1- ایات قران در سوره کهف موقعیت دقیق خود اصحاب کهف را بیان کرده نه غار انها را .2- هدف از بیان دقیق این موقعیت و خصوصیات انها در غار اشاره به این مطلب است که هر کس در راه خدا گام بگذارند و براى او به جهاد برخیزند در هر قدمى آنان را مشمول لطف خود مى سازد، نه فقط در اساس کار، که در جزئیات هم لطفش شامل حال آنها است.3- به توضیح بیشتری توجه کنید .سوره مبارکه کهفوَ تَرَى الشَّمْسَ إِذا طَلَعَتْ تَتَزاوَرُ عَنْ کَهْفِهِمْ ذاتَ الْیَمِینِ وَ إِذا غَرَبَتْ تَقْرِضُهُمْ ذاتَ الشِّمالِ وَ هُمْ فِی فَجْوَةٍ مِنْهُ ذلِکَ مِنْ آیاتِ اللَّهِ مَنْ یَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ یُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِیًّا مُرْشِداً (17) وَ تَحْسَبُهُمْ أَیْقاظاً وَ هُمْ رُقُودٌ وَ نُقَلِّبُهُمْ ذاتَ الْیَمِینِ وَ ذاتَ الشِّمالِ وَ کَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَیْهِ بِالْوَصِیدِ لَوِ اطَّلَعْتَ عَلَیْهِمْ لَوَلَّیْتَ مِنْهُمْ فِراراً وَ لَمُلِئْتَ مِنْهُمْ رُعْباً (18)
ترجمه:
17- خورشید را مى دیدى که به هنگام طلوع به ظرف راست (غار) آنها متمایل مى گردد، و به هنگام غروب بطرف چپ، و آنها در محل وسیعى از غار قرار داشتند، این از آیات خدا است، هر کس را خدا هدایت کند، هدایت یافته واقعى او است، و هر کس را گمراه کند ولى و راهنمایى هرگز براى او نخواهى یافت.
18- (اگر به آنها نگاه مى کردى) مى پنداشتى بیدارند، در حالى که در خواب فرو رفته بودند، و ما آنها را به سمت راست و چپ مى گرداندیم (تا بدنشان سالم بماند) و سگ آنها دستهاى خود را بر دهانه غار گشوده بود (و نگهبانى مى کرد) اگر به آنها نگاه مى کردى فرار مى نمودى، و سر تا پاى تو از ترس و وحشت پر مى شد!.

تفسیر: موقعیت دقیق اصحاب کهف
در دو آیه فوق قرآن به ریزه کاریهاى مربوط به زندگى عجیب اصحاب کهف در آن غار پرداخته و آن چنان دقیق و ظریف، جزئیات آن را فاش مى کند که گویى انسان در برابر غار نشسته و خفتگان غار را با چشم خود تماشا مى کند.
در این دو آیه به شش خصوصیت اشاره شده است:
1- دهانه غار رو به شمال گشوده مى شد و چون در نیمکره شمالى زمین قطعا بوده است نور آفتاب به درون آن مستقیما نمى تابید چنان که قرآن مى گوید:” اگر به خورشید نگاه مى کردى مى دیدى که به هنگام طلوع، در طرف راست غار آنها قرار مى گیرد، و به هنگام غروب در طرف چپ” (وَ تَرَى الشَّمْسَ إِذا طَلَعَتْ تَتَزاوَرُ عَنْ کَهْفِهِمْ ذاتَ الْیَمِینِ وَ إِذا غَرَبَتْ تَقْرِضُهُمْ ذاتَ الشِّمالِ).
و به این ترتیب نور مستقیم آفتاب که تداوم آن ممکن است موجب پوسیدگى و فرسودگى شود به بدن آنها نمى تابید، ولى نور غیر مستقیم بقدر کافى وجود داشت.
تعبیر به” تزاور” که به معنى تمایل پیدا کردن است این نکته را دربر دارد که گویى خورشید ماموریت داشت از سمت راست غار بگذرد و همچنین تعبیر” تقرض” که معنى قطع کردن و بریدن دارد، نیز مفهوم ماموریت را در بر دارد، و از این گذشته” تزاور” که از ماده” زیارت” است توأم با آغازگرى است که مناسب طلوع آفتاب مى باشد، و” تقرض” قطع و پایان را که در مفهوم غروب نهفته است نیز مشخص مى کند.
بودن دهانه غار به سوى شمال سبب مى شد که بادهاى ملایم و لطیفى که معمولا از سمت شمال مى وزد به آسانى در درون غار وارد شود و در همه زوایاى آن روح تازه اى بدمد.
2- آنها در یک محل وسیع از غار قرار داشتند” (وَ هُمْ فِی فَجْوَةٍ مِنْهُ).
اشاره به اینکه دهانه غار که معمولا تنگ است جایگاه آنها نبود، بلکه قسمتهاى وسط غار را انتخاب کرده بودند که هم از چشم بینندگان دور بود، و هم از تابش مستقیم آفتاب.
در اینجا قرآن رشته سخن را قطع مى کند، و به یک نتیجه گیرى معنوى مى پردازد، چرا که ذکر همه این داستانها براى همین منظور است.
مى گوید:” این از آیات خدا است، هر کس را خدا هدایت کند هدایت یافته واقعى او است، و هر کس را گمراه نماید سرپرست و راهنمایى هرگز براى او نخواهى یافت” (ذلِکَ مِنْ آیاتِ اللَّهِ مَنْ یَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَ مَنْ یُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ وَلِیًّا مُرْشِداً).
آرى آنها که در راه خدا گام بگذارند و براى او به جهاد برخیزند در هر قدمى آنان را مشمول لطف خود مى سازد، نه فقط در اساس کار، که در جزئیات هم لطفش شامل حال آنها است.
ر.ک : تفسیر نمونه، ج 12، ص: 371