوبگر و برخورد با این گونه موارد با ریشه یابی علل بروز بحران و… مشخص و اقدامات مقابله ای با این پدیده ها انجام گیرد.
ب. عوامل خارجی:
تحریکات قومی:
دشمنان نظام جمهوری اسلامی از هیچ کوششی برای از بین بردن وتضعیف آن فروگذار نیستند و یکی از شگردهای دشمنان به جهت ساختار ویژگی جمعیتی ایران تحریک و پشتیبانی از اقلیتهای قومی است. ایران به جهت پراکندگی جمعیتی از نظر نژادی از این قاعده مستثنی نیست. دشمنان خارجی از حمایت سیاسی و مالی، رسانه ای و اطلاعاتی یا وعده های چون خودمختاری و از تحریکاتی چون ضایع شدن حقوق شهروندی و بی تأثیر بودن نظرات به دلیل در اقلیت قرار گرفتن، بی توجهی دولت مرکزی به خواسته ها و نظرات قومیت ها و… سوء استفاده کرده و زمینه آشوب و درگیری داخلی را فراهم می نماید. در این راستا از ابزارهای تبلیغی و رسانه ای چون ناتوی فرهنگی، رسانه های معاند داخلی (براندازی نرم) جاسوسان و افراد نفوذی در بدنه دستگاها، نهادها، و… تفکر شیطانی خود را ظاهر می سازند. علاوه بر موارد ذکر شده، مشکلات اقتصادی و بعضا اجتماعی و… ثبات اجتماعی را هدف قرار داده و بحرانهای کوچک را به آشوب تبدیل می کنند.
نهایتا در سیاست قومی ضمن توجه به حوزه های مذکور (داخلی و خارجی) هدف اصلی یکپارچه سازی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و… و در عین حال رسمیت بخشیدن و احترام به تفاوتها و تنوعهای قومی و فرهنگی است. زیرا ما باید بپذیریم که مجموعه اقوام کشور را تشکیل می دهند و باید بادید رفع موانع و مشکلات و ریشه یابی آنها، علل گرایش اقوام به بیگانگان و سوء استفاده دشمنان از این قومیتها، آسیب شناسی گردد، تا بتوانیم در راستای منویات مقام معظم رهبری مبنی بر اتحاد ملی گام برداریم.
(محمدمهری کارنامی ،آسیب شناسی تأثیر قومیت گرایی بر امنیت ملی، مجله حصون بهار 1388 ، شماره 19)
جهت آشنایی بیشتر به منابع زیر مراجعه شود:
پژوهشکده مطالعات راهبردی، قومیت ها در ایران، راهبردها و راهکارها، تهران، انتشارات پژوهشکده راهبردی، 1378
دفتر طرح و بررسیهای استرتژیک، ناهمگونی قومی و امنیت ملی، تهران، انتشارات بررسیهای استراتژیک، 1380
جواد حق گو، آمریکا و تجزیه طلبی قومی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1393
مختارزاده، (قومیت در ایران)، تهران، نشریه سیاسی، فرهنگی اجتماعی، 1383، تیرماه، شماره 7