در عالم برزخ و قیامت بر اساس رتبه افراد همنشینی و حتی ازدواج هست . در هر صورت ازدواجهایی اگر باشد مانند شرایط اینجا نیست بلکه تابع مقررات عالم برزخ است .
انسان دو گونه لذت دارد؛ یک نوع، لذتهایی است که به یکی از حواس انسان تعلق دارد، که در اثر برقراری نوعی ارتباط میان یک عضو از اعضاء، با یکی از مواد خارجی حاصل می شود؛ مانند لذتی که چشم از راه دیدن، گوش از راه شنیدن، دهان از راه چشیدن و لامسه از راه تماس می برد.نوع دیگر لذت هایی است که با عمق روح و وجدان آدمی مربوط است و به هیچ عضو خاص مربوط نیست و تحت تاثیر برقراری رابطه با یک ماده بیرونی حاصل نمی شود؛ مانند لذتی که انسان از احسان و خدمت، یا از محبوبیت و احترام و یا از موفقیت خود یا موفقیت فرزند خود می برد، که نه به عضو خاص تعلق دارد و نه تحت تاثیر مستقیم یک عامل مادی خارجی است. لذات معنوی، از لذات مادی، هم قویتر است و هم دیرپاتر. لذت عبادت و پرستش خدا برای مردم عارف حق پرست، از این گونه لذات است. عابدان عارف که عبادتشان توام با حضور و خضوع و استغراق است، بالاترین لذتها را از عبادت می برند. در زبان دین، از «طعم ایمان» و «حلاوت ایمان» یاد شده است. ایمان، حلاوتی دارد فوق همه حلاوتها. لذت معنوی، آن گاه مضاعف می شود که کارهایی از قبیل کسب علم، احسان، خدمت، موفقیت و پیروزی از حس دینی ناشی گردد و برای خدا انجام شود و در قلمرو «عبادت» قرار گیرد. صانسان و ایمان، صص 43 و 44.
لذت حلال و حرام:
لذت از نگاه شرعی بر دو گونه است، حلال و حرام. همچنین باید توجه داشت لذت حلال و حرام خود دارای مراتب و درجات است. ممکن است کاری در نزد انسانی لذت حلال داشته باشد ولی همان کار در نزد مقربان و خاصان درگاه الهی ناگوار و غیرلذیذ به حساب آید. امام سجاد علیه السلام در مناجات الذاکرین از مناجات های خمس عشره می فرماید:
«و استغفرک من کل لذه بغیر ذکرک و من کل راحه بغیر انسک و من کل سرور بغیر قربک و من کل شغل بغیر طاعتک»
؛ «خدایا! از هر لذتی جز یاد دل انگیز تو و از هر آرامشی جز انس با تو و از هر شادمانی که غیر از قرب به تو و از هر کاری که در غیر فرمانبرداری تو باشد از تو طلب بخشش و مغفرت می کنم».یعنی حضرت هر لذتی هر چند حلال هم باشد اگر در راه قرب حق و یاد او و انس با او نباشد، آن را گناه دانسته و از خداوند درخواست آمرزش می کنند.ولی در هر صورت اصل نیاز انسان به لذت از امور مسلم و حتمی است و این نیاز کاملا محسوس و روشن است پیشوایان دین بر همین اساس دستور داده اند قسمتی از اوقات شبانه روز صرف لذت حلال و مطلوب گردد. امیرمؤمنان علیه السلام در حکمت 390 از نهج البلاغه می فرماید: اوقات مؤمن سه بخش است: بخشی برای عبادت و ارتباط با خداوند و بخشی برای اداره معاش و تأمین مخارج زندگی و بخشی برای تأمین لذت های حلال و مطلوب و غیر حرام.باید توجه داشت که لذت و شادمانی تنها در لذت های مادی گذرا خلاصه نمی شود. لذت و شادمانی واقعی در هر چه بیشتر نزدیک شدن به هدف والای آفرینش و آراسته شدن به خو و خصلت های انسانی و الهی است. به گفته ارسطو: «شادمانی عبارت است از پروراندن عالی ترین صفات و خصایص انسانی. بنابراین عوامل معنوی نیز در ایجاد لذت و شادمانی مؤثرند. گاهی انجام کارهایی که عادتا باید لذت بخش باشد، نه تنها لذتی به انسان نمی بخشد، بلکه عذاب وجدان و تشویش روحی نیز می آورد؛ چرا که روح و وجدان آماده لذت بردن نمی باشند. غذایی لذیذ و اتومبیلی زیبا و خانه ای مجهز و بزرگ اگر حرام و نامشروع باشد، برای انسان سالم و طبیعی تلخ و ناگوار است. پرهیز از گناه در بیشتر مواقع، پرهیز از لذت های مادی سطحی است؛ ولی در عین حال لذت بخش و شادی آور است؛ زیرا روح آدمی به گونه ای است که گاه از پرهیز و ریاضت معقول سرخوش می شود. ارضای تمایلات و خواهش های دل به هر صورت و در هر شرایط شادی آور نیست. گاه پرهیز از لذت حرام، لذت بخش تر از رسیدن و نیل به آن لذت است. چشم پوشیدن از منظره ای حرام و گوش ندادن به سخنی ناروا و حرام گر چه سخت و دشوار و همراه با ناراحتی و فشار است ولی شادی و لذتی درونی ایجاد می کند که قابل لمس و ادراک است. آن لذتی که به دنبال عذاب روح و خشم الهی و خواری معنوی را به دنبال داشته باشد در واقع درد و الم است هر چند به ظاهر لذت است و بر عکس آن عذاب و ناراحتی ظاهری که آرامش وجدان و خشنودی حق را به دنبال داشته باشد، در واقع باطن لذت است. امیرمؤمنان علیه السلام در حکمت 121 از نهج البلاغه در این باره می فرماید:
«شتان ما بین عملین: عمل تذهب لذته و تبقی تبعته و عمل تذهب مؤونته و یبقی اجره» ؛ «چقدر فاصله بین دو عمل دور است: عملی که لذتش می رود و کیفر آن می ماند و عملی که رنج آن می گذرد و پاداش آن ماندگار است». هر لذتی که شرع مقدس حرام شده ظاهرش لذت و خوشی ولی باطن و سرانجام آن عذاب و رنج است و دین مقدس به خاطر رعایت مصلحت و کمال انسان ها این عمل را حرام کرده است چون عملی است که روح انسان را تیره و تار می کند و فطرت او را محجوب و پوشیده می سازد و سدی در برابر تکامل و سعادت او می گردد آیا اگر پزشکی مهربان و دلسوز مریض را از خوردن غذایی لذیذ که به حال او زیان بخش است منع و محروم کرده آیا مانع لذت بردن و شادمانی بیمار گشته و یا زمینه بهبودی و سلامتی او را فراهم آورده است؟آیا سفارش به دوری از تهمت و غیبت و دروغ و ریا و نگاه ناروا و رابطه ناسالم که در کام انسان های مریض شیرین و لذت بخش است ولی زمینه ساز هزاران آسیب فردی و اجتماعی است، دور کردن انسان از لذت و شادی است؟برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به: 1. تعلیم و تربیت در اسلام، شهید مرتضی مطهری2. فلسفه اخلاق، شهید مرتضی مطهری.
برای اهل بهشت، خلوت با صاحب بهشت، خیلی لذّت بخش تر از خود بهشت است. در روایات آمده که حور العین از دست فرد بهشتی به خدا شکایت می کند که خدایا، تو مرا برای این فرد آفریده ای ولی او چنان مشغول تو شده است که مرا از یاد برده است. حتّی در دنیا نیز اگر کسی حقیقت عبادت را درک کرده باشد، آن را از هر لذّتی بالاتر می یابد. نزدیکان آیة الله بهجت گفته اند که آن بزرگوار حتّی در زمان کهولت سنّ، در طول شبانه روز، حدود 11 تا 12 ساعت مشغول عبادت بوده اند. فرزندشان گفته است: ایشان بعد از نماز شدیداً خسته می شدند، لذا خواستیم که مقداری از نمازشان کم کنند، امّا قبول نکردند و فرمودند: اگر سلاطین جهان می دانستند که چه لذّتی در نماز است، همه ی لذایذ را ترک می کردند. باز از شاگردان آقا سیّد علی قاضی، استاد عرفان آیة الله بهجت، نقل نموده اند که آقا سیّد علی قاضی ـ قدّس سرّه ـ گفته اند: من از این نگرانم که در بهشت نگذارند نماز بخوانم. میرزا جواد ملکی تبریزی ـ قدّس سرّه ـ نماز صبحشان از اذان صبح شروع می شد و ده دقیقه مانده به طلوع خورشید تمام می شد؛ یعنی دو رکعت نماز را حدود یک و نیم ساعت طول می دادند. علّامه حسن زاده آملی فرموده اند: برخی شبها را به یک رکوع یا به یک سجده به سر می آوردم. و کسانی را دیدند که در پشت بام حرم امام رضا علیه السلام اوّل شب به رکوع رفته بودند و تا آخر شب در رکوع بوده اند، به نحوی که بر پشتشان مثلاً اندازه یک وجب برف نشسته بود. یا گفته اند که برخی ها در اطراف حرم علوی، در قنوت نماز وترشان، دعای ابوحمزه ی ثمالی را می خواندند، که حدود دو ساعت طول می کشد. چنین کارهایی به نحو مستمرّ ممکن نیست مگر زمانی که شخص از آن حالی که دارد، لذّت ببرد. بلکه در مواردی ممکن است عارفی تا چندین روز بی وقفه در حال عبادت باشد بی آنکه بخورد و بخوابد و بنوشد. گویند روزی آقا سیّد علی قاضی در کلاس درسشان نامه ای از آیة الله بهجت خوانده بودند که از ایشان به این مضمون پرسیده بودند که : اگر کسی سه روز در این جهان نبوده باشد، تکلیف نمازهای یومیّه ی او چه می شود؟ آقای قاضی بعد از خواندن این سوال فرموده بودند: آن کسی که سه روز در این جهان نبوده، خود آقا محمّد تقی (بهجت) است. عارف گاه در حال عبادت، چنان غرق جمال یار می شود که دیگر از هیچ چیزی خبردار نمی شود، و این حال ممکن است از یک ثانیه تا یک عمر طول بکشد. برخی عرفا هستند که بدنشان به تدبیر الهی در بین مردم زندگی می کند در حالی خود او از بدنش خبر ندارد. از بابا فرج تبریزی پرسیدند: دنیا چیست؟ گفت: « فرج تا که دیده بگشادست ــ چشم او بر جهان نیفتاده است.» یعنی من اصلاً در دنیا نیستم که بدانم دنیا چیست. این گونه افراد را مجذوب گویند. امیرمؤمنان علیه السلام در وصف این گونه افراد فرمودند: « صَحِبُوا الدُّنْیَا بِأَبْدَانٍ أَرْوَاحُهَا مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الْأَعْلَى ـــ دنیا را همراهی نمودند با بدنهایی که ارواحشان به محلّ اعلی (مقام قرب خدا) پیوسته است.»