سندرم شوگرن

سندرم شوگرن یک بیماری خود ایمنی است که با علائمی مثل خشکی دهان و چشم ها بروز پیدا می کند. ویژگی یک بیماری خود ایمنی تولید غیر طبیعی و بیش از حد آنتی بادی ها در داخل خون است. این آنتی بادی ها به صورت مستقیم به بافت های مختلف بدن حمله کرده و به آن ها آسیب می رسانند. این سیستم ایمنی با حمله اشتباه به بافت های بدن منجر به التهاب آن خواهد شد.

این بیماری خود ایمنی به خصوص با نام سندرم شوگرن بیشتر باعث التهاب و مشکلات عملکردی برای غدد مسئول ترشح اشک و بزاق دهان شده و در نتیجه فرد شاهد بروز علائمی مثل خشکی دهان و چشم ها خواهد بود. به زبان ساده تر، التهاب غدد تولید کننده اشک (غدد لاکریمال) باعث کاهش تولید اشک و نهایتاً خشکی چشم خواهد شد.

التهاب غدد تولید کننده براق دهان (غدد بزاقی که شامل غدد پاراتوئید می شود) باعث کاهش تولید براق دهان و خشکی دهان و لب های فرد مبتلا خواهد شد. سندرم شوگرن در صورتی که باعث التهاب غده ای (خشکی چشم ها و دهان و غیره) شده و با بیماری دیگر بافت های همبندی همراه نباشد به آن سندرم اولیه شوگرن گفته می شود.

اما اگر نسدرم شوگرن منجر به بیماری و درگیر شدن بافت های همبندی مثل آرتروز روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک یا اسکلرودرما شود به آن سندرم ثانویه شوگرن گفته می شود. گاهی اوقات خشکی چشم ها و دهان در بیماران مبتلا یا غیر مبتلا به سندرم شوگرن را با عنوان سندرم sicca (سیکا) نیز می شناسند.1
 

علل سندروم شوگرن

علت سندروم شوگرن ناشناخته است. این یک بیماری التهابی خود ایمنی است. بدان معنی که بیماری با حمله سیستم ایمنی بدن به خود، باعث ایجاد التهاب و آسیب بافت می شود. سندرم شوگرن همچنین در نتیجه خشکی غشاهای بدن منجر به کاهش تولید اشک، بزاق و مخاط می شود.
 

سندروم شوگرن اولیه و ثانویه

سندروم شوگرن (که نام آن را پزشک سوئدی هنریک شوگرن Henrik Sjögren گذاشت و در اوایل دهه ۱۹۰۰ آنرا کشف کرد) می تواند به عنوان یک بیماری اولیه یا به عنوان یک وضعیت ثانویه به وجود آید. در صورتی که بیماری خود ایمنی دیگری ندارید، سندروم اولیه شوگرن تشخیص داده می شود.

سندرم شوگرن هنگامی که همراه با یک بیماری خود ایمنی دیگری رخ دهد، یک بیماری ثانویه محسوب می شود.2
 

علائم سندرم شوگرن

معمولاً سندرم شوگرن را با دو نشانه اصلی می شناسند. این نشانه ها شامل موارد زیر می شود:

خشکی چشم

چشم ها ممکن است به خاطر خشکی بیش از حد دچار علائمی مثل سوزش، خارش یا احساس وجود جسم خارجی در چشم شوند.

همچنین خشکی چشم ها می تواند احتمال بروز عفونت های چشمی و التهابات مربوط به پلک ها (بلفاریس) را تا حد قابل توجهی افزایش دهد. خشک شدن چشم ها را در اصطلاحات پزشکی به عنوان xerophthalmia شناخته و زمانی که چشم ها به علت خشکی ملتهب شوند آن را به عنوان keratoconjunctivitis sicca می شناسند.
 

خشکی دهان

خشکی دهان باعث می شود تا فرد دچار مشکلاتی مثل بلع یا صحبت شود.

معمولاً خشکی دهان با علائمی مثل خشک شدن لب ها همراه خواهد بود.

افراد مبتلا به سندرم شوگرن معمولاً یک یا دو نشانه از علائم زیر را خواهند داشت:

درد مفصل، خشکی و تورم

تورم غدد بزاقی، به خصوص غددی که در پشت فک و در قسمت جلوی گوش ها قرار گرفته اند.

خرابی دندان

بیماری های لثه

مشکلات بلع غذا

اختلال در صدا

مشکل و حالت های غیر طبیعی در حس چشایی یا از دست دادن قدرت چشایی

سفت شدن یا عفونی شدن غدد پاراتوئید در داخل گونه ها

بروز ضایعات پوستی یا خشکی پوست

خشکی ناحیه تناسلی (واژن)

سرفه های خشک و طولانی

بدن درد طولانی مدت
 

علام غدد

غدد دیگر نیز ممکن است در نتیجه ابتلا به سندرم شوگرن ملتهب شوند. به عنوان مثال غدد موجود در مسیر تنفس (منجر به بروز عفونت های تنفسی) و واژن (گاهی اوقات باعث احساس درد در هنگام رابطه جنسی و بروز عفونت های واژینال برگشت پذیر می شوند) از جمله موارد نه چندان شایع درگیر شدن غدد دیگر بدن فرد مبتلا به سندرم شوگرن است.
 

سایر علائم 

علائم فرا غدد در سندرم شوگرن شامل خستگی، درد مفاصل یا التهاب (آرتروز)، پدیده رینود، التهاب ریه، بزرگ شدن غدد لنفاوی و کلیه، عصب ها، درد مفاصل و بیماری عضلات همراه با درد و ضعف در عضلات می شود. یکی از علائم نادر ولی بسیار جدی سندرم شوگرن، التهاب رگ های خونی (vasculitis) است که می تواند در نتیجه درگیر شدن عروق قسمتی از بدن به بافت آن ناحیه آسیب بزند.

یکی از بیماری های رایج همراه با سندرم شوگرن، ابتلا به تیروئیدیت خود ایمنی است که منجر به تغییر سطح غیر طبیعی هورمون تیروئید می شود. فرد مبتلا می تواند با آزمایش خون تیروئید، سوزش قلب و مشکلات بلع غذا متوجه بروز این بیماری شود.

یکی دیگر از بیماری های جدی ولی نه چندان شایع همراه با سندرم شوگرن، ابتلا به سیروز صفراوی اولیه است که در آن کبد فرد درگیر شده و منجر به آسیب دیدگی بافت های کبدی می شود.

عده بسیار معدودی از افراد مبتلا به این سندرم ممکن است دچار سرطان غدد لنفاوی (Lymphoma) شوند که این بیماری معمولاً چندین سال بعد از ابتلای فرد به شوگرن اتفاق میفتد. در نتیجه هر گونه تورم و التهاب غیر طبیعی در گره های لنفاوی باید به اطلاع پزشک معالج فرد برسد.1
 

تشخیص سندروم شوگرن

آز آنجا که علائم بیماری شوگرن به دیگر بیماری ها شبیه است، تشخیص آن دشوار است. بیمار ممکن است به دندانپزشکی برای خشکی و پوسیدگی دندان، متخصص زنان برای خشکی واژن، چشم پزشک برای خشکی چشم یا متخصص ریه برای تنگی نفس و سرفه مزمن مراجعه کند.

با معیار های زیر می توان تشخیص دقیق داد که در یک آزمایش بالینی آنها را پیدا میکنید:

. نیاز به استفاده بیش از 3 بار از قطره اشک مصنوعی در روز

. بیش از 3 ماه خشکی مداوم دهان و چشم

. شواهدی از خشکی چشم در آزمایشات چشم پزشکی

. اندازه گیری سرعت جریان بزاق

. وجود آنتی بادی های SSB یا SSA در خون

. بیوپسی در لب که التهاب لنفوسیتی کانونی را نشان می دهد.3

عوامل خطر

اگر به آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، اسکلرودرمی، پلی میوزیت یا درماتومیوزیت مبتلا هستید، به احتمال زیاد به سندروم شوگرن نیز مبتلا باشید. اینها بیماری های خود ایمنی هستند و متخصصان می گویند همان عاملی که باعث ایجاد سایر بیماری های خود ایمنی می شود نیز باعث سندروم شوگرن می شود.

عوامل ژنتیکی ، فاکتورهای هورمونی یا عفونت ویروسی عامل اصلی بیماری خود ایمنی در نظر گرفته شده است، اما هیچ مدرک محکمی وجود ندارد که نشان دهد یک علت خاص در سندروم شوگرن نقش اصلی را دارد.2
 

درمان سندروم شوگرن

هدف از درمان شوگرن روان سازی مناطق آسیب دیده و پیشگیری از بروز عوارض است.

برای درمان از راه های زیر استفاده می کنند:
 

. دارو های تحریک کننده ی بزاق

پیلوکارپین و سولیمین نمونه هایی از این دارو ها هستند. تاثیر آنها کوتاه مدت است( تنها برای چند ساعت) به همین دلیل باید چند نوبت در روز استفاده شوند.
 

. بزاق مصنوعی

جایگزین های بزاق و ژل های پوشاننده ی دهان می توانند خشکی دهان را بر طرف کنند. این دارو ها به شکل اسپری، سواب از پیش عمل آورده شده و مایعات هستند. مصرف این دارو ها در شب موثر تر است زیرا دهان هنگام خواب خشک می شود.
 

. اشک مصنوعی

اشک مصنوعی می تواند به روان سازی چشم کمک کند و بدون نیاز به نسخه می توانید آنها را از دارو خانه تهیه کنید. مدل های نسخه ای هم مانند امولسیون چشمی سیکلوسپورین و گلوله های هیدروکسی پروپیل سلولز موجود هستند که نیاز به اشک مصنوعی را کاهش می دهند.
 

. قطره های چشمی (برای تهیه آنها به نسخه نیاز دارید)

قطره هایی مانند سیکلوسپورین و لیفتیگراست مورد نظر هستند.
 

. عینک های محافظ رطوبت

این عینک های مخصوص می توانند مواد تحریک کننده را دفع کند و رطوبت را حفظ کند.
 

. دارو های خلط آور (برای تهیه آنها به نسخه نیاز دارید)

در مواردی که تنفس شما خشک است، باید از دارو های تحریک کننده ی بزاق مانند عصاره لین، سورییتول، زایلیتول یا اسید مالیک استفاده کنید تا محل را مرطوب کند.
 

. دارو های ضد التهاب

دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن می توانند برای آن دسته از بیماران شوگرن که درد مفصل دارند مفید باشد و دردشان را تسکین دهد.
 

. دارو های ضد رطوبت برای اصلاح بیماریDMARDs

در مواردی که درد مفصل با خستگی و کهیر همراه است، استفاده از این دارو ها می توانند این علائم را تسکین دهند. هیدروکسی کلروکین و متوترکسات برخی از این دارو ها DMARDs)) هستند. اگر شوگرن یر عضلات، ریه و یا کلیه شما تاثیر گذاشته است، دارو های ضد رطوبت DMARDs)) قوی تر، کورتیکواستروئیدها و  ریتوکسیماب به شما توصیه می شود.
 

. دارو های ضد قارچ برای درمان سندروم شوگرن

در صورت بروز عفونت های قارچی در دهان، این دارو ها توصیه می شود.
 

. روان کننده های واژن

برای خشکی واژن در بانوان می توانید از ژل های روان کننده بر پایه آب برای رابطه جنسی استفاده کنید.
 

. انسداد نقطه ای

وقتی تمام درمان های امن تمام شد، با جراحی مجرای اشک شاخه های کوچک را بند می آورند تا تخلیه اشک از چشم کاهش یابد. این کار باعث می شود تا چشم برای مدت بیشتری مرطوب بماند.

. سرم چشم اتولوگ

در مواقع خشکی شدید چشم می توان از قطره چشمی تهیه شده از سرم خون انسان استفاده کرد.

در اینجا چند روش آسان برای رطوبت رسانی به دهان مشاهده می کنید:

. مصرف مایعات بیشتر

. شستشوی منظم دهان برای جلوگیری از غفونت و تسکین ناحیه

. رعایت کامل بهداشت دهان و دندان

. استفاده از ژل یا لاک فلوراید به صورت موضعی

. ترک سیگار، زیرا دود باعث تحریک دهان می شود و سرعت تبخیر بزاق را افزایش می دهد.

. جویدن آدامس بدون قند، زیرا باعث تولید بزاق بیشتر می شود.

. استفاده از روغن نارگیل برای قسمت های خشک بدن، زیرا علاوه بر اینکه آبرسان است، آنتی باکتریال هم نیز می باشد.3

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.tavandarman.com
3.www.salamateaval.com