با اهداء سلام به شما پرسشگر گرامی؛
دعا در اندیشه اسلامى، افزون بر این که تجلى بندگی و وسیله ابراز عشق به خدا است، روشى مهم و تأثیر گذار براى تعلیم و تربیت و تعالى بخشیدن به روح آدمى در ساحت هاى فردى و اجتماعى است. مجموعه تعالیم دینى و آموزه هاى تربیتى و دانش هاى الاهى که در متون دعایى مطرح گردیده، در جهت پرداختن به دو اصل مهم «تربیت» و «تعلیم» و آموختن دانش و بینش براساس باورهاى اسلامى است.
دعا در اندیشه اسلامى از جایگاه بلندی برخوردار است؛ و در سازندگى فردى و اجتماعى نقش مؤثری داشته و پیوندی ناگسستنى با وحى الهى دارد.
در آیات قرآن کریم بطور کلی امر به دعا شده است و در روایات هم به دعای فردی تأکید شده و هم به دعای گروهی؛ خواندن دعا به صورت فردی و دسته جمعی هر کدام دارای فضیلت و ثواب می باشد. در برخی روایات سفارش به خواندن دعا در خلوت شده است.
**دعای درخلوت:
در روایتی از امام رضا(ع) آمده است دعای در خلوت برابر هفتاد دعای در آشکارا است(وسائل، ج 7، ص 63).
پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله) در تشویق به دعای پنهانی فرمودند: «دعوة فی السر تعدل سبعین دعوة فی العلانیة؛ یک دعای پنهانی برابر است با هفتاد دعای آشکار». (میزان الحکمة/ ج4/ ح5649)
امام صادق علیه السلام نیز فرمودند: «ما یعلم عظم ثواب الدعا و تسبیح العبد فیما بینه و بین نفسه الا الله تبارک و تعالی؛ عظمت ثواب دعا و تسبیحی را که بنده در خلوت خویش کند، جز خدای تبارک و تعالی کس نداند» (همان/ ح5650).
**دعای دسته جمعی:
از جمله سفارشات اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) در خصوص نحوه‌ی دعا کردن، دعای دسته‌جمعی است. در دیگر روایات که تعداد آن کم نیست سفارش به جمع شدن مؤمنین در دعا نیز شده است و به این گونه که امام صادق(ع) می فرماید: اگر چهل نفر جمع نمی شوند و خداوند را نمی خوانند در مسأله ای مگر این که خداوند دعای آنان را مستجاب می کند و اگر چهل نفر نباشند و چهار نفر ده مرتبه خداوند را بخوانند دعای آنان مستجاب خواهد شد و گرنه یک نفر چهل مرتبه خداوند را بخواند خداوند دعای او را مستجاب می کند. و در روایتی آمده است که خداوند به حضرت عیسی وحی کرد و فرمود: ای عیسی(ع) به مؤمنان نزدیک شو و به آنان بگو همراه تو مرا بخوانند(وسائل، چاپ آل البیت، ج 7، ص 103).
امام صادق (علیه السلام) فرمود: ما اجتمع اربعة رهط قط علی امر واحد فدعوا (الله) الا تفرقوا عن اجابة؛ هیچ‌گاه چهار نفر فراهم نیامدند و برای مطلبی به درگاه خدا دعا نکردند، مگر اینکه با اجابت آن دعا از هم پراکنده شدند» (همان/ ح5651).
و در حدیثی دیگر می‌فرمایند: «کان ابی اذا حزبه امر جمع النساء و الصبیان ثم دعا و امنوا؛ هرگاه امر دشوار و ناگواری برای پدرم پیش می‌آمد زنان و کودکان را گرد می‌آورد و سپس دعا می‌کرد و آن‌ها آمین می‌گفتند» (همان/ ح5652).
همانطور که ملاحظه می‌فرمایید در احادیثی که از ائمه‌ی اطهار (علیهم السلام) به ما رسیده است، به هر دو صورت دعا –فردی و گروهی- تأکید شده است.
آیت الله ری‌شهری در خصوص جمع بین این دو دسته از روایات می‌فرمایند: «میان این‌گونه خبرها –دعای گروهی- و خبرهای فقره‌ی پیشین مبنی بر فضیلت دعای پنهانی، می‌توان این‌گونه سازش داد که احادیث قبلی را حمل بر مواردی کرد که در جمع شدن برای دعا، تأثیر اجتماعی وجود ندارد یا مواردی که شرع تنهایی و خلوت در آن‌ها را مطلوب دانسته است مانند نماز شب؛ اما احادیث دسته‌ی دوم مربوط به جاهایی می‌شود که جمع‌شدن، اثر اجتماعی دارد…» (همان/ ص1670).
بعنوان مثال می‌توان به دستور جمع شدن مردم و خواندن نماز و دعاکردن، برای طلب باران در هنگام خشکسالی کرد؛ و یا به موضوع جمع‌شدن قوم حضرت یونس و دعاکردن برای دفع بلا اشاره نمود.
در مجموع خواندن دعا به هر یک از دو شکل جایز است، ولی در این که کدام بهتر است ممکن است دعای دسته جمعی رجحان داشته باشد و روایاتی که توصیه به خواندن دعا در خلوت می کند در مواردی باشد که ممکن است شخص دچار ریا شود، ولی در خلوت به اخلاص نزدیک تر است.
دعای جمعی در روایات بسیار سفارش شده است و نیز نقل شده که سریع‌تر از دعای فردی به اجابت می‌رسد. به طور مثال نقل شده که امام حسین علیه السلام عصر روز عرفه در عرفات از خیمه‌بیرون آمد و با گروهی از اهل‌بیت و فرزندان و شیعیان با نهایت تذلّل و خشوع به طور دسته جمعی دعای عرفه را زمزمه نمودند.در این‌جا امام‌حسین (ع) با گروهی از اهل‌بیت و فرزندان خود دست به دعا برداشتند، درصورتی‌که مانعی نبود که خود آن حضرت به تنهایی سراغ دعا بروند. پس معلوم می‌شود در دعای دسته‌جمعی امیدی بیشتر برای استجابت است و روایاتی هم دراین زمینه داریم که به سه روایت اشاره می‌شود.
1 ـ قال أبوعبدالله (ع): «ما من رهط أربعین رجلاً إجتمعوا فدعوا الله عزَّوجل‌ّ فی‌أمرٍ إلاّ إستجاب الله لهم‌؛ امام‌صادق (ع) می‌فرماید: خداوند دعای چهل نفر را حتماً مستجاب می‌گرداند».
2 ـ عن أبی عبدالله (ع) قال‌: «کان أبی (ع) إذا حزنه أمرٌ جمع النّساء و الصّبیان ثم‌ّدعا وأمنوا؛ از امام‌صادق (ع) نقل شده است که پدرم هرگاه چیزی او را محزون می‌ساخت‌، زن و بچه‌ها را جمع می‌فرمود و سپس دعا می‌فرمود و آنان آمین می‌گفتند».( اصول کافی، ج 4، کتاب دعا باب اجتماع فی دعا، ص 241،) ؛ (کافی، ج 2، ص 487).
3. عن ابی عبدالله قال: «ما اجتمع اربعه رهط قط علی امر واحد فدعوا الله الاتفرقوا عن اجابه ــــــــــــــــــ امام صادق ـ علیه السّلام ـ: وقتی چهار نفر جمع شوند و در مورد یک چیز دعا کنند قبل از پراکنده شدن دعایشان مستجاب می‌شود.» (کافی، ج 2، ص 487)
همچنین دعای دسته جمعی اولویت دارد زیرا آنجا که دعاها به صورت جمعی صورت می گیرد به هدف استجابت نزدیک تر است، یعنی چون جمع دعاگو دعایشان و درخواستشان جمعی است و عنایت خداوند هم به جمعِ خدا خواه، خدا باور و خدا خوان افزون تر است لذا احتمال زود اجابت شدن دعای جمعی بیشتر است. گرچه دعا کردن همیشه دسته جمعی نیست و به دسته جمعی بودن همه ی دعاها هم سفارش نشده، أما دعا برای جمع مانند مسلمانان، مؤمنین و … سفارش شده است.
موفق و مؤید باشید.