جزع و بیتابی در مصیبت در مرگ عزیزان مکروه و موجب از بین رفتن اجر و پاداش صبر در مصیبت است چنانکه لطمه زدن بر سر و صورت و کندن و چیدن مو ار روی بیتابی در مرگ کسی جایز نیست هر چند برخی لطمه و خراش را در صورتی که ضرر قابل توجهی به بدن وارد نشود را جایز دانسته اند . العروه الوثقی ج2 ص 131
لکن از حرمت جزع جزع و بیتابی بر سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین علیه السلام و به تصریح برخی سایر ائمه و انبیای الهی استثنا شده است ( التنقیح ج9 ص 253 جواهر الکلام ج 4 ص 371)
علت این استثنا روایات معتبری است که بر این موضوع دلالت دارد از جمله روایتی که در تهذیب شیخ طوسی وارد شده است :
…وَ قَدْ شَقَقْنَ الْجُیُوبَ وَ لَطَمْنَ الْخُدُودَ الْفَاطِمِیَّاتُ عَلَى الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع وَ عَلَى مِثْلِهِ تُلْطَمُ الْخُدُودُ وَ تُشَقُّ الْجُیُوبُ. (تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج 8، ص: 325)
یعنی زنان فاطمیات برامام حسین علیه السلام گریبان چاک کردند و بر گونه هایشان لطمه زدند و بر مثل حسین بر گونه ها لطمه زده می شود و گربیانها چاک می شود .
همچنین در دو رایت ذیل در روایت اول که در کامل الزیارات نقل شده هر جزعی ناپسند شمرده شده مگر جزع بر امام حسین علی السلام که فرد جزع کننده ماجور دانسته شده از سوی دیگر در روایت دوم امام باقر مصادیق جزع را بیان کرده اند که لطمه زدن به صورت و سینه جزو آن شمرده شده بر اساس همین روایات فقهای بزرگ شیعه سینه زنی بر امام حسین را از مصادیق عزاداری بر آن حضرت می دانند که عملی مستحب و از بزرگترین اسباب تقرب به خداوند است به این دو روایت دقت کنید:
2- حَدَّثَنِی أَبِی رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ الْبُکَاءَ وَ الْجَزَعَ مَکْرُوهٌ لِلْعَبْدِ فِی کُلِّ مَا جَزِعَ- مَا خَلَا الْبُکَاءَ وَ الْجَزَعَ عَلَى الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍ ع فَإِنَّهُ فِیهِ مَأْجُورٌ. کامل الزیارات، النص، ص: 100
امام صادق علیه السلام فرمود: گریه و جزع(بیتابی در مصیبت) برای بنده ناپسند است مگر گریه وجزع بر حسین بن علی که در ان ماجور خواهد بود
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ جَمِیعاً عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا الْجَزَعُ قَالَ أَشَدُّ الْجَزَعِ الصُّرَاخُ بِالْوَیْلِ وَ الْعَوِیلِ وَ لَطْمُ الْوَجْهِ وَ الصَّدْرِ وَ جَزُّ الشَّعْرِ مِن النَّوَاصِی … الکافی (ط – الإسلامیة)، ج 3، ص: 222
راوی به امام باقر علیه السلام فرمود، جزع چیست امام باقر علیه السلام فرمود : اشد جزع بلند کردن صدا به و وایلاه ،داد زدن، لطمه زدن به صورت و سینه و کندن مو از جلوی سر است .
علت این حکم نیز روشن است که چرا در مصیبت حضرت سید الشهدا این گونه امور جایز شمرده میشود چون مصیبت ها به دو قسم کلی قابل تقسیم است 1- مصایب خلقی و مادی که مصایبی است که جنبه شخصی ودنیوی دارد گرفتاریهای همچون مریضی فقر مرگ خویشاوندان ونقصان در مال وجان از این قسم هستند . و مصایب الهی که جنبه شخصی ودنیوی ندارند بلکه بازگشت به مسائل دینی اخروی ومعنوی می کنند مصیبت اولیای الهی از این قسم است جزع وبیتابی بر مصیبت نیز دارای اقسامی است جزع حرام و آن جزعی است که مشتمل بر عدم رضایت به قضای الهی باشد ویا بر خی مصادیق جزع که دلیل به خصوص بر حرمت آن داریم همچون کندن مو و گریبان چاک کردن که بنا بر قول مشهور حرام است وبرخی احتیاط را در ترک آن دانسته اند در چنین مواردی توصیه شریعت بر خویشتن داری و تلیم به قضای الهی وصبر است و جزع جایز بلکه مستحب که از عبادات نیز محسوب میشود وآن جزع و بیتابی در مصیبت اولیای خدا برای اظهار خشم وغضب بر دشمنان وبرائت جستن از انان وبروز محبت به اولیای الهی که در حقیقت همان محبت به خداوند است چنین جزعی که جزع بر سید الشهدا از مصادیق بارز آن است عبادت محسوب میشود چون اولا مصیبت وجهه الهی دارد و ثانیا نیت جزع کننده فرو نشاندن غم وغصه خود نیست بلکه بیتابی در مصیبت ولی خدا به قصد ابراز نفرت از ظلم ظالمان واعلام ان به جهانیان وزنده نگه داشتن بزرگی وعظمت صاحب مصیبت وظلم انجام شده است