خانه » همه » مذهبی » ضرورت و مراتب عصمت پیامبران علیهم السلام

ضرورت و مراتب عصمت پیامبران علیهم السلام


ضرورت و مراتب عصمت پیامبران علیهم السلام

۱۳۹۷/۰۹/۱۸


۱۱۹۴ بازدید

سلام – ایا تمام ۱۲۴۰۰۰ پیامبر معصوم بوده اند ؟ ایا معصومیت طبقه بندی دارد یا خیر ؟

عصمت از دیدگاه شیعه مبتنى بر ضرورت عقلى و ادله نقلی است که به قسمتی از آنها اشاره می شود:
1. اگر از انبیا گناه صادر شود از دو حال خارج نیست:
الف ـ یا متابعت آنان در این صورت واجب است.
ب ـ یا متابعت واجب نیست و ضد آن واجب است که هر دو احتمال داراى اثر فاسد است. در صورت نخست مستلزم رخصت در گناه است، چون عمل و قول پیامبر حجت شرعى است. اگر پیامبر گناهى انجام دهد باید از او تبعیّت کنند و این اجازه عملى در گناه کردن براى امت است. امّا اگر صورت دوم باشد مستلزم عبث بودن بعثت است.
2. جلب اعتماد عمومى؛ وظیفه پیامبران اصلاح و هدایت است که با آوردن شرایع و دستورالعمل ها، کارهاى هدایتى و تربیتى خود را عملى مى سازند و مردم در صورتى به این برنامه ها عمل مى کنند که اطمینان کامل داشته باشند. از مهم ترین عوامل تنفّر، انجام گناه است که پیامبرى به مردم ظلم کند و کلاه بر سر مردم گذارد که در نتیجه مردم از اطراف او پراکنده مى شوند. عصمت عامل جذب دل ها است؛ اگر پیامبران مانند سایر مردم باشند، موقعیت خود را از دست مى دهند و نفوذى در دل ها و توفیقى در جذب مردم نخواهند داشت و در نتیجه از رسیدن به اهداف مقدس خویش ناتوان و عاجز خواهند بود.
3. تربیت در سایه عمل؛ روشن است که یک مربى در صورتى در امور تربیتى موفّق است که بین قول و فعل او هماهنگى باشد. مربى أسوه و الگو است و تمامى افعال و گفتار او براى افراد سرمشق است. لذا اگر مربى داراى انحراف اخلاقى باشد در امر تربیتى خود موفق نمى شود.
4. اگر پیامبران معصوم نباشند، امورى در مورد آنها لازم مى آید که هیچ کدام از این امور درباره ایشان صدق نمى کند، از جمله:
ا ـ اگر آنان معصوم نبودند اطاعت از آنان جایز نبود؛ در صورتى که قرآن مى فرماید: «قُلْ إنْ کُنْتُمْ تُحِبّوُنَ اللّه فَاتَّبِعوُنى یُحْبِبْکُمُ اللّه ُ…»[1]؛ بگو اگر خدا را دوست دارید، مرا پیروى کنید تا خداوند شما را دوست بدارد.
ب ـ پیامبران با ارتکاب معصیت، مستحق عذاب، لعن و سرزنش مى گردند.
«إنّى أَخافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّى عَذَابَ یَوْمٍ عَظِیمٍ»؛[3] من اگر پروردگارم را نافرمانى کنم از عذاب روز قیامت مى ترسم.
و در آیه دیگر مى فرماید: «… أَلاَ لَعْنَةُ اللّه عَلَى الظّالِمینَ»؛[4] آگاه باشید که لعنت خدا بر ستمگران است.
ج ـ گناه و معصیت ظلم است، در حالى که پیامبران از بندگان برگزیده و مخلص خدا هستند[5]و ساحتشان از ظلم بدور است. «وَ مَا کَانَ لِنَبِىٍّ أَنْ یَغُلَّ»[6]؛ و براى هیچ پیامبرى شایسته نیست که خیانت نماید. برخى از مخالفان عصمت، به ظواهر بخشى از آیات قرآن استدلال نموده اند ، ولى مدعاى آنان نادرست است؛ چنان که مفسران به تفسیر و توجیه پرداخته اند؛ چون دلایل بر عصمت، نصوص متقن نقلى و عقلى است.
[1]. سوره آل عمران، آیه 31.
[2]. سوره احزاب، آیه 53.
[3]. سوره یونس، آیه 15.
[4]. سوره هود، آیه 18.
[5]. سوره آل عمران، آیه 33 و سوره ص، آیه 47 و نیز آیاتى که در شأن انبیاء وارد شده است.
[6]. سوره آل عمران، آیه 161.
مراتب عصمت :
1ـ به اعتقاد علمای شیعه ، تمام انبیاء عصمت تامّ دارند ؛ یعنی نه تنها در دریافت و ابلاغ وحی و نیز از گناه معصوم می باشند ، بلکه از سهو و خطا نیز معصومند. و تنها ممکن است ترک اولی از آنها سر زند. امّا اهل بیت علیهم السلام حتّی مرتکب ترک اولی نیز نمی شوند.
2ـ آنچه از آموزه های دینی و آموزه های فلسفه و عرفان اسلامی بر می آید این است که هر انسانی با استعدادهای وجودی خاصّی خلق شده و می تواند با عمل به شریعت الهی ، همه ی آن استعدادها را بالفعل نموده به مقام انسان کامل نائل گردد. لکن باید توجّه داشت که انسان کامل بودن بسته به میزان استعداداتی که در افراد وجود دارد ، دارای مراتبی است ؛ یعنی ، به فرض ، اگر کسی دارای هزار استعداد وجودی باشد و دیگری دو هزار استعداد وجودی داشته باشد و هر دو ، همه ی آن استعدادها را بالفعل نمایند ، هر دو ، انسان کامل خواهند بود ؛ لکن آنکه دو هزار استعداد داشته ، از رتبه ی وجودی بالاتری برخوردار می شود. بر همین اساس ، همه ی انبیاء و ائمه علیهم السلام انسان کامل می باشند با اینکه رتبه ی وجودی همه ی آنها یکسان نیست و برخی بر برخی دیگر برتری دارند. « تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ مِنْهُم ـــــ بعضى از آن رسولان را بر بعضى دیگر برترى دادیم . » (البقرة:253) پس افراد عادی نیز می توانند انسان کامل شوند ، امّا به درجه ی انبیاء نمی رسند.
3ـ مقام عصمت نیز اختصاص به انبیاء و ائمه علیهم السلام ندارد و هر انسانی می تواند با رسیدن به مقام انسان کامل ـ به آن معنا که گفته شد ـ به عصمت دست یابد ؛ کما اینکه افرادی چون حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام و حضرت مریم علیها السلام و حضرت معصومه علیها السلام ، با اینکه امامت یا نبوّت نداشتند دارای مقام عصمت بودند. حتّی با توجّه به روایات اهل بیت علیهم السلام می توان ادّعا نمود که کسانی چون سلمان فارسی نیز دارای مقام عصمت بوده اند ؛ کما اینکه در مورد برخی از علمای شیعه نیز ادّعای عصمت شده است.
البته باید توجّه داشت که عصمت بر دو گونه است ؛ عصمت خاصّ حجج الهی که عصمتی مطلق و موهبتی بوده ، شرط نبوّت یا امامت آنهاست ؛ و عصمت عامّ که اختصاص به شخص خاصّی نداشته صفتی اکتسابی است ؛ به این معنا که شخص می تواند از راه ترقّی وجودی به جایی برسد که انجام گناه برای او ممتنع شود ؛ امّا در عصمت اکتسابی ، شخص ، معصوم از سهو و اشتباه نمی شود ؛ بلکه تنها عصمت از گناه پیدا می کند ؛ و با این مقدار عصمت ، کسی حجّت خدا نمی شود. چون حجّت بودن ، مستلزم عصمت تمام عیار می باشد که شامل عصمت از سهو و خطا نیز می باشد.

ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد:

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد