عفونت ادراری چیست؟

عفونت دستگاه ادراری (Urinary Tract Infection: UTI) به علت رشد میکروب‌هایی نظیر باکتری و قارچ در دستگاه ادراری ایجاد می‌شود و در موارد نادر، ویروس‌ها نیز در آن نقش دارند. عفونت می‌تواند هر قسمتی از دستگاه ادراری را درگیر کند، اما اغلب عفونت‌های ادراری، در دستگاه ادراری تحتانی ( مثانه و پیشابراه) دیده می‌شوند. دستگاه ادراری انسان به دو قسمت، دستگاه ادراری فوقانی و دستگاه ادراری تحتانی، تقسیم می‌شود. دستگاه ادراری فوقانی شامل دو عدد کلیه‌ و دو عدد حالب‌‌ (میزنای) می‌باشد و دستگاه ادراری تحتانی از مثانه و مجرای ادرار (پیشابراه) تشکیل شده است.

شیوع و پروگنوز عفونت مجاری ادراری

عفونت ادراری یکی از شایع‌ترین انواع عفونت‌هاست و سالانه حدود ۸/۱ میلیون نفر را روانه مطب پزشکان و بیمارستان‌ها می‌کند. زنان بیش‌تر از مردان در معرض خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری هستند. بیش از ۵۰ درصد از زنان حداقل یک بار در طول عمر خود UTI را تجربه می‌کنند و ۲۰ تا ۳۰ درصد از زنان مبتلا به UTI، دچار عود عفونت خواهند شد. عفونتی که به مثانه محدود باشد می‌تواند دردناک باشد اما با نفوذ عفونت به مجاری ادراری فوقانی، عواقب جدی‌تری رخ خواهد داد.

یکی عوارض UTI شامل عفونت‌های مکرر و طولانی مدت است به ویژه در زنانی که طی شش ماه گذشته دو بار و طی یک سال گذشته چهار بار به عفونت ادراری مبتلا شده‌اند. در عفونت ادراری مزمن، باکتری‌هایی دخیل هستند که در مقابل آنتی بیوتیک‌‌ها و دستگاه ایمنی بدن مقاوم هستند. عفونت حاد یا مزمن کلیه که درمان نشود، باعث آسیب دائمی به کلیه می‌شود. از دیگر عوارض آن، ورود باکتری به خون است که به آن سپتیسمی گفته می‌شود و می‌تواند تهدید کننده‌ی حیات باشد.

عفونت ادراری در مادران باردار، خطر زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش می‌دهد. به همین دلیل انجام آزمایش‌ ادرار برای بررسی عفونت ادراری در مادران باردار اهمیت زیادی دارد حتی اگر فرد هیچ علامتی نداشته باشد. در این مقاله در مورد نحوه‌ی برخورد با UTI و اینکه آیا در معرض ابتلا به عفونت مجاری ادراری هستید را بررسی خواهیم کرد و به شما خواهیم آموخت که چگونه احتمال ابتلا به آن را کم‌تر کنید.1

علائم و نشانه‌های عفونت ادراری

عفونت­های دستگاه ادراری همیشه با علامت همراه نیست، ولی در موارد زیر می­تواند با علامت همراه باشد:

ادرار اضطراری

احساس سوزش در هنگام ادرار

تخلیه ادرار مکرر با مقادیر اندک

تیره شدن رنگ ادرار

رنگ، قرمز، صورتی یا کولای ادرار که نشان دهنده وجود خون در ادرار است.

ادرار بودار

درد لگن در زنان- بویژه در مرکز لگن و نواحی اطراف استخوان شرمگاهی

در افراد مسن ممکن است UTI نادیده گرفته شده یا با عوارض دیگر اشتباه گرفته شود.

علل

عفونت­های دستگاه ادراری زمانی اتفاق می ­افتد که باکتری­ها از طریق  میزراه وارد مجاری ادراری شده و در مثانه شروع به تکثیر می­ نمایند. اگرچه دستگاه ادراری طوری طراحی شده است که چنین مهاجم ­های میکروسکوپی را مهار کند اما این روش دفاعی گاهی شکست می­ خورد. زمانیکه این اتفاق بیافتد، باکتری­ها ممکن است در مجاری ادراری به یک عفونت کامل تبدیل شوند.

متداولترین عفونت­های ادراری در زنان اتفاق می­ افتد و مثانه و میزراه را درگیر می ­نماید.

عفونت مثانه (سیستیت). این نوع از عفونت­های UTI معمولا بوسیله اشریشیا کلی (coli) اتفاق می ­افتد که باکتری شایعی در دستگاه گوارشی است. با این وجود گاهی اوقات باکتری­های دیگری در این کار دخیل هستند.

تماس جنسی می­تواند به سیستیت منجر شود، البته برای ابتلا به آن لزوما نباید از نظر جنسی فعال باشید. همه زنان به دلیل نوع آناتومی بدنشان در معرض خطر این عفونت قرار دارند- بویژه به خاطر فاصله کم بین میزراه تا مقعد و باز شدن مستقیم میزراه به مثانه.

عفونت میزراه (اورتریت). این نوع UTI می­تواند زمانی اتفاق بیافتد که باکتری مخصوص دستگاه گوارش از مقعد به میزراه برسد. همچنین، به دلیل اینکه میزراه زنان در نزدیکی واژن قرار دارد، عفونت­های منتقله از طریق رابطه جنسی مانند هرپس، گونوره­آ، کلامیدیا و مایکوپلاسما نیز می­توانند باعث ایجاد اورتریت شوند.

فاکتورهای خطر

عفونت­های ادراری در زنان شایعتر هستند و بسیاری از آنها در طول زندگی­شان به بیش از یک نوع عفونت ادراری مبتلا می ­شوند. فاکتورهای خطر مخصوص زنان عبارتند از :
 
آناتومی زنان: میزراه زنان کوتاهتر از مردان است که باعث کوتاهتر شدن مسیر حرکت باکتری برای رسیدن به مثانه می ­شود.

فعالیت جنسی: زنانی که از نظر جنسی فعال هستند نسبت به زنان غیرفعال از نظر جنسی در معرض ابتلای بیشتر قرار دارند.

انواع خاص وسایل پیشگیری از بارداری: زنانی که از دیافراگم برای کنترل بارداری استفاده می­ کنند و همینطور زنانی که از ژل اسپرمیسیدال ( اسپرم کش) مصرف می­کنند ممکن است در معرض خطر باشند.

یائسگی: بعد از یائسگی، کاهش در چرخه استروژن باعث تغییرات در مجرای ادراری می ­شود که می­تواند شما را به عفونت آسیب­پذیرتر کند.

فاکتورهای خطر دیگر برای UTI عبارتند از:

ناهنجاری­های مجرای ادراری: نوزادانی که با ناهنجاری در مجرای ادراری متولد می­ شوندکه اجازه تخلیه طبیعی ادرار از بدن را نمی ­دهد یا باعث برگشتن ادرار از میزراه می­ شود خطر UTI را افزایش می­ دهد.

مسدود شدن مجرای ادراری: سنگ­های کلیوی یا بزرگ شدن پروستات میتواند ادرار را در مثانه به دام بیاندازد و خطر UTI را بالا ببرد.

سرکوب سیستم ایمنی: دیابت­ یا سایر بیماری­هایی که سیستم ایمنی را تضعیف می­ کنند (سیستم دفاعی بدن در برابر میکروب­ها) می­توانند خطر UTI را بالا ببرند.

استفاده از کاتتر: افرادی که خودشان نمی­توانند ادرار کنند و برای این کار از یک لوله (کاتتر) استفاده میکنند در معرض خطر بیشتر UTI قرار دارند. این موارد شامل افراد بستری شده، افراد مبتلا به ناراحتی­های عصبی که در کنترل ادرارشان دچار مشکل هستند و افراد مبتلا به فلج است.

عمل جراحی در مجرای ادراری: جراحی در دستگاه ادراری یا آزمایش مجرای ادراری که تجهیزات پزشکی را به مجرای ادراری وارد می کند، می ­تواند خطر ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهد.2

توصیه‌هایی برای پیشگیری از عفونت ادراری

همیشه پیشگیری کردن بهتر از درمان است. عفونت ادراری نیز از آن دست مشکلاتی است که به راحتی می‌توان از آن پیشگیری کرد. برای این کار لازم است که به طور مرتب آب بنوشید تا از بروز باکتری‌ها پیشگیری شود.

یک دوره ویتامین C درمانی آغاز کنید و برای این کار باید میزان زیادی آب پرتقال، آب لیموترش، آناناس و زغال‌اخته میل کنید.

بهداشت فردی را با دقت بیشتری رعایت کنید.

از نوشیدن زیاد قهوه و چای سبز بپرهیزید؛ چون باعث تحریک مثانه شده و درد ناشی از این مشکل را بیشتر می‌کنند.3

درمان

برای درمان عفونت مجاری ادراری باید باکتری‌‌ها از بین بروند؛ پزشک ممکن است برای از بین بردن باکتری‌‌ها، آنتی‌‌بیوتیک تجویز کند؛ با این‌‌حال رعایت برخی نکات تغذیه‌‌ای به اسیدی شدن ادرار کمک کرده و از ابتلا به عفونت ادراری پیشگیری می‌‌کنند.

آنتی‌‌اکسیدان مصرف کنید

میوه‌‌های حاوی آنتی اکسیدان مانند زغال اخته و گیلاس و سبزیجاتی مثل کدو حلوایی و گوجه فرنگی نقش موثری در کاهش بروز عفونت ادراری دارند.

فیبر بخورید

مواد غذایی حاوی فیبر مانند لوبیا، جو، هویج و دانه پسیلیوم (اسفرزه) باعث کاهش عفونت ادراری می‌‌شوند؛ در حالی‌‌که مصرف مواد غذایی تصفیه شده مانند نان سفید و پاستا باعث افزایش خطر بروز این عفونت می‌‌شوند.

چربی ترانس ممنوع!

مصرف اسیدهای چرب ترانس را در رژیم غذایی کاهش دهید یا در صورت امکان، آن‌‌ها را حذف کنید؛ این نوع اسیدهای چرب معمولاً در مواد غذایی پخته‌‌ شده در صنایع غذایی مانند کلوچه‌‌ها، کراکرها، چیپس و مارگارین وجود دارند.4

پی نوشت:
1.www.doctoreto.com
2.www.moheb.com
3.www.arakmu.ac.ir
4.www.tasnimnews.com