قدومه شیرازی گیاهی یکساله و کوچک، دارای برگ هایی با بریدگی های عمیق و خیلی نامنظم است. گل های این گیاه، کوچک و زرد هستند و در انتهای شاخه ها ظاهر می شود. میوه آن خورجین و به شکل غلاف است، قسمت پایین غلاف آن متورم و قسمت بالای آن نازک است. دانه های قدومه از عدس کوچکتر، پهن و گرد هستند و دارای سه نوع می باشند که شامل سرخ، زرد و سفید است. قدومه دارای رنگ سرخ را در اصفهان تودری گلگون گویند، آنچه تحت نام قدومه در بازار دارویی ایران ارئه می شود عبارت است از: قدومه شیرازی و نوعی دیگر آن قدومه شهری است که از قدومه شیرازی کوچکتر است. با این وجود همه انواع قدومه از لحاظ خواص دارویی به هم شباهت دارند.

طبیعت قدومه گرم و تر است. خواص قدومه به طور خلاصه عبارتند از: درمان ورم های سفت مثل ورم بیضه، ورم پستان، جوش های سرطانی، نقرس، ورم بیخ گوش، برای درمان لاغری، زیاد کردن اشتها، قطع اخلاط خونی، دفع سنگ کلیه، درمان سرفه های خشک، درمان التهابات گلو، باز شدن رنگ چهره، کولیت کبدی و کلیه و باز شدن عروق کرونر. همچنین قدومه را به همراه بارهنگ، سپستان و به دانه، به عنوان چهار تخمه در طب سنتی بکار می برند.دانه ها گرد، پهن و خاکستری هستند. دارای پوشش نازک موسیلاژی هستند که در کناره های دانه به صورت بال کوتاه و سفیدرنگ مشهود است. در زمان رسیدن کامل میوه که پوسته آن به رنگ زرد دیده می شود جمع آوری می شود. اکثر دانه های این جنس حاوی ترکیبات گلوکز اینولاتی هستند. انتشار عمومی این گونه در کشورهای مصر، عربستان، فلسطین، ایران، پاکستان و عراق است. از قدومه عمدتا به عنوان نرم کننده سینه، برطرف کننده سرفه و ملین استفاده می شود. در طب گذشته از قدومه به عنوان خلط آور و ضدالتهاب استفاده می کرده اند. دانه های قدومه حتما می بایست با آب کافی مصرف شوند. در افراد مبتلا به انسداد روده نبایستی به کار رود. در ظروف در بسته و در محلی خشک و به دور از رطوبت باید نگهداری شود. آنچه تحت نام قدومه در بازار دارویی ایران ارائه می شود عبارت است از: قدومه شیرازی و قدومه شهری. در مصرف مقادیر زیاد ممکن است به طور موقتی باعث نفخ و بزرگی شکم شود و حتی خطر انسداد روده هم وجود دارد.1

ابن سینا در کتاب قانون راجع به قدومه چنین گفته است

قدومه یا تودری (عربی) دارای طبیعت گرم و تر است. در تندمزگی مانند تخم‌ ترتیزک بیانی است. ورم سفت را نرم کند و ضمادش التهاب را فرو نشاند. ضمادش سفتی نقرس را نرم کند. تودری شهوت‌انگیز و خوراکی آن خلط‌آور است.در مخزن‌الادویه راجع به قدومه چنین آمده است:

تودری که به اصفهانی به آن قدومه گویند، سه قسم می‌باشد: سرخ و زرد و سفید که سرخ آن را در اصفهان قدومه گلگون نامند. طبیعت آن گرم و تر و بعضی گویند گرم و خشک است. هر سه قسم در خواص نزدیک به هم هستند. جهت سرخ کردن رنگ رخسار، تصفیه صوت و همراه با عسل جهت خروج خلط‌های شش مفید است.

خواص دارویی و طبع قدومه شیرازی چیست

طبیعت قدومه گرم و تر است. خواص قدومه به طور خلاصه عبارتند از: درمان ورم های سفت مثل ورم بیضه، ورم پستان، جوش‌های سرطانی، نقرس، ورم بیخ گوش، برای درمان لاغری، زیاد کردن اشتها، قطع اخلاط خونی، دفع سنگ کلیه، درمان سرفه های خشک، درمان التهابات گلو، باز شدن رنگ چهره، کولیت کبدی و کلیه و باز شدن عروق کرونر.2

در ادامه با خواص دارویی گیاه قدومه  بیش‌تر آشنا شوید.

نرم‌کننده سینه و رفع التهابات گلو

از قدومه عمدتاً به عنوان نرم‌کننده سینه، برطرف‌کننده سرفه و ملین استفاده می‌شود. در طب گذشته از قدومه به عنوان خلط‌آور و ضدالتهاب استفاده می‌کرده‌اند. یکی از خواص قدومه شیرازی درمان سرفه‌های خشک و خونی است. رای بازشدن صدا برای آواز و رفع التهابات گلو، مقداری از قدومه را در آب‌جوش و کمی نبات دم‌کرده، جرعه‌جرعه مصرف نمایید.

برای خروج اخلاط غلیظ از ریه و سینه ابتدا بایستی قدومه را خیسانده و سپس جوشانده آن را در کیسه‌ای کوچک ریخته، داخل خمیر بگذارید و خمیر را بپزید آن‌گاه میل کنید. همچنین میتوانید قدومه را با عسل مخلوط کرده و روزی یک قاشق مرباخوری با کمی آب گرم بنوشید.

درمان ورم

درمان ورم های سفت مثل ورم بیضه، ورم پستان، ورم بیخ گوش و جوش‌های سرطانی از خواص قدومه شیرازی است. به این منظور قدومه را در آب خیس کنید (غلیظ) و به صورت ضماد روی موضع مورد نظر بگزارید.

دفع سنگ کلیه

جهت دفع شن و سنگ کلیه، گیاه قدومه را در گلاب خیس کرده و صبح ناشتا با کمی آب و سکنجبین بنوشید.

درمان کولیت کبدی و کلیوی

ابتدا قدومه را یک شب بخیسانید، سپس آن را جوشانده و پس از سرد شدن مصرف شود.3

بازشدن اشتها و چاق شدن

برای باز شدن اشتها گیاه قدومه را در آب‌جوش نیم ساعت دم‌کرده و بنوشید.

خنثی کردن سم ناشی از گزیدگی جانوران

مقداری قدومه را با آب انگور مخلوط کنید و آن را میل کنید، در خنثی نمودن سم ناشی از گزیدگی موثر است.

نحوه‌ی مصرف قدومه شیرازی

قدومه معمولاً به صورت دم کرده، پماد و یا خیسانده در آب ولرم استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

در طب سنتی قدومه را همراه بارهنگ، سه پستان و به دانه به عنوان چهار تخمه استفاده می کردند.

دانه‌های قدومه حتماً می‌بایست با آب کافی مصرف شوند.

موارد منع مصرف قدومه

در افراد مبتلا به انسداد روده نبایستی به کار رود.

شرایط نگهداری قدومه

در ظروف در بسته و در محلی خشک و به دور از رطوبت باید نگهداری شود.

عوارض مصرف قدومه

در مصرف مقادیر زیاد ممکن است به‌طور موقتی باعث نفخ و بزرگی شکم شود و حتی خطر انسداد روده هم وجود دارد.

زیاده‌روی در مصرف قدومه سبب بروز اختلالات تیروئیدی می‌شود و اشخاص تیروئیدی از مصرف آن باید خودداری کنند.4

طرز تهیه شربت قدومه شیرازی

۳۰ گرم گل تودری، ۲ گرم شیرین بیان در یک لیتر آب جوشانده تا دو سوم آن بخار شود، سپس با ۲۰۰ گرم عسل و ۲۵۰ گرم شکر سرخ مخلوط نموده با حرارت غیر مستقیم آن را گرم نموده تا غلیظ شود، روزی یک تا دو قاشق مرباخوری از این شربت میل کنید.دانه های قدومه حتما می باست همراه با آب زیاد مصرف شوند. در افراد مبتلا به انسداد روده نیز نبایستی مصرف شود.قدومه باید در ظروف دربسته و در محلی خشک و به دور از رطوبت نگهداری شود.در طب سنتی قدومه را هم راه بارهنگ، سه پستان و به دانه به عنوان چهار تخمه استفاده می کردند.1

پی نوشت:
1.www.saednews.com
2.www.donyak.com
3.www.beytoote.com
4.www.pezeshk.us