اولا – مضمون این حدیث , بگونه اى در قرآن وارد شده است , آنجا که خداوند متعال ,وجود پیامبر را مانع از نزول عذاب معرفى مى کند و مى فرماید : و ما کان اللّه لیعذبهم و انت فیهم . (1) خداوند آنان را عذاب نمى کند , در حالى که تو ( اى پیامبر ) در میان آنان قراردارى . در ایـن آیـه , وجـود پـیامبر , امانى براى مردم شمرده شده و وجود حجت خدا مانع ازنزول عذاب معرفى گردیده است . مضمون این آیه با حدیث پیش تقریبا یکسان است . امـیر مؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه از آیه یاد شده , همین نکته را استفاده کرده و مى فرماید : کـان فـى الارض امـانان من عذاب اللّه و قد رفع احدهما فدونکم الاخر فتمسکوا به اماالامان الذى رفع فهو رسول اللّه و اما الامان الباقى فالاستغفار قال اللّه تعالى وما کان اللّه لیعذبهم و انت فیهم و ما کان اللّه معذبهم و هم یستغفرون ؛(2) . در روى زمین , دو وسیله ایمنى بخش از نزول عذاب الهى وجود داشت . یکى برداشته شد و دیگرى در اختیار شما هست , پس به آن چنگ زنید . امـانـى که برداشته شد آن وجود رسول خدا بود , و امانى که در اختیار هست طلب آمرزش از خدا است . خدامى فرماید : هرگز خدا آنان را عذاب نمى کند در حالى که تو ( پیامبر ) در میان آنان هستى . و خدا آنان را عذاب نمى کند , در حالى که طلب آمرزش مى کنند . ثانیا : هرگاه بدانیم که مقصود از حجت – به تعبیر بعضى افراد – انسان کامل است , یعنى حدیث روشن و واضح خواهد بود . توضیح اینکه : آفرینش جهان بى هدف نیست . و هـدف از آفـریـنـش آن , تـربیت انسان درمسیر کمال است که از طریق معرفت و کسب فضائل اخلاقى به مقام رفیع انسانى برسد . اگر دیگر انسانها از فیض حیات بهره مند مى شوند , به خاطر همین انسان کامل است که این جهان براى او در حال گردش و تحرک است . اگر روزى – به فرض محال – درمیان جامعه بشرى انسان کاملى وجود نداشت , قطعا بقاى انسان در روى زمین بى هدف خواهد بود . و ساحت مقدس خداى تعالى , از کارهاى غیر حکیمانه پیراسته است . بـاغـبـان بـه خـاطـر یک درخت نیرومند و تناور , باغچه بزرگى را آب مى دهد و در ضمن ,علف هرزه ها نیز آب مى خورند . اما اگر چنین درختى خشک شود , باغبان آب را قطع مى کند . حـجـت خـدا در روى زمـیـن , همانند درخت برومند است که به خاطر آن , دیگرانسانها به نوائى مى رسند . در مـناظره هشام بن حکم با عمرو بن عبید – از بزرگان معتزله در زمان خود – ,امام علیه السلام به قلب عالم خلقت تشبیه شده است . بدیهى است که اگر قلب یک انسان از کار افتاد , از دیگر اعضاى بدن کارى ساخته نیست . هـمـیـن تـشـبـیـه – کـه بـه فـرموده امام صادق علیه السلام , کلماتى از صحف ابراهیم و موسى علیهماالسلام بود – بخوبى جایگاه امام علیه السلام در میان مخلوقات را نشان مى دهد . مشروح این مناظره را علامه مجلسى – رضوان اللّه علیه – در بحار الانوار ج 23 ص 6 – 9 نقل کرده است .
پرسشها و پاسخها، سبحانى – جعفر 1 – سوره انفال , آیه 33 . 2 – نهج البلاغه , کلمات قصار , شماره 88 .
به نقل از سایت تبیان