اقاقیا (نام علمی: Robinia)  نام یک سرده از تیرهٔ باقلاییان است. این جنس در جهان حدود ۲۰ گونه گیاه درختی یا درختچه‌های خزان کننده دارد که بیشتر بومی شمال آمریکا و مکزیک است و بخاطر گل‌های سفید و بیشتر معطر شان در نقاط بیشتر جهان کاشته می‌شوند. گونه‌هایی از آن در ایران کاشته شده است.
 
 گل اقاقیا یک ملین گیاهیست و میتوان از آن به این عنوان استفاده کرد. علاوه بر این خاصیت، اقاقیا خواص دیگری نظیر ادرارآور بودن و یا ضد اسپاسم بودن اشاره کرد. با مطالعه مقاله زیر، بیشتر راجع به این گیاه بدانید.

گل‌های  گیاه اقاقیا خواص ضد اسپاسم، معطر، ادرارآور، نرم کننده و ملین دارند و به دلیل دارا بودن ترکیبات بنزوآلدهیدی، ضدتومور می باشند. قسمت‌های قابل خوردن این گیاه شامل دانه ها، گل‌ها و ریشه گیاه می باشد. دانه ها بعد از حرارت دیدن، حالت اسیدی خود را از دست می دهند و قابل خوردن می شوند. گل‌های گیاه نیز بعد از جوشاندن به صورت مربا قابل استفاده هستند. این گل‌های زیبا بعد از خشک شدن نیز می توانند به عنوان دمنوش استفاده شوند.

معرفی گیاه اقاقیا

گیاه اقاقیا با نام های علمی متعددی مشهور است و از جمله گیاهان مولد عسل می باشد. زیرا انتشار بوی فراوان گل‌های اقاقیا باعث جذب زنبورهای عسل به سمت آنها می شود. زنبورها از شهد این گل‌ها استفاده می کنند و عسل تولید می نمایند. در اروپا این گیاه به علت دارا بودن عطر و بوی فراوان به طور گسترده در صنعت عطرسازی نیز کاربرد دارد.

درخت اقاقیا به راحتی در هر نوع خاکی رشد می کند. بالأخص در مناطقی با آب و هوای معتدل مانند شمال آمریکا، اکثر مناطق اروپا، جنوب آفریقا، ایران، افغانستان، هند، مناطق شرقی آسیا و … به فراوانی یافت می شود. شکوفه های آن در ماه اردیبهشت تا خرداد (می تا ژوئن) نمایان می شوند.

تنه این درخت می تواند تا ۳۰ متر بلند شود. چوب آن درخت محکم است و مقاوم در برابر رطوبت می باشد درنتیجه برای تولید لوازم و اسباب چوبی بسیار مناسب است. برای استفاده این گیاه در عرصه درمانی از گل‌ها، برگ‌ها و ریشه گیاه می توان استفاده نمود.

مواد مغذی موجود در اقاقیا

میزان مواد شیمیایی دردانه ها، ریشه ها، گل‌ها و تنه این گیاه بسیار متفاوت است.

دانه های خشک شده گیاه سرشار از کلسیم، پروتئین، چربی، فیبر، فسفر، ویتامین ها و مواد معدنی هستند.

گل‌های گیاه دارای ترکیباتی است که بعد از هیدرولیز تبدیل به کورستین (ماده مؤثر موجود در پوسته پیاز) و شکر می شود.

پوسته درخت دارای آلبومین، نیشکر، ترکیبات چربی، کولین، آلکالوئیدهای سمی، تانن، صمغ، نشاسته و رزین های غیرفعال است.

روغنی که از دانه های آن استخراج می شود و اسانسی که از گل‌ها به دست می آید. دارای فیستین، کوئرستین، میریستین و … است.1

در ادامه به بررسی بعضی از خواص درمانی گیاه اقاقیا می‌پردازیم:

درمان مشکلات گوارشی

گیاه اقاقیا حاوی ۹۰ درصد فیبر خوراکی است؛ این نوع فیبر که در آب حل می‌شود، بخش مهمی از رژیم غذایی را تشکیل می‌دهد و به بهبود سیستم گوارش کمک می‌کند. استفاده از این گیاه برای درمان ترش کردن، سوزش و التهاب معده بسیار موثر است. به افرادی که از سوزش معده رنج می‌برند توصیه می‌شود که بعد از هر وعده غذایی یک فنجان از دمنوش این گیاه را بنوشند؛ به منظور تهیه دمنوش این گیاه، افراد می‌توانند یک قاشق چای خوری از گل‌های خشک شده این گیاه را در یک فنجان آب جوشیده بریزند و اجازه دهند به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد.

کاهش استرس و اضطراب

نوشیدن دمنوش این گیاه باعث ایجاد احساس آرامش در سیستم عصبی انسان می‌شود. به منظور درمان خستگی‌های روزمره، به ویژه خستگی ذهنی و حالت‌های عصبی، افراد می‌توانند یک فنجان دمنوش گیاه اقاقیا بنوشند؛ ترکیب این گیاه با گل لیمو، تاثیر آن را دو چندان می‌کند.

درمان علائم سرماخوردگی

گیاه اقاقیا دارای ترکیبی است که به تسکین التهاب غشای مخاط دهان کمک می‌کند. از زمان‌های قدیم، از این گیاه برای درمان زخم دهان و علائم سرماخوردگی استفاده شده است، هم اکنون نیز از این گیاه برای تولید بسیاری از داروهای سرماخوردگی استفاده می‌شود. علاوه بر این، صمغ اقاقیا به تسکین سرفه کمک می‌کند و از گلو در برابر تحریکات محافظت می‌کند.

کاهش وزن

از آنجایی که گیاه اقاقیا سرشار از فیبر است، به افراد کمک می‌کند برای مدت طولانی‌تری احساس سیری داشته باشد و از پرخوری پرهیز کنند. همچنین نتایج مطالعات محققان نشان می‌دهد که مصرف آدامس اقاقیا به دلیل داشتن فیبر فراوان، برای درمان چاقی بسیار موثر است.2

منبعی غنی از فیبر خوراکی

گیاه اقاقیا به دلیل آنکه حاوی ۹۰ درصد فیبر خوراکی است منبع غنی از این ماده به حساب می‌آید. این نوع از فیبر که در آب حل می‌شود بخش مهمی از رژیم غذایی را تشکیل می‌دهد. همچنین به سیستم گوارشی کمک می‌کند تا عملکرد بهتری داشته باشد و خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.

امیدی برای کنترل دیابت در آینده

برخی متخصصان ادعا می‌کنند مکمل‌های اقاقیا در تنظیم قندخون موثرند. هرچند تاکنون شواهد کلینیکی محدودی در حمایت از این ادعا وجود دارد، اما این موضوع بدیهی است که فیبر غذایی نقش مهمی در تنظیم قندخون مبتلایان به دیابت نوع ۲ بازی می‌کند.

کمک به کاهش کلسترول خون

همچون دیگر فیبر‌های خوراکی اقاقیا می‌تواند در کاهش کلسترول خون موثر باشد. هرچند مطالعه انجام شده توسط اداره سلامت غذای اروپا حاکی از ارتباط مستقیم بین مصرف این گیاه و سطح کلسترول نیست، اما برخی نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد اضافه کردن فیبر خوراکی به رژیم غذایی به طور قابل توجهی در کاهش کلسترول نقش دارد.

سرکوب سرطان

گل‌ها اقاقیا دارای ترکیبات شیمیایی سرکوب کننده تومور هستند.

درمان بیماری‌های چشمی

گل‌های این گیاه را بعد از حرارت دادن در آب جوش، برای بیماری‌های چشمی و به صورت موضعی می‌توان استفاده نمود.

بهبود سوختگی

برگ‌های و گل‌های اقاقیا برای درمان سوختگی‌ها و زخم‌ها مؤثر است. گل‌های اقاقیا را بچینید و آن‌ها را با ساتور له کنید. این خمیر له شده را روی محل سوختگی قرار دهید و بگذارید برای چند ساعت باقی بماند.

بهبود مشکلات تنفسی

چای گرم اقاقیا برای درمان سرفه، گلودرد، برونشیت و آسم مفید است.

سم زدایی

پوسته داخلی درخت و پوسته ریشه اقاقیا برای سم زدایی بدن استفاده می‌شود.

درمان گلودرد

اقاقیا حاوی ترکیبی است که در تسکین التهاب غشاء مخاط دهان موثر است. به همین دلیل است که در گذشته از این گیاه برای درمان زخم، زخم دهان و علائم سرماخوردگی استفاده می‌شد. امروزه نیز این گیاه در تولید بسیاری از دارو‌های مورد استفاده برای سرماخوردگی کاربرد دارد.3

تسکین درد و تحریک

صمغ اقاقیا به طور طبیعی بافتی چسبنده دارد. این صمغ معمولا برای کاهش تحریک و التهاب به کار می‌رود و برای تسکین ناراحتی معده و گلو مفید است.

کمک به درمان زخم‌ها

اقاقیا معملا به عنوان یک درمان موضعی برای زخم‌ها به کار می‌رود. پزشکان، دانشمندان و محققان معتقدند که این تاثیر می‌تواند به دلیل برخی ترکیبات آن مانند آلکالوئیدها، گلیکوزیدها و فلاونوئیدها باشد. در یک مطالعه، گونه‌ای از اقاقیا به نام اقاقیای caesia بر روی موش‌ها و به عنوان درمان موضعی زخم‌ها مورد آزمایش قرار گرفت. این ماده در مقایسه با درمان‌های استاندارد، سریع‌تر نتیجه دارد.

یک مطالعه دیگر که بر حیوانات انجام شد نیز نشان داد که اقاقیا به درمان زخم‌ها کمک می‌کند.

افزایش سلامت دهان

عصاره گونه‌ای مانند اقاقیای کاتکو در تولید محصولات مریوط به دندان مانند دهان‌شویه‌ها به کار می‌رود تا از التهاب لثه جلوگیری کند. پودر اقاقیا در ساخت نوعی خمیردندان به کار می‌رود که دندان‌ها را تمیز می‌کند اما آسیبی به سطح دندان نمی‌زند. یک مطالعه قدیمی که در ۱۹۹۹ انجام شد نشان داد که این پودر دندان، بیش از دو سوم جرم دندان و در برخی موارد حتی ۱۰۰ درصد آنها را پاک می‌کند.

کاهش از دست دادن خون

گیاه اقاقیای greggii که در ایالات متحده و مکزیک یافت می‌شود می‌تواند برای متوقف کردن جریان خون در بریدگی‌های عمیق، زخم‌ها و بریدگی‌های سطحی به کار رود. ریختن دمنوش اقاقیا روی بریدگی‌ها، درمانی موثر است. این ماده برای بند آوردن خونریزی شدید و کشتن باکتری‌های موجود در بریدگی مفید است.

عوارض اقاقیا

قبل از مصرف هر گونه اقاقیا با پزشک خود مشورت کنید تا به واکنش حساسیتی یا تداخل دارویی دچار نشوید. اقاقیای senegal با برخی از داروها تداخل دارد. برای مثال، ممکن است از جذب آنتی بیوتیک‌ها جلوگیری کند.

برخی از انواع اقاقیا حاوی مواد شیمیایی سمی هستند که می‌توانند باعث ریزش مو، تاثیر بر توانایی دستگاه گوارش در جذب مواد مغذی و جلوگیری از رشد شوند. اقاقیایی که با آن آشنایی ندارید را مصرف نکنید. همچنین درمورد مصرف اقاقیایی که برای استفاده در غذا فرآوری نشده است با پزشک یا فرد متخصص مشورت کنید.

اقاقیا معمولا در خوراکی‌های فرآوری شده وجود دارد اما به شکل آسیاب شده، پودر یا کامل نیز در فروشگاه‌ها یافت می‌شود. مطالعات بالا نشان می‌دهند که مصرف ۱۵ تا ۳۰ گرم اقاقیا در روز بی‌خطر است اما قبل از دادن آن به کودکان و سالمندان با پزشک مشورت کنید. آنها می‌توانند دوز مورد نظر برای جلوگیری از مشکلات گوارشی یا جذب را مشخص کنند.

مطالعه‌ای که بر موش‌ها انجام شد نشان داد که اقاقیای arabica می‌تواند دیابت را در آینده درمان کند. اما این تحقیق در مراحل اولیه خود بوده و اثر آن به طور کامل اثبات نشده است.

نکته

صمغ اقاقیا در بسیاری از خوراکی‌ها به کار می‌رود و معمولا برای آشپزی، نوشیدنی‌ها و دیگر مواد مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، قبل از استفاده از اقاقیا به عنوان مکمل با پزشک خود مشورت کنید.4

پی نوشت:
1.www.beytoote.com
2.www.imna.ir
3.www.yjc.ir
4.www.bazdeh.org