مدل چهار مرحله ای رفتار جرأت مندانه

مدل چهار مرحله ای رفتار جرأت مندانه

در این قسمت می خواهیم شما را با چهار مرحله ی مهم رفتار جرات مندانه آشنا سازیم . دوباره تأکید می نماییم که این طبقه بندی و تفکیک گذاری برای تسهیل یادگیری رفتار جرأت مندانه است ، در واقع ما در موقعیت های بین فردی کمتر به این شکل رفتار می کنیم . از این رو این مهارت ها در چارچوب روابط اجتماعی معنا پیدا می کند . همه ما وقتی فردی رفتار نامناسبی در حق ما انجام می دهد ، مثلا درخواست نامعقولی از ما می کند ، ناراحت می شویم ، ولی بسیاری از افراد نمی توانند این احساس ناراحتی خود را بیان کنند و از فرد مقابل بخواهند که رفتارش را تغییر دهد . به عبارت دیگر منفعلانه عمل می کنند . همان طور که در قسمت های قبلی اشاره شد ، این نوع رفتار منفعلانه موجب احساس بد در ما شده و اعتماد به نفس مان را کاهش می دهد . از طرف دیگر چون فرد مقابل بازخوردی از جانب ما دریافت نمی کند ، چه بسا به رفتارهای منفی خود ادامه بدهد . از این رو لازم است وقتی از رفتار شخصی ناراحت هستیم ، احساس خود را مطرح کنیم و به این ترتیب بازخورد مناسب برای فرد فراهم سازیم . همچنین به شیوه ی جرأت مندانه از او بخواهیم تا رفتارش را تغییر دهد . برای این منظور سعی کنید براساس چهار گام زیر عمل نمایید .

گام ۱- بیان رفتار : رفتار یا عملی که منجر به تعارض یا ناراحتی شما شده است ، بیان کنید . در بیان رفتار مورد نظر به جای استفاده از ضمیر شما ، از ضمیر من استفاده کنید . مثال :

« وقتی می بینم در حضور دیگران مرتب از من ایراد می گیرید … » ، « من می شنوم که پشت سر من حرف میزنی … » ، « وقتی از شما می خواهم در انجام کارهای خانه به من کمک کنید و شما توجهی نشان نمی دهید … » ، « وقتی می گویم … فلان کار را نکن ، ولی تو همچنان این رفتار را تکرار می کنی … » ، « در هنگام انتقاد از رفتار منفی دیگران ، اصول زیر را رعایت کنید :

 از کلی گویی و برچسب زدن به افراد بپرهیزید . مثلا نگویید : « تو آدم بی توجهی هستی » ، بلکه از رفتار خاصِّ فرد انتقاد کنید .

 از مطلق جلوه دادن امور با استفاده از کلماتی مانند هرگز ، همیشه و … پرهیز کنید : « تو همیشه این طور رفتار می کنی » ، « تو هرگز عوض نمیشوی » و … .

 مِن مِن نکنید و صریح سخن بگویید .

 با استفاده از ضمیر من ، حرف های خود را شروع کنید .

گام ۲- بیان احساس خود : به شخص مقابل بگویید که رفتار خاصِّ ایشان چه احساسی در شما ایجاد کرده است . احساس خود را با ضمیر من بیان کنید و از به کار بردن ضمیر شما بپرهیزید . مثلا « من احساس خشم ، ناامیدی ، ناراحتی ، رنجش و … می کنم » به جای « تو مرا عصبانی می کنی » ، « تو مرا نا امید می کنی » . وقتی ما احساسات خود را با استفاده از ضمیر من بیان می کنیم ، به معنای آن است که مسئولیت احساس خود را می پذیریم .

گام ۳- ارائه ی راه حل جانشین : در این مرحله باید راه حلِّ بدیل و مطلوب خود را به شخص مقابل ارائه دهید . به عبارت دیگر انتظار و خواسته ی خود را به فرد مقابل بگویید . یعنی اگر طرز رفتار فعلی او را نمی پسندید ، دوست دارید چگونه با شما رفتار کند ؟ ارائه ی راه حل جانشین ، انتقاد سازنده را از انتقاد تخریب گرانه که صرفا با هدف تخریب فرد مقابل و خالی کردن خشم خود انجام می شود ، جدا می کند . هدف انتقاد سازنده ، بهبود وضع موجود است . به همین دلیل در کنار ایرادی که بر دیگران وارد می کنیم ، باید راه حل خود را مطرح نماییم . مثلا در مورد مثال هایی که قبلا مطرح شده می توانید بگویید که « من دوست دارم اگر انتقادی از من دارید ، مستقیماً با خودم در میان بگذارید » ، « من دلم می خواهد وقتی کاری ازت میخواهم بدون بهانه آوردن انجام دهی … » ، « من می خواهم به جای این که پشت سر من حرف بزنید مستقیم با خودم صحبت کنید … »

گام ۴- ذکر پیامدهای مثبت رفتار : در این مرحله باید پیامدهای مثبتی که در صورت عمل کردن به پیشنهاد شما به وجود خواهد آمد ، گوشزد کنید . یعنی به فرد بگویید که عمل کردن او به پیشنهاد شما چه پیامدهایی برای برقراری رابطه ی شما در پی خواهد داشت . به عنوان مثال می توانید بگویید : « اگر این کار را بکنید ، ما می توانیم رابطه ی خوبی با هم داشته باشیم » ، « اگر این کار را بکنید ، ارادت من به شما بیشتر خواهد شد » ، « ما می توانیم به همکاری خودمان ادامه بدهیم » و … .

برای این که بر مهارت های جرأت مندی تسلط یابید ، با کمک دوستان خود موقعیت های خاصی که اخیراً در زندگیتان پیش آمده ، مشخص کنید و مهارت های نام برده شده را از طریق ایفای نقش تمرین نمایید . سپس نقش های خود را عوض کرده و به تمرین ادامه دهید .

منبع : کتاب مهارت جرأت مندی (ویژه ی دانش آموزان) ـ شهرام محمدخانی

برچسب‌ها: مهارت جرأت مندی