شب ادراری چیست؟

پایان شب ادراری در افراد مختلف متفاوت است. برخی از والدین خیلی زودتر از موعد مطلوب، از فرزند خود انتظار دارند که با شب ادراری خداحافظی کند. خانواده‌ها و مراقبان کودک بنا به زمینه‌های فرهنگی و نگرش خاص خود، نظرات متفاوتی درباره‌ی زمان پایان شب ادراری دارند. عواملی که بر سن مناسب پایان شب ادراری کودکان تأثیر دارند، از قرار زیر هستند:

جنسیت کودک در شب ادراری مؤثر است: پسران بیشتر از دختران به این مسأله دچار می‌شوند؛

رشد و بلوغ کودکان در شب ادراری نقش دارد؛

سلامت جسمی و احساسی افراد در این زمینه مهم است. برای مثال بیماری‌های مزمن یا سوءاستفاده جسمی و عاطفی می‌تواند زمینه‌ی شب ادراری در فرد را گسترش بدهد.

شب ادراری کودکان مشکلی شایع است. در گذشته برای رهایی از این مشکل انتخاب‌های متعددی پیش روی والدین و فرزندان‌شان قرار نداشت، اما اخیرا برای از بین‌رفتن این مسأله لازم به صبر نیست تا کودک بزرگ شود و مشکل خودبه‌‌خود حل شود. انواع ابزارها، درمان‌ها و تکنیک‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا در طول شب، رختخوابی خشک و تمیز داشته باشند.1

دلایل وعوامل شب ادراری در کودکان

با وجود اینکه علت بروز شب ادراری به طور کامل مشخص نیست، اما به دلیل مشکلات تکاملی در یکی از سه اندام زیر معمولاً رخ می‌دهد:
 

مثانه

فضای کم در مثانه در هنگام شب 
 

کلیه

تولید ادرار بیش‌تر در شب 
 

مغز

بیدار نشدن در شب 

در نوزادان و کودکان زیر یک سال ارتباط بین مغز و مثانه به صورت کامل شکل نگرفته است. هر زمانی که مثانه احساس پر بودن داشته باشد، خود را خالی می‌کند. هر چه کودک بزرگ‌تر می‌شود این ارتباط بیش‌تر شکل می‌گیرد و این موضوع به کودک کمک می‌کند تا خود زمان تخلیه مثانه را مشخص کند. این کنترل در ابتدا در طول روز شکل می‌گیرد و برای شکل گیری آن در طول شب باید زمان صرف شود. 

دیگر عواملی که می‌تواند منجر به بروز شب ادراری در کودکان شود
 

ژنتیک

اگر یکی از والدین بعد از 5 سالگی مشکل شب ادراری را تجربه کرده باشد، تا 40 درصد احتمال دارد که فرزندش هم به این مشکل دچار شود. احتمال ابتلای کودک زمانی که هر دو والدین مشکل شب اداری را گذرانده باشند به 70 درصد می‌رسد. 
 

استرس

استرس یکی از رایج‌ترین علت‌های بروز شب ادراری ثانویه است. به کودک زمانی که به مدرسه جدید و یا خانه جدید می‌رود، یکی از والدین خود را به دلیل جدایی و یا مرگ از دست می‌دهد و یا با تراژدی مواجه می‌شود، استرس زیادی وارد می‌شود. این حجم از استرس در کودکان منجر به شب ادراری خواهد شد. معمولاً درمان و کنترل استرس منجر به توقف شب ادراری خواهد شد. 
 

خواب عمیق

همان‌گونه که خواب عمیق یکی از نشانه‌های رشد و تکامل صحیح است، کم شدن کیفیت و مقدار خواب هم در این دوره زمانی رخ می‌دهد. این موضوع در سن بلوغ و در طی سال‌های دبیرستان میان نوجوانان بسیار شایع است. 
 

وقفه تنفسی در خواب و خر و پف

در موارد نادر اگر کودک به وقفه خواب تنفسی و یا خر و پف مبتلا باشد، شب ادراری را هم تجربه خواهد کرد. در کودکانی که این مشکل را دارند، راه تنفسی مسدود شده و نفس کشیدن در هنگام خواب متوقف خواهد شد. این موضوع تعادل شیمیایی در مغز را هم تغییر داده و بروز شب ادراری را تحریک می‌کند. 
 

یبوست

مثانه و روده در فاصله نزدیکی از هم قرار دارند. اگر فرد به یبوست مبتلا باشد، محتویات شکم به مثانه فشار وارد کرده و باعث می‌شود که کودک کنترلی روی مثانه‌ی خود نداشته باشد. در این موارد درمان یبوست اولین قدم برای درمان شب ادراری است.
 

بیماری مثانه و یا بیماری کلیوی

اگر کودک در شب و روز کنترلی روی مثانه‌ی خود نداشته باشد و یا در هنگام دفع ادرار احساس سوزش داشته باشد، علائم وجود بیماری‌های کلیوی و مثانه را نشان می‌دهد و باید آن‌ها را درمان کرد. 
 

بیماری‌های عصبی

برخی اوقات مشکلاتی در طناب نخاعی منجر به شب ادراری خواهد شد. اگر کودک علائمی همچون بی حسی، مور مور شدن پاها و دیگر مشکلات نخاعی داشته باشد، باید در نظر گرفته شود. با این همه در موارد نادر این بیماری‌ها باعث شب ادراری می‌شود.
 

دیگر بیماری‌ها

در موارد نادر دیگر بیماری‌ها همچون دیابت به شب ادراری در کودکان منجر می‌شود. برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجّهی – بیش‌فعالی به دلیل وجود تفاوت‌هایی در مواد شیمیایی مغز احتمال زیادی وجود دارد که شب ادراری را تجربه کنند . برخی از داروها هم احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهند. 2

شب ادراری بیماری است یا نشانه؟

شب ادراری در کودکان یک نشانه است و لزوما یک بیماری محسوب نمی شود. شب ادراری ممکن است جزئی از روند تکامل مثانه باشد که در سه تا پنج سالگی اتفاق می افتد و یا ممکن است نشان دهنده بیماری های خطرناک دستگاه ادراری یا مغزی ـ نخاعی باشد.

شب ادراری برای کودکان زیر ۶ سال معنای بیماری ندارد و در قسمت قبل شب ادراری ناگهانی در کودکان دلیل هایی برای شب ادراری ناگهانی در کودکان توضیح داده شدند که روش های حل آن ها نیز بیان شد.

اما کودکانی که به شکل ناگهانی دچار این قضیه نشده‌اند و مسئلۀ شب‌ادراری‌شان طولانی شده و نیاز به درمان‌های متعددی دارد، معمولاً کودکانی که زمینه‌های وراثتی دارند در آنها درمان شب‌ادراری طولانی تر خواهد بود.

مسئله بدی خواب عمیق در کودک است که مانع از این می‌شود که هشدارهای مثانه را در هنگام پر شدن دریافت کند، بنابراین آنقدر مثانه کودک پر می‌شود که ناخودآگاه کودک ادرارش را در تختش تخلیه می‌کند که کاملاً ناآگاهانه و غیرعمدی این اتفاق رخ می دهد. بنابراین خواب عمیق هم می‌تواند در شب ادراری کودکان تأثیرگذار باشد.

عدم تعادل هورمونی یا شب‌ادراری‌ هایی که ریشه در عفونت ادراری یا عفونت مجاری ادرار در کودک دارند. حتماً باید با مراجعه به پزشک، داروی خاصی تجویز شود و درمان سریعا صورت بگیرد.3
 

درمان‌ شب ادراری کودکان چگونه است؟

مشکل شب ادراری کودکان بیش از آنکه از نظر پزشکی و جسمی آزاردهنده باشد از لحاظ اجتماعی ناراحت‌کننده است. شب ادراری موجب شرم و اضطراب در کودک می‌شود و گاهی باعث درگیری و اختلاف میان والدین نیز می‌شود. مهم‌ترین وظیفه‌ی والدین، حمایت از کودک است. آنها باید به او اطمینان خاطر بدهند که همراهش هستند و از سرزنش و تنبیه کودک جدا بپرهیزند. درمان‌های متعددی برای بی‌اختیاری ادراری اولیه وجود دارد.

برای درمان بی‌اختیاری ادراری کودکان، طیف درمانی گسترده‌ای وجود دارد: از درمان‌های خانگی تا دارو و برای کودکانی که مشکلات تشریحی دارند، گاهی عمل جراحی تجویز می‌شود.

ابتدا باید عوامل و شرایط روحی و پزشکی پنهان و اساسی مشکل شب ادراری کودکان بررسی بشود.

اگر علتی اساسی و ریشه‌ای موجب شب ادراری است، باید این مسأله شناسایی و درمان بشود.

پس از اینکه گام‌های بالا برداشته شد، باید برای چگونگی و زمان درمان برنامه ریزی کرد.

درمان شب ادراری بدون عارضه برای کودکان زیر ۵ سال مناسب نیست:

زیرا بیشتر کودکان زیر ۵ سال و بزرگ‌تر معمولا خودبه‌خود و بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابند. بیشتر پزشکان از ۷ سال به بعد به درمان این مشکل در کودکان می‌پردازند.

البته زمان درمان به نگرش کودک، والدین و مراقبین و پزشک نیز بستگی دارد.1

توصیه‌هایی برای والدین کودکان مبتلا به شب ادراری

مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین، میان وعده‌های پر نمک و نوشیدنی‌های حاوی قند زیاد را خصوصاً در هنگام غروب کاهش دهید. 

هر دو یا سه ساعت یکبار در روز و قبل از رفتن به رختخواب از کودک بخواهید که به سرویس بهداشتی برود. 

در صورت نیاز، یکبار در طول شب کودک را از خواب بیدار کنید که به دستشویی برود. اگر بیش‌تر از یکبار کودک را از خواب بیدار کنید، ممکن است الگوی خواب کودک مختل شود و به این ترتیب صبح روز بعد به سختی برای رفتن به مدرسه از خواب بیدار شود. 

اگر کودک شب را بیرون از خانه سپری می‌کند، لباس زیر اضافه در وسایلش قرار دهید. از کودک بخواهید که از میزبان برای رفتن به سرویس بهداشتی و یا تعویض لباس‌هایش کمک بخواهد. 2

پینوشتها
1.www.chetor.com
2.www.drdr.ir
3.www.radiokodak.com