خانه » همه » مذهبی » ماهیت فدک و داستان آن

ماهیت فدک و داستان آن


ماهیت فدک و داستان آن

۱۳۹۷/۰۴/۱۲


۶۲۲ بازدید

چرا پیامبر (ص) فدک که غنیمت جنگ بود به حضرت زهرا (س) بخشید ایا فدک غنیمت بود: یا ملک تصرف شده توسط پیامبر(ص) بود؟

پاسخ: در مورد فدک به این نکات توجه فرمایید:الف) موقعیت جغرافیایى فدک «فدک »،سرزمین آباد و حاصل خیزى بود که در نزدیکى «خیبر»قرار داشت.و فاصله آن با مدینه،در حدود 140 کیلومتر بود،که پس از دژهاى خیبر،نقطه اتکاء یهودیان حجاز به شمار مى رفت،(به کتاب «مراصد الاطلاع »،ماده «فدک »مراجعه شود) فدک در شمال مدینه بود که در آن زمان تا آن جا دو یا سه روز راه فاصله داشت.( معجم البلدان، یاقوت حمومى، ج 5و6، ص 417) این دهکده در شرق خیبر و در حدود هشت فرسنگى (دانشنامه امام على(ع)، ج 8، ص 355(مقاله فدک).) آن واقع بود و ساکنانش همگى یهودى شمرده مى شدند. امروزه فاصله خیبر تا مدینه را حدود 120 یا 160 کیلومتر ذکر مى کنند.( همان، ص 351.)ب) فدک و رسول خدا(ص)در سال هفتم هجرت، پیامبر خدا(ص) براى سرکوبى یهودیان خیبر که علاوه بر پناه دادن به یهودیان توطئه گر رانده شده، از مدینه به توطئه و تحریک قبایل مختلف علیه اسلام مشغول بودند، سپاهى به آن سمت گسیل داشت و پس از چند روز محاصره دژهاى آن راتصرف کرد. پس از پیروزى کامل سپاه اسلام – با آن که اختیار اموال و جان هاى شکست خوردگان همگى در دست پیامبر(ص) قرار داشت – رسول خدا(ص) با بزرگوارى تمام، پیشنهاد آنان را پذیرفت و به آن ها اجازه داد نصف خیبر را در اختیار داشته باشند و نصف دیگر از آنِ مسلمانان باشد. بدین ترتیب، یهودیان در سرزمین خود باقى ماندند تا هر ساله نصف درآمد خیبر را به مدینه ارسال دارند. با شنیدن خبر پیروزى سپاه اسلام، فدکیان که خود را همدست خیبریان مى دیدند، به هراس افتادند؛ اما وقتى خبر برخورد بزرگوارانه پیامبر(ص) با خیبریان را شنیدند، شادمان شدند و از رسول خدا(ص) خواستند که با آنان همانند خیبریان رفتار کند. پیامبر خدا(ص) این درخواست را پذیرفت.( تاریخ الطبرى، محمدبن جریر طبرى، ج 2، ص 302و303؛ فتوح البلدان، ابوالحسن بلاذرى، ص 42؛ السقیفة و فدک، ابوبکر احمدبن عبدالعزیز جوهرى، ص 97.)
ج) تفاوت فقهى حکم خیبر و فدک رفتار رسول خدا درباره فدک و خیبر یکسان بود؛ ولى این دو سرزمین حکم همسان ندارند. مناطقى که به دست مسلمانان تسخیر مى‌ شود، دو گونه است:
1.آنچه غنیمت جنگی بحساب می‌آید یعنی سرزمین و مکان‌هایى که با جنگ و نیروى نظامى تصرف مى‌ شود. این سرزمین ها که در اصطلاح «مفتوح العنوة» (گشوده شده با قهر و سلطه) خوانده مى‌ شود، به منظور تقدیر از تلاش جنگجویانِ مسلمان در اختیار مسلمانان قرار مى‌ گیرد و رهبر جامعه اسلامى چگونگى تقسیم یا بهره‌ بردارى از آن را مشخص مى‌ سازد.( الاحکام السلطانیة، ابوالحسن ماوردى، ص 139.) منطقه خیبر، جز دو دژ آن به نام هاى «وطیح» و «سلالم»،(تاریخ الطبرى، ج 2، ص 302) این گونه بود.
2. آنچه غنیمت نیست بلکه ملک رسول‌الله است یعنی مکان‌هایى که با صلح گشوده مى‌ شود؛ یعنى مردم منطقه‌ اى با پیمان صلح خود را تسلیم مى‌کنند و دروازه‌ هاى خود را به روى مسلمانان مى‌ گشایند. صریح قرآن کریم اختیار و ملکیت این نوع سرزمین ها را تنها به رسول خدا(ص) سپرده است ( حشر(59):6.) و مسلمانان در آن هیچ حقى ندارند. فدک و دو دژ پیش گفته خیبر این گونه فتح شد؛ بنابراین، ملک رسول خدا(ص) گشت. طبرى مى ‌گوید: «و کانت فدک خالصة لرسول الله(ص) لانهم لم یجلبوا علیها بِخِیْلٍ و لا رکاب؛(تاریخ الطبرى، ج 2، ص 302.) فدک ملک خالص پیامبر خدا(ص) بود. زیرا مسلمانان آن را با سواره نظام و پیاده نظام نگشودند.» درباره ارزش اقتصادى فدک بسیار سخن گفته‌ اند. برخى از منابع شیعى درآمد سالیانه آن را بین بیست و چهار هزار تا هفتاد هزار دینار نوشته اند(بحارالانوار، مجلسى، ج 29، ص 123.) و برخى دیگر، نصف درآمد سالیانه آن را 24هزار دینار نگاشته اند. ابن ابى الحدید معتزلى از یکى از متکلمان امامى مذهب چنان نقل مى کند که ارزش درختان خرماى این ناحیه با ارزش درختان خرماى شهر کوفه در قرن هفتم برابر بود.( شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحدید، ج 16، ص 236.)به نظر مى رسد مى توان تا حدودى ارزش واقعى اقتصادى آن را از یک گزارش تاریخى زمان خلافت عمربن خطاب دریافت. وقتى خلیفه دوم تصمیم گرفت فدکیان یهودى را از شبه جزیره عربستان اخراج کند، دستور داد نصف فدک را که سهم آنان بود، از نظر زمین و درختان و میوه ها قیمت گذارى کنند. کارشناسان ارزش آن را پنجاه هزار درهم تعیین کردند و عمر با پرداخت این مبلغ به یهودیان فدک، آن ها را از عربستان بیرون راند.( السقیفة و فدک، ص 98.)، بنابراین، مى توان ارزش اقتصادى فدک در زمان رسول خدا(ص) و ابوبکر را چیزى نزدیک به این مقدار دانست.

ممکن است این مطالب هم برای شما مفید باشد:

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد