اسپینا بیفیدا

 اسپینا بیفیدا (Spina bifida) یکی از نقایص هنگام تولد است که زمانی اتفاق می افتد که ستون فقرات و نخاع کودک به درستی شکل نگیرند. این بیماری یک نوع نقص در لوله عصبی کودک تازه متولد شده است. لوله عصبی، ساختاری است که در جنین در حال رشد نهایتاً تبدیل به مغز، نخاع و بافت هایی که نخاع کودک را احاطه می کنند، می شود.

به طور طبیعی، این لوله عصبی در اوایل بارداری تشکیل شده و در روز 28 ام جنینی دو لبه آن بهم آمده و یک لوله تشکیل می دهند که به آن لوله عصبی گفته می شود. در نوزادانی مبتلا به اسپینا بیفیدا ، بخشی از این لوله عصبی به درستی رشد پیدا نکرده و در نتیجه بسته نمی شود. در نتیجه این بسته نشدن لوله عصبی، باعث ایجاد نقص در نخاع و استخوان های ستون فقرات کودک مبتلا خواهد شد.

بسته به نوع نقص، اندازه، محل و عوارض ناشی از این عارضه، اسپینا بیفیدا می تواند از نوع خفیف یا شدید باشد. در صورت نیاز، درمان زودرس اسپینا بیفیدا شامل عمل جراحی می شود، اگرچه که این درمان نمی تواند به طور کامل این عارضه و مشکلات ناشی از آن را برطرف کند.1
 

علت اسپینا بیفیدا

پزشکان مطمئن نیستند که چه عواملی باعث ایجاد عارضه اسپینا بیفیدا می شود. با این حال تصور می شود که مجموعه ای از عوامل ژنتیکی، تغذیه ای و عوامل محیطی مانند سابقه خانوادگی نقص لوله عصبی و کمبود فولات (ویتامین B-9) باعث بروز عارضه اسپینا بیفیدا می شود.1

نشانه های اسپاینا بیفیدا

نوزادانی که با اسپاینا بیفیدا اکولتا به دنیا می آیند، هیچ نشانه یا علامت بیرونی مشخصی ندارند. زیرا نخاع آنها از پوست بیرون نزده است، هرچند که ممکن است، کبودی یا ماه گرفتگی یا جوشی روی پوست آنها در بخش پائینی نخاع دیده شود.

ولی انواع دیگر این بیماری نشانه های مشخص و واضحی دارند. نوزادانی که با نوع منینگوسل به دنیا می آیند، کیسه پر از مایعی روی پشت خود دارند. این کیسه معمولاً با لایه نازکی از مو پوشیده شده و ممکن است به اندازه یک حبه انگور کوچک باشد یا به اندازه یک گریپ فروت بزرگ باشد.

کودکانی که با مایلومنینگوسل به دنیا می آیند توده ای کیسه مانند دارند که از پشت آنها بیرون زده است، ولی ممکن است که همیشه یک لایه پوستی روی آن را نپوشانده باشد. در بعضی موارد، اعصاب نخاع بیرون قرار می گیرند. کودکی که هیدروسفالی نیز دارد، سر بزرگی دارد که ناشی از مایع اضافی و فشار داخل جمجمه اوست.2
 

عوامل خطر اسپینا بیفیدا

اسپینا بیفیدا در بین سفید پوستان و اسپانیایی ها شایع تر از دیگر ملیت ها بوده و زنان بیشتر از مردان دچار این عارضه می شوند. پزشکان و محققان از علت اصلی بروز اسپینا بیفیدا آگاه نیستند.

با این حال عوامل زیر به عنوان عوامل خطر ابتلا به این عارضه در نظر گرفته می شود:
 

کمبود فولات

شکل طبیعی ویتامین B-9 ، برای رشد کودک سالم از اهمیت بسیاری برخوردار است.

فرم مصنوعی آن که در مکمل ها و غذاهای غنی شده یافت می شود، اسید فولیک نامیده می شود.

کمبود فولات خطر ابتلا به اسپینا بیفیدا و سایر نقایص لوله عصبی را تا حد قابل توجهی افزایش می دهد.
 

مصرف برخی از داروها

به عنوان مثال، به نظر می رسد مصرف داروهای ضد تشنج، مانند والپروئیک اسید (Depakene) در دوران بارداری باعث نقص لوله عصبی می شوند. این عارضه ممکن است در نتیجه اختلال در مصرف فولات یا فولیک اسید بدن ناشی از این دارو به وجود بیاید.
 

دیابت

زنان مبتلا به دیابت که قند خون آن ها در طول بارداری به خوبی کنترل نشده باشد، خطر ابتلای کودکان آن ها به بیماری اسپینا بیفیدا بیشتر خواهد بود.
 

چاقی و اضافه وزن

چاقی پیش از بارداری در مادران، احتمال بروز اسپینا بیفیدا در نوزاد را افزایش خواهد داد.
 

افزایش دمای بدن

برخی شواهد نشان می دهد که افزایش دمای بدن (هایپرترمی) در هفته های اولیه بارداری ممکن است خطر اسپینا بیفیدا را افزایش دهد. بالا رفتن دمای اصلی بدن، به دلیل تب یا استفاده از سونا یا وان گرم از جمله مواردی است که می تواند احتمال ابتلای نوزاد به عارضه اسپینا بیفیدا را افزایش دهد.
 

سابقه خانوادگی نقص لوله عصبی

زوج هایی که در گذشته یک فرزند مبتلا به نقص لوله عصبی داشته اند احتمال اینکه کودکان بعدی آن ها دچار این عارضه باشند بسیار بیشتر از دیگر زوج ها خواهد بود. همچنین اگر دو فرزند قبلی خانواده تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته باشند، این خطر افزایش خواهد یافت.

علاوه بر این ، زنی که با نقص لوله عصبی متولد شده است، احتمال این که کودک وی با عارضه اسپینا بیفیدا متولد شود بیشتر خواهد بود. با این حال، بیشتر نوزادان مبتلا به اسپینا بیفیدا در والدینی متولد می شوند که هیچ سابقه خانوادگی مشخصی از این بیماری ندارند.

اگر با فاکتورهای خطر ابتلا به اسپینا بیفیدا آشنایی پیدا کرده اید، بهتر است با پزشک در مورد دوز فولیک اسید مورد نیازخود پیش از بارداری یا در حین بارداری مشورت کنید. تا در صورت نیاز برای شما فولیک اسید تجویز شود. اگر داروهای به خصوصی مصرف می کنید حتما نوع و دوز مصرفی خود را به پزشک خود بگویید. در صورتی که نیاز به مصرف داروی خاصی داشته باشید، پزشک با تنظیم دوز مصرفی می تواند احتمال بروز اسپینا بیفیدا را به حداقل ممکن برساند.1
 

تشخیص اسپینابیفیدا یا مهره شکاف دار

– اندازه گیری ماده ای بنام آلفا فتو پروتئین alpha-fetoprotein)) AFP در خون مادر در هفته های 18-16 بارداری می تواند به تشخیص این بیماری کمک کند. اگر مقدار این ماده در خون مادر بالا باشد ممکن است نشانه وجود اسپینابیفیدا در جنین او باشد.

با این حال با یک بار آزمایش نمی توان به این امر اطمینان پیدا کرد. در صورت مثبت بودن جواب آزمایش، چند هفته بعد هم مجدداً آزمایش انجام می شود.

– اندازه گیری آلفا فتو پروتثین در مایع کیسه آب اطراف جنین هم می تواند به تشخیص این بیماری کمک کند.

– گاهی اوقات با سونوگرافی هم می توان تغییرات بوجود آمده در کمر بچه را مشاهده کرد.3

راه های تشخیص در دوران بارداری 

در جنینی که مبتلا به اسپینا بیفیدا است ، برخی مواد پروتئینی از مایع نخاعی در اطراف کیسه آمنیوتیک ترشح می کنند . افزایش این پروتئینها باعث تشخیص این بیماری می شود . آزمایش آمینوسنتز اغلب 16 تا 18 هفته بعد از قطع آخرین عادت ماهانه زن انجام می شود.

از سونوگرافی نیز برای تشخیص اسپینا بیفیدا استفاده می شود.3
 

درمان اسپانیا بیفیدا

کودکانی که اسپاینا بیفیدا اکولتا دارند، به ندرت به درمان نیاز دارند. در مورد اسپاینا بیفیدا مانیفستا، درمان به نوع اسپاینا بیفیدا و شدت آن بستگی دارد.

نوزادانی که منینگوسل دارند، معمولاً در دوره نوزادی جراحی می شوند و پزشکان مننژهای آنها را به داخل حفره مهره ها برمی گردانند و می بندند. بسیاری از آنها بعداً در طول زندگی خود مشکی نخواهند داشت مگر آنکه بافت عصبی در کیسه وجود داشته باشد.

نوزادانی که مایلومنینگوسل دارند، باید فوراً درمان شود و اغلب آنها در یکی دو روز اول پس از تولد جراحی می شوند. در جراحی اول، پزشکان نخاع را به داخل مهره برمی گردانند و حفره را می بندند تا از عفونت پیشگیری کنند و از نخاع محافظت کنند.

کودکی که هیدروسفالی نیز دارد، باید جراحی شود تا یک شانت (shunt) در مغز او گذاشته شود. شانت لوله باریکی است که به کاهش فشار بر مغز و کشیدن مایع اضافی مغز کمک می کند. بعضی از کودکان به جراحی های دیگری برای رفع مشکل پاها یا نخاع نیاز دارند.

محل فاصله ای که در پشت نوزاد افتاده است مشخص می کند که کودک به چه وسیله کمکی یا تجهیزاتی نیاز خواهد داشت. اگر فاصله بالای نخاع باشد و فلج او شدید باشد، کودک به ویلچر نیاز خواهد داشت، ولی اگر این فاصله پائین نخاع باشد، او می تواند بعدها با چوب زیربغل، بریس پا یا واکر هم راه برود.2

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.bartarinha.ir
3.www.hidoctor.ir