بخش اول سوال:
ذکر سجده شکر: شکراً شکراً یا عفواً عفواً و روایات معتبر نقل شده است که امام صادق و امام کاظم (علیهما السّلام) در سجده شکر بسیار می‌گفتند: « اَسْألُکَ الرّاحَةَ عِنْدَ الْمَوتِ وَ الْعَفْوَ عِندَ الْحِسابِ».
بخش دوم سوال:
منبع حدیث: کتاب وسائل الشیعه؛ الجزء السادس > تتمة کتاب الصلاة > أَبْوَابُ اَلتَّعْقِیبِ وَ مَا یُنَاسِبُهُ > بَابُ جَوَازِ تَأْخِیرِ اَلتَّعْقِیبِ وَ سَجْدَةِ اَلشُّکْرِ عَنْ نَوَافِلِ اَلْمَغْرِبِ وَ تَقْدِیمِهِمَا عَلَیْهَا وَ اِسْتِحْبَابِ اِخْتِیَارِ تَقْدِیمِهِمَا عَلَى اَلنَّوَافِلِ
حضرت امام زمان (علیه السلام)
أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ اَلطَّبْرِسِیُّ فِی اَلْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ اَلْحِمْیَرِیِّ عَنْ صَاحِبِ اَلزَّمَانِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ : أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنْ سَجْدَةِ اَلشُّکْرِ بَعْدَ اَلْفَرِیضَةِ فَإِنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا ذَکَرَ أَنَّهَا بِدْعَةٌ فَهَلْ یَجُوزُ أَنْ یَسْجُدَهَا اَلرَّجُلُ بَعْدَ اَلْفَرِیضَةِ وَ إِنْ جَازَ فَفِی صَلاَةِ اَلْمَغْرِبِ هِیَ بَعْدَ اَلْفَرِیضَةِ أَوْ بَعْدَ اَلْأَرْبَعِ رَکَعَاتِ اَلنَّافِلَةِ فَأَجَابَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ سَجْدَةُ اَلشُّکْرِ مِنْ أَلْزَمِ اَلسُّنَنِ وَ أَوْجَبِهَا وَ لَمْ یَقُلْ إِنَّ هَذِهِ اَلسَّجْدَةَ بِدْعَةٌ إِلاَّ مَنْ أَرَادَ أَنْ یُحْدِثَ فِی دِینِ اَللَّهِ بِدْعَةً فَأَمَّا اَلْخَبَرُ اَلْمَرْوِیُّ فِیهَا بَعْدَ صَلاَةِ اَلْمَغْرِبِ وَ اَلاِخْتِلاَفُ فِی أَنَّهَا بَعْدَ اَلثَّلاَثِ أَوْ بَعْدَ اَلْأَرْبَعِ فَإِنَّ فَضْلَ اَلدُّعَاءِ وَ اَلتَّسْبِیحِ بَعْدَ اَلْفَرَائِضِ عَلَى اَلدُّعَاءِ بَعْدَ اَلنَّوَافِلِ کَفَضْلِ اَلْفَرَائِضِ عَلَى اَلنَّوَافِلِ وَ اَلسَّجْدَةُ دُعَاءٌ وَ تَسْبِیحٌ فَالْأَفْضَلُ أَنْ یَکُونَ بَعْدَ اَلْفَرْضِ وَ إِنْ جَعَلْتَ بَعْدَ اَلنَّوَافِلِ أَیْضاً جَازَ .
این حدیث، در کتاب وسائل الشیعه از به نقل از کتاب الاحتجاج مرحوم طبرسی و همچنین در کتاب بحالانوار هم نقل شده است.
این حدیث قسمتی از پاسخ امام مهدی (علیه السلام) به سؤال‌های محمّد بن عبداللّه حمیری از اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری(علیهما السلام) است. حضرت، در این کلام، به اهمیّت یکی از مستحبات، یعنی سجده‌ی شکر اشاره می‌کند و بعد از آن به دعا و تسبیح بعد از فرایض پرداخته، فضیلت آن را مانند فضیلت فریضه بر نوافل می‌داند و نیز اصل سجده و قرار دادن پیشانی بر خاک را در اجر و ثواب به منزله‌ی دعا و تسبیح می‌داند.حضرت (علیه السلام) در این حدیث به چند نکته اشاره می‌فرماید:
1. سجده‌ی شکر، زمان و مکان خاصّی ندارد، ولی با توجّه به این حدیث، بهترین زمان برای این کار بعد از نمازهای واجب و نوافل است.
2. سجده کمال انسان و نهایت خضوع در برابر خداوند متعال است، در این هنگام است که انسان خود را نمی‌بیند و تمام عظمت و بزرگی را از ن خداوند می‌داند؛ لذا این حالت، بهترین حالت برای بنده است، خصوصاً هنگامی که توأم با ذکر و شکرگزاری لفظی و قلبی باشد.
3. ثواب دعا و تسبیح بعد از نمازهای واجب، از ثواب دعا و تسبیح پس از نمازهای نافله خیلی بیش‌تر است، همان گونه که فضیلت فرایض از نوافل بیش‌تر است.
4. حضرت (علیه السلام) با بیان این که سجده، دعا و تسبیح است، می‌فهماند که خود سجده هم یک نوع تسبیح و دعاست و همان گونه که ذکرِ پس از نماز، مطلوب است، سجده کردن هم کاری مستحب است؛ زیرا غایت و هدف از دعا و تسبیح، خضوع و خشوع و تذلّل برای خداوند متعال است، و شکّی نیست که این غایت، در سجده، به نحو اتمّ و اکمل است.
بنابراین حالت سجده و شجده شکر یکی از تعقیبات نماز به حساب آمده است و در واقع سجده کمال انسان و نهایت خضوع در برابر خداوند متعال است، در این هنگام است که انسان خود را نمی‌بیند و تمام عظمت و بزرگی را از آن خداوند می‌داند؛ لذا این حالت، بهترین حالت برای بنده است، خصوصاً هنگامی که توأم با ذکر و شکرگزاری لفظی و قلبی باشد.
بخش سوم سوال:
بنابر این حدیث سجده شکر بر تسبیحات اولویت دارد و اولویت در اینجا به معنای زودتر انجام دادن است نه برتری معنوی و مقامی!